دیدار از نخجوان

●جاذبه‌های دیدنی و تفریحی
فرق مهم ما با مردم كشورهای توسعه یافته در این است كه اكثر آنها می‌آیند تا فرهنگ یك كشور را ببینند و وقت خود را صرف دیدن، آموختن و كسب تجربه‌های جدید می‌كنند، ولی آیا تمامی گردشگران ما همین تفكر را دارند؟ متاسفانه من و همراهم تنها افرادی در تور فوق بودیم كه مایل بودیم از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی نخجوان دیدار كنیم، حتی بازدید از موزه رایگان حیدر علی‌اف كه در برنامه بود حذف گردید، راهنمای تور هم كه مدیر آژانس نیز بود، فكر می‌كرد همه مسافران فقط برای تفریح به این شهر می‌آیند. و اطلاعات بسیار محدودی از محیط داشت، ولی از جمله جاهایی كه در عصر روز اول از آن بازدید شد، مقبره مومنه خاتون بود كه داخل آن به علت تعمیرات بسته بود فضاهای بیرونی آن هم نرده كشی شده بود، این مقبره در وسط پاركی قرار گرفته است و مقبره فوق دارای برجی ۸ ضلعی ساخته شده از آجر و كاشی است. در اطراف آن چندین مجسمه و تكه سنگ‌های قدیمی دیده می‌شود.
در كنار فروشگاه آلیش و ریش نیز رودخانه‌ای قرار دارد كه در روی پل روی رودخانه بوفه‌ای با ارایه موزیك زنده، میزبان مهمانان خود جهت صرف نوشیدنی و بستنی است، در روی رودخانه فوق نیز امكان قایق‌رانی دالی (با هزینه ۱ ممد) وجود دارد.
موزه حیدر علی‌اف با ساختمانی بزرگ و مجلل محل نگهداری آثار زندگی رییس جمهور سابق آذربایجان است، این موزه فاقد ورودیه است و در جلوی آن هم آب نما و فضای سبزی جهت استراحت وجود دارد.
غار اصحاب كهف یكی از مهم‌ترین دیدنی‌های نخجوان به شمار می‌آید كه در ۱۸ كیلومتری آن شهر قرار گرفته است، این غار در انتهای یك جاده‌ی باریك كه از جاده‌ی اصلی جدا می‌شود قرار دارد، در سر جاده‌ی فرعی یك یادمان بزرگ سیمانی به رنگ سفید كه بر پایه‌های صورتی استوار است، دارد كه بر روی آن به روسی نوشته غار اصحاب كهف، در پایین غار چندین خانواده آذربایجانی كه برای زیارت آمده بودند مشغول استراحت و درست كردن كباب بودند و با خوش رویی از ما استقبال كردند. برای رسیدن به انتهای غار باید از پله‌های بسیاری، بعضاً صعب‌العبور گذر می‌كردیم، در میانه راه یك نمازخانه و چند قبر متبرك قرار داشت، در یك مكان حفره‌ای قرار داشت كه مردم معتقد بودند با انداختن سنگ به داخل آن، آرزویشان اجابت می‌شود. در كف آن هم مقداری شمع روشن بود. در مسیر منتهی به غار چیدمان از سنگ دیده می‌شد كه برای درخواست اجابت آرزو بود. وقتی از پله‌های مسیر، بعد بازدید از غار پایین می‌آمدم، تعدادی خانم مسن اهل نخجوان به من زیارت قبول می‌گفتند، به نظر می‌رسد كه اهالی بومی اعتقاد زیادی به متبرك بودن این مكان (با وجود چندین غار اصحاب كهف در جهان نظیر سوریه، اردن …) دارند. هزینه رفت و برگشت به غار اصحاب كهف با تاكسی از نخجوان ۳ شیروان است، با اتومبیل‌های فیات قدیمی كه حداكثر گنجایش چهار نفر را دارد.
