رابطه طلا و نفت

یكی از مسائل بسیار قابل توجه در عرصه بازارهای مالی رابطه تنگاتنگ قیمت كالاها و ارزش ارزهای كشورهای مختلف جهان با یكدیگر است. به طوری كه در هیچ بازاری نمی توان منفرد عمل كرد و به اخبار و اطلاعات مربوط به آن كالا یا ارز بسنده كرد و باید اطلاعات جامعی اگر نگوییم از تمام كالاها لااقل از تعداد قابل توجهی از آنها را گردآوری و تحلیل كرد تا به نتیجه ای مطلوب رسید.
البته در اینجا ذكر نكته ای خالی از لطف نیست كه چه در مورد رابطه دلار و نفت كه به آن پرداخته شد و چه درباره مسائلی كه در ادامه مطرح می شود باید این نكته را در نظر گرفت كه رابطه بین ارزها و كالاهای حساس مثل نفت و طلا صرفاً یكی از چندین پارامتر تأثیرگذار است و ای بسا در شرایط خاص این ملاحظات از طرف بازیگران بازار نادیده گرفته شود. تشخیص اینكه در چه شرایطی این روابط محكم و استوار است و در چه شرایطی سست و ناپایدار، به عهده تحلیلگران بازارهای مالی و این مهم خود امری دشوار است.
در این مقاله سعی شده به بخش كوچكی از مساله پیوستگی متقابل بین بازارهای مالی جهان پرداخته شود و به عنوان شروع كار رابطه نفت و طلا و ارز های كشورهای مختلف من جمله دلار آمریكا، یورو، ین، پوند، دلار استرالیا، فرانك سوئیس و... مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا از نفت شروع می كنیم.
بازار نفت یكی از اصلی ترین بازارهای جهانی است كه معمولاً در رابطه با دیگر بازارها، پیشرو است. به عبارت دیگر تغییرات نفت موجب تحول در دیگر بازارها از جمله ارز می شود و عكس این موضوع معمولاً صادق نیست. این مسئله اهمیت بررسی تحولات نفت را دوچندان می كند.
عوامل تأثیرگذار بر قیمت نفت خارج از بازارهای مالی هستند و بیشتر به مسائل سیاسی جاری در كشورهای تولید كننده و به تقاضا از طرف مصرف كنندگان بزرگ مثل چین و هند و ایالات متحده مربوط می شود.
اما تغییرات قیمت نفت تأثیر شدیدی بر بازارهای مالی دارد. براثر گران شدن نفت سهام بسیاری از شركتها و ارزهای رایج ضربه می بینند كه از آن میان می توان به سهام شركتهای اتومبیل سازی اشاره كرد كه قیمت نفت از فاكتورهای تأثیرگذار بر آنها است. نفت در بازار ارز نیز تأثیر خود را می گذارد و با گران شدن نفت ارز رایج كشورهایی كه مصرف كنندگان بزرگ نفت هستند با كاهش ارز روبه رو می شود كه از بین آنها می توان به دلار و ین اشاره كرد.
آمریكا به عنوان بزرگترین مصرف كننده نفت، اقتصادی به شدت حساس در برابر نفت دارد و اگرچه در این مقاله قصد بحث در مورد تاریخ حضور آمریكا در خاورمیانه را نداریم اما نگاهی اجمالی به تاریخ معاصر این منطقه ژئوپلیتیك نشان دهنده میزان حساسیت آمریكا به مسئله نفت است.
این حساسیت را در پول رسمی این كشور، دلار، نیز می توان مشاهده كرد. به عنوان مثال سال گذشته پس از طوفان كاترینا و اثرات مخربی كه بر پالایشگاه های كلیدی آمریكا وارد آمد دلار نیز متأثر از قیمت نفت حركت می كرد و با بالاتر رفتن آن ضعیف تر می شد.
ین ارز رایج سرزمین آفتاب تابان نیز از بزرگترین قربانیان نفت است. ژاپن بیش از ۹۸درصد از نفت خود را از خارج از مرزهای خود وارد می كند و اقتصادی به شدت وابسته به نفت دارد به همین دلیل نسبت به افزایش قیمت نفت از خود حساسیت نشان می دهد.
از دیگر ارزهایی كه به تغییرات قیمت نفت از خود حساسیت نشان می دهند می توان به دلار كانادا اشاره كرد كه برخلاف دلار و ین از افزایش ارزش این ماده ژئوپلیتیك سود می برد. كانادا از صادركنندگان نفت است و كاملاً طبیعی است كه بر اثر بالا رفتن قیمت نفت، اقتصاد قوی تر و در نتیجه ارز قوی تر داشته باشد به طوری كه دلار كانادا در سالهای اخیر كه قیمت نفت روبه رشد بوده و تنها از اواسط سال ۲۰۰۳ تاكنون از حدود ۲۴ دلار به حوالی ۷۵ دلار رسیده است، رشد شدیدی را تجربه كرده و با شیب تندی در برابر دلار آمریكا صعود كرده به طوری كه زوج ارز USD/CAD در دهم می سال جاری به مرز ۱۰/۱ سقوط كرد (چون دلار كانادا در مخرج كسر قرار دارد هرچه این عدد كمتر باشد به معنی قوی تر بودن دلار كانادا است) و این در حالی است كه این عدد از اوایل سال ۱۹۷۸ مشاهده نشده بود.
