عراق پس از زرقاوی

كشته شدن ابومصعب زرقاوی صرف نظر از واكنش های متفاوت نسبت به آن، برای نظامیان آمریكایی و سازمان های اطلاعاتی این كشور در عراق یك پیروزی نادر به حساب می آید. نیروهای آمریكایی برای به دست آوردن مرده یا زنده زرقاوی در عراق تاكنون دست به هر اقدامی زده اند ، اما تلاش های آنان كمتر با موفقیت قرین بوده و بیشتر به دستگیری یا كشته شدن نزدیكان و یا یاران وی منتهی شده بود.
رهبر القاعده در عراق با به كارگیری تاكتیك سر بریدن، فصل جدیدی را در مبارزه شبه نظامیان علیه نیروهای آمریكا در عراق گشود. از همه مهمتر اینكه او جنگ قومی میان سنی ها و شیعیان عراق را به هدف اصلی خود در این كشور تبدیل كرد. جنگی كه تاكنون تلفات بسیاری بر جای گذاشته و هم اكنون به اصلی ترین تهدید در برابر برقراری امنیت در عراق تبدیل شده است.
بنابراین مهمترین سئوال این است كه مرگ زرقاوی چه تاثیری بر آینده عراق و ادامه خشونت ها در این كشور خواهد گذاشت؟ محتمل ترین پاسخ به این سئوال آن است كه در كوتاه مدت كمترین تاثیر را خواهد داشت. حتی پیش از مرگ زرقاوی نفوذ و محبوبیت وی در عراق رو به افول گذاشته بود. گزارش های اخیر حكایت از این داشت كه رهبران قبایلی در سه استان اصلی سنی نشین عراق تا حدودی از وی رویگردان شده بودند. همچنین هدف قرار دادن غیرنظامیان در عراق باعث كاهش شدید اقبال مردم عراق نسبت به وی شده بود.
افزون بر این نباید فراموش كرد كه بسیاری از خشونت ها در عراق ریشه داخلی دارد. آمریكایی ها طی چند سال اخیر در عراق به گونه ای عمل كرده اند كه باعث افزایش شهرت زرقاوی در این كشور شده است. از سوی دیگر گمان می رود كه یاران زرقاوی برای نشان دادن این موضوع كه كشته شدن وی تاثیر چندانی بر فعالیت های آنها ندارد، تلاش خواهند كرد كه روند بروز خشونت ها در عراق ادامه داشته باشد و حتی افزایش یابد.با این حال برخی از تحلیلگران معتقدند كه مرگ زرقاوی در میان مدت به كاهش درگیری های قومی كمك خواهد كرد.از سوی دیگر روند استخدام نیرو در عراق نیز كه توسط امیر القاعده در این كشور پیگیری می شود، مختل خواهد شد. وی با استفاده از اینترنت توانسته بود نیروهای بسیاری را از نقاط مختلف دنیا برای جنگ در عراق جذب كرده و یا دست كم آنان را در زمره حامیان شبكه القاعده درآورد. اگرچه آمریكایی ها برای كوچك نشان دادن اشتباهات خود در عراق تاكنون تلاش كرده اند كه توان عمل زرقاوی را بزرگ نمایی كنند، اما بدیهی است كه تاثیر پیشینه و بدعت های وی در مبارزه علیه نیروهای آمریكایی بر شهرتش در میان مسلمانان تندرو قابل انكار نیست. وی توانسته بود به نوعی وجهه كاریزماتیك در میان مسلمانان تندرو، به خصوص مسلمانان سنی عراق دست یابد و بعید به نظر می رسد كه هیچ فرد جایگزینی بتواند در فاصله ای كوتاه به چنین جایگاهی تكیه بزند.
با این همه این احتمال نیز مطرح است كه قتل زرقاوی به تشدید خشونت در عراق منجر شود و اعضای گروه های وابسته به او كه به مقادیر قابل توجهی اسلحه و مهمات دسترسی دارند، ممكن است به انتقام گیری روی آورده و یا در جریان رقابت بر سر كسب رهبری از این امكانات برای ایجاد وحشت استفاده كنند. همچنین به نظر برخی كارشناسان هرچند ابومصعب و گروه وی به بی رحمی در عملیات خود شهرت داشته اند، اما تنها گروه خرابكار در عراق نیستند، بلكه گروه های متعددی ازجمله با هدایت تندرو های سنی عراق و وابستگان به رژیم سابق در این كشور فعالیت دارند. مقامات آمریكایی اظهار نظر كرده اند كه با از میان رفتن ابومصعب، آنان می توانند امكانات خود را برای حذف سایر گروه های خرابكار به كار برند.
این بدان معنا است كه هنوز نمی توان وضعیت عراق پس از زرقاوی را پیش بینی كرد. همین ابهام باعث شده است كه برخی از شبكه های خبری به نظر سنجی بپردازند. براساس یكی از این نظر سنجی های بین المللی توسط شبكه خبری «ام اس ان بی سی» كه ۱۱ هزار نفر را دربرمی گیرد، اعلام شد ۵۴ درصد از پرسش شوندگان گفته اند كه كشته شدن زرقاوی به خشونت ها پایان نخواهد داد. ۳۴ درصد نیز احتمال كاهش خشونت ها پس از مرگ زرقاوی را مطرح كرده و بقیه نیز از اظهار نظر خودداری كرده اند.
پس از كشته شدن رهبر شبكه القاعده در عراق دولت این كشور به منظور جلوگیری از حملات شورشیان مقررات محدودیت رفت وآمد را در دو شهر بغداد و بعقوبه به اجرا گذاشته است. مقررات منع رفت وآمد خودروها در این دو شهر توسط دولت عراق به دلیل نگرانی از حمله و بمب گذاری شورشیان در تلافی كشته شدن ابومصعب زرقاوی وضع شد.
شكی نیست كه كشته شدن زرقاوی موقعیت نوری المالكی در عراق را تحكیم خواهد بخشید. اكنون و پس از كامل شدن دولت اتحاد ملی عراق، مهمترین چالش در مقابل نخست وزیر عراق درگیری های قومی در این كشور است. اگرچه مبدع این نوع درگیری ها در عراق كشته شد، اما او باید با احتمالات زیاد و مخاطره آمیزی نیز مواجه شود. آیا سایر نیروهای خارجی نزدیك به القاعده در عراق همچنان آتش درگیری های قومی در عراق را گرم نگاه خواهند داشت؟ آیا شبكه شبه نظامیان سنی در عراق ازهم خواهد پاشید، یا مرگ القاعده زمینه اتحاد آنان را فراهم خواهد ساخت؟

حسن بنانج

منبع : روزنامه شرق