دیدار از منطقه‌ای ییلاقی و بسیار زیبا كه در آگهی‌های آژانس مسافرتی بسیار تبلیغ آن شده بود، نیز در برنامه بازدید قرار داشت ولی در نخجوان معلوم شد نه آقای راننده و نه راهنمای ما (كه خود مدیر عامل آژانس نیز بود) تمایلی به انجام این بازدید را نداشتند. و بالاخره پس از پافشاری تعداد معدودی از مسافران، به همراه فردی بومی از هتل، عازم دیدن این محل كه از نخجوان فاصله داشت، شدیم. این قسمت به علت نزدیك بودن به ارمنستان تحت نظارت سربازان ارتش قرار داشت، در حقیقت به نوعی یك منطقه جنگی به شمار می‌آمد، در یك شهرك كوچك نرسیده به آن محل توقف كردیم تا با نیروی انتظامی (ارتش) هماهنگ شود، بالاخره پس از یكی دو سه ساعت معطلی بالاخره معلوم شد این نمایش ترتیب داده شده، توسط راهنما و راننده فقط برای سرگرم كردن ما بوده است و در نهایت بدون بازدید مجبور به برگشت به نخجوان شدیم و یك نیم روز را از دست دادیم. از مراكزی كه شخصاً از آن‌ها بازدید كردم و در برنامه تور نبود، می‌توان به دانشگاه نخجوان اشاره كرد كه درست در پشت هتل تجارت قرار داشت. از مقبره حسین جاوید، شاعر معاصر نخجوان، موزه بهزاد گنجعلی نقاش كه در نزدیكی مقبره حسین جاوید قرار داشت و ورودیه آن ۵ ممد بود و بالاخره موزه‌ی تاریخ ملی نخجوان كه ورودیه آن یك شیروان برای خارجی‌ها و ۱ ممد برای افراد بومی بود، بازدید از این مكان در یك عصر، نیز با توجه به محدودیت زمان انجام شد. مهمترین موزه موجود در نخجوان همان موزه‌ی تاریخ ملی است تمامی كاركنان این موزه‌ی دو طبقه، خانم بودند. شاید بگویم فضای فیزیكی آن، از موزه‌ی ایران باستان (بخش قبل از اسلام) ما بزرگتر بود. این موزه در حوالی كنسول‌گری ایران قرار داشت و در آن لوازم انسان‌های اولیه، اسكلت، انواع كوزه و خمره، سنگ قبر، وسایل مردم شناسی، زندگی مصور حیدر علی‌اف رییس جمهوری سابق آذربایجان (حتی نمرات دوران تحصیل وی نیز در تابلویی نصب شده بود) وسایل شخم زنی، قالی، قالیچه، سكه، اسكناس، وسایل كار و زندگی، تابلوی نقاشی و ... به نمایش گذارده شده بود، ساعات بازدید از این موزه ۱۷- ۳۰/۹ بود. ولی در روزهای ۷ و ۲۷ هر ماه تعطیل می‌باشد. در این موزه راهنمای آن با زبان آذری توضیحاتی را بیان كرد كه تقریباً مقداری از آن را فهمیدم. نكته‌ی قابل توجه، آمارگیری از بازدیدكنندگان در رابطه با اسم، تاریخ، نام كشور آنان بود، چیزی كه در موزه‌های خودمان هنوز انجام نمی‌شود.
●خرید و بازارها
مهمترین جاذبه‌ای كه همه‌ی ما ایرانیان را در هنگام سفر به سوی خود می‌كشاند، خرید است و بس كه حتی به خاطر خرید و لو كالایی بی‌ارزش، حاضریم از برنامه‌های بازدید خود كه خاطراتی فراموش نشدنی و غیر قابل تكرار به شمار می‌آیند، بگذریم، در حقیقت در نخجوان من هیچ نوع كالای با ارزش و قابل ذكری برای خرید مشاهده نكردم، بازارهای نخجوان مملو از كالاهای ساخت تركیه و ایران و بعضاً روسی است. گرچه دیدار از این بازارها فقط برای یك بار، خالی از لطف نیست.