از دیگر كالاهای حیاتی و بسیار مهم در عرصه مبادلات جهانی كه نفت تأثیر زیادی بر آن دارد می توان به طلا اشاره كرد.
بالا رفتن قیمت نفت موجب افزایش تورم جهانی می شود و در این شرایط سرمایه گذاران علاقه مند هستند تا سرمایه خود را به چیزی تبدیل كنند تا بیشترین مقاومت را در برابر افزایش تورم داشته باشد، طلا یكی از بهترین انتخاب های آنان است و به همین دلیل تقاضا برای طلا بالا رفته و موجب گرانی آن می شود.
از طرف دیگر طلا و نفت عوامل تأثیرگذار مشترك یكسانی دارند كه موجب می شود قیمت این دو كالای حیاتی هم جهت باشد. به عنوان مثال تنش های منطقه ای علی الخصوص در خاورمیانه هم باعث بالا رفتن قیمت نفت و هم طلا می شود.
تأثیرگذاری قیمت نفت بر طلا موجب می شود تا نفت به صورت غیر مستقیم بر بسیاری دیگر از كالاها، سهام شركتها و ارزهای رایج كشورهای مختلف نیز تأثیر بگذارد.
●طلا
تغییرات قیمت طلا نیز تأثیر زیادی بر بازارهای مالی جهان دارد. در بازار ارز عمده ارزهایی كه رابطه تنگاتنگی با طلا دارند عبارت اند از دلار، فرانك سوئیس و دلار استرالیا. برخلاف نفت كه در تمامی روابط خود با دیگر بازارها نقش پیشرو (Leader) را داشت طلا در رابطه خود با بازار ارز گاه نقش پیشرو و گاه نقش پیرو را بازی می كند.
به عنوان مثال در رابطه طلا با دلار، دلار نقش پیشرو را بازی می كند و تغییرات طلا متأثر از تغییرات دلار است. عكس آن نیز در مواردی دیده شده است. یعنی طلا دلار را مطیع خود كرده و تغییرات دلار از پی تغییر قیمت طلا آمده اما به طور كلی آنچه معمول است اینست كه دلار جهت طلا را مشخص می كند. علت این مسئله اینست كه طلا در بازارهای جهانی به دلار ارزش گذاری می شود و با بالا رفتن ارزش دلار قیمت طلا برای كسانی كه با دیگر ارزها قصد خرید دارند گران می شود و در نتیجه از تقاضای آن كاسته شده كه كاهش قیمت را به دنبال دارد. عكس این موضوع نیز صادق است یعنی كاهش ارزش دلار موجب كاهش قیمت طلا برای خریدارانی است با ارزی غیر از دلار كه قصد خرید دارند ، در نتیجه تقاضا بالا رفته موجب افزایش قیمت می شود.
بنابراین یكی از اولین قوانین بازار طلا اینست كه قیمت این فلز با ارزش دلار رابطه معكوس دارد و در جهت خلاف آن حركت می كند. البته بسیاری اوقات دیده شده كه این قانون نقض می شود و طلا و دلار هم جهت با یكدیگر حركت می كنند كه نمونه مشهور آن هم رفتار بازار در سال ۲۰۰۵ بود كه طلا و دلار هر دو افزایش داشتند.
از دیگر ارزهایی كه متأثر از قیمت طلا ارزش خود را تنظیم می كند فرانك سوئیس است. كشوری كه دارای ذخایر بالای طلا است و به همین دلیل بالا رفتن قیمت این فلز موجب افزایش ارزش پول رایج این كشور می شود.
ممكن است اینجا این سؤال پیش بیاید كه چرا دلار با وجود اینكه آمریكا دارای بیشترین ذخایر طلای جهان است از قاعده ای كه بین ارزش طلا و فرانك سوئیس است پیروی نمی كند. در پاسخ باید گفت اقتصاد آمریكا اقتصاد بسیار بزرگی است و با اینكه دارای بیشترین ذخایر طلای جهان است اما این میزان طلا به نسبت كل اقتصاد این كشور ناچیز است و وزنه سنگینی محسوب نمی شود اما در مورد سوئیس اینگونه نیست و ذخایر طلای سوئیس برای اقتصاد متوسط این كشور وزنه وزینی محسوب می شود و تغییر ارزش در قیمت طلا اقتصاد این كشور را قدرتمند تر می كند كه بالا رفتن ارزش ارز اولین نتیجه آن است.

خشایار امینی

منبع : روزنامه همشهری