دموکرات ها «دموکرات عامیون»

هسته اولیه تشكیل دهنده حزب دموكرات از فرقه «اجتماعیون عامیون» بودند. گروهی مخفی و تندرو كه احتمالاً از سوی حیدرخان عمواوغلی پیش از انتخابات مجلس اول در اواخر سال ۱۳۲۴ق./ ۱۹۰۶م. ساماندهی شدند. وی قبل از انقلاب مشروطیت از سوی حزب سوسیالیست روسیه در باكو برای تاسیس شعبه ای از آن در ایران به ایران فرستاده شد. حزب «دموكرات عامیون» (دموكرات ها) پس از فتح تهران تشكیل شد و در زمان مجلس دوم رسماً خود را به مجلس معرفی كرد.
●اعتقاد به تغییرات تدریجی
دموكرات ها نظامنامه خود را در سال ۱۳۲۸ه . ق، ۱۹۱۰م. و مرامنامه خود را در سال ۱۳۲۹ ، ۱۹۱۱ منتشر كردند. مرامنامه منتشر شده از سوی دموكرات ها در مقایسه با مرامنامه «اجتماعیون عامیون» ملایم تر بود. این تغییر استراتژی در نگاه موسسان حزب پیش از این در حذف واژه اجتماعیون كه بار انقلابی داشت نمود یافته بود. دموكرات ها برخلاف اسلاف خود به تغییرات تدریجی بر پایه منش پارلمانی معتقد بودند. آنها همچنین خواستار «ایجاد نظام اجباری»، «انفكاك قوه سیاسی از قوه روحانی»، «تقسیم املاك بین رعایا»، «قانون منع احتكار»، «تعلیم اجباری»، «تاسیس بانك فلاحتی» و «ترجیح مالیات غیرمستقیم بر مستقیم» بودند و با تاسیس مجلس اعیان مخالفت می ورزیدند.۱در بخشی از مرامنامه دموكرات ها در مورد تكامل و ترقی بشر آمده بود: «تمام ترقیات عالم، كل مجاهدات بشر همانا عموماً رو به طرف سعادت و حریت و مساوات و آمال مكنونه عالم تمدن است كه انسان به سوی آن می شتابد... ایران نیز كه در غائله بشریت یك اولاد قدیم است، ممكن نیست كه این تغییرات و تحولات ضروری كه از آثار تكامل عالم است، محكوم نباشد و بتواند روی بنای پوسیده استبداد مطلق و اساس از كار افتاده فئودالیسم قائم باشد... ایرانیان البته زنجیر اسارت را بریده اند، ولی به كاروان ترقی نرسیده اند. ایران باید این وضع بحرانی را كه البته مبتلا به آن است، چاره كند.»۲دموكرات ها پس از ترسیم شرایط آن زمان كشور راه حل خود را برای جبران این عقب ماندگی این گونه ارائه می كنند: «... باید حكومت قانونی تشكیل داد و دولت مركزی را قوی ساخت و صنایع و سرمایه ملی را تقویت كرد.»۳دموكرات ها دو تفاوت عمده با سایر احزاب سوسیالیست داشتند:
۱- بیش از حد ملی گرا بودند و با هرگونه مداخله بیگانگان در امور داخلی كشور به شدت مخالفت می كردند.
۲- مدعی رفتار براساس اصول اسلام بودند، هر چند كاملاً مخالف دخالت علما در سیاست بودند.۴
●سازمان حزبی
سازمان حزب دموكرات شامل حوزه ها، مجالس محلی، كنفرانس های ایالتی، كمیته های ایالتی، كنگره عمومی و كمیته مركزی بود. كمیته پارلمانی هم یكی از اركان حزب به شمار می آمد. كمیته پارلمانی زیرنظر كمیته مركزی فعالیت می كرد و دستورات لازم را از آنجا می گرفت. ارگان رسمی حزب روزنامه «ایران نو» نام داشت كه به سردبیری محمدامین رسول زاده به انتشار اخبار و دیدگاه های دموكرات ها می پرداخت. روزنامه های دیگری هم در سایر شهرها از سوی شاخه های حزب منتشر می شد كه از آن جمله می توان روزنامه های «شفق» در تبریز و «بهار» در خراسان را نام برد. كمیته مركزی حزب هم حمایت از یك مجمع ادبی را برعهده داشت كه نشریه ای به نام «كوكب دری» را انتشار می داد.

امیرحسین حاجبیان
پی نوشت:
۱- بهار ملك الشعرا، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد اول، صفحه ۹
۲- سعیدی گلناز، شكل گیری احزاب سیاسی در ایران، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره ۱۹۴-۱۹۳ ص ۹۸
۳- همان
۴- انقلاب مشروطیت، از سری مقالات دانشنامه ایرانیكا، انتشارات امیركبیر، چاپ اول فصل پنجم، احزاب سیاسی دوران مشروطیت، اتحادیه، م، ص ۱۳۵

منبع : روزنامه شرق