بازار ۵۷: بازاری روباز است كه غرفه‌های آن در مساحتی كوچك و بزرگ در كنار هم (مشابه بازار بزرگ تهران) در كنار هم قرار گرفته‌اند به طوری كه فاصله عبور بین دو غرفه روبروی هم ۵/۱- ۱ متر است، چندین مسیر موازی و منقطع در این بازار وجود دارد كه در طرفین آن غرفه‌ها قرار دارند، این بازار روزانه به جز یكشنبه‌ها از ساعت ۹ الی ۱۴ باز است و در آن، انواع و اقسام كالاها به فروش می‌رسد. نظیر لوازم خانگی منزل، لوازم برقی، انواع پوشاك، كیف و كفش، شیرینی‌جات و شكلات و تنقلات، مواد غذایی، خرده ریز، طلا و جواهر كه در دكه‌های بسیار ساده و ابتدایی با طرح‌های قدیمی (مشابه با زمان قجری) و با عیار پایین به فروش می‌رسد. در فضای بیرونی و در مجاورت آن بازار سرپوشیده میوه، سبزی و صیفی‌جات قرار دارد. روبروی بازار ۵۷، چندین مغازه كه بیشتر عرضه كننده‌ی انواع نوشیدنی هستند، نیز فعالیت دارند. چانه و تخفیف در این بازار رواج فراوان دارد.
مركز تجارت، ساختمانی است عریض و طویل با نمایی صورتی رنگ كه در بالای آن هتل تجارت قرار گرفته است، این مركز به صورت یك پاساژ در دو طبقه قرار دارد، در حقیقت این مكان بازار مدرن و نسبتاً گران نخجوان به شمار می‌آید كه در مغازه‌های آن انواع پوشاك، كیف و كفش، لوازم منزل و لوازم برقی، مبل، پرده، تنقلات و مواد غذایی عرضه می‌شود، سلمانی و كافی‌شاپ، غرفه تلفن راه دور، صرافی و … از دیگر غرفه‌های آن محسوب می‌شود.
▪آلیش و ریش
فروشگاهی است بزرگ در یك طبقه و تقریباً مشابه با فروشگاه‌های رفاه و یا شهروند كشور خودمان می‌باشد، كه با سرمایه‌گذاری شركتی از تركیه و با عرضه كالاهای ساخت آن كشور ایجاد شده است. در این فروشگاه نسبتاً خالی مواد غذایی بسته‌بندی شده، لوازم بهداشتی، مواد غذایی باز، میوه و سبزی و صیفی‌جات و مقدار كمی پوشاك و كفش عرضه می‌شود، قیمت‌ها در این فروشگاه ثابت و سطح قیمت‌ها معمولی (مشابه با بازار تهران) است، ساعت كار از ۹ صبح تا ۵/۱۱ شب ادامه دارد. فروشگاه‌های دیگری به طور پراكنده در سطح شهر قرار دارد و سطح آنان، منطبق با توسعه نیافتگی شهر نخجوان است. بساط دست فروشی نیز در برخی از خیابان‌ها دیده می‌شود.
●آب و هوا
در تابستان آب و هوای نخجوان خشك و ملایم است، گرچه آفتاب آن قدری سوزان به نظر می‌آید كه عموماً خانم‌ها از چتر استفاده می‌كنند، ساعت آن نیم ساعت از ایران جلوتر است. هوای آن به طور كلی مشابه با استان‌های آذری زبان ما است.
صبح روز آخر زمان برگشت ما بود، در گمرك چندان مشكلاتی برای مسافران ایجاد نمی‌شد، ولی اگر فردی مقداری خرید كرده بود ولو بسیار كم توسط گمرك نخجوان مبالغی از ایشان دریافت می‌شد كه این باعث جر و بحث مسافران ایرانی با مامورین شده بود. ساعت ۱۲ ظهر از جلفا خارج شدیم، اتوبوس در محلی به نام «كافی‌شاپ وحید» جهت صرف غذا نگاه داشت كه محلی بسیار جالب توجه بود، كه در آن انواع ساندویچ و غذای Fast Food ایرانی و تركیه و بستنی سرو می‌شد، طراحی و سرویس‌دهی آن قابل توجه بود، و بالاخره پاسی از نیمه شب گذشته بود كه به تهران رسیدیم.

همیرا زمانی فراهانی- كارشناس و پژوهشگر و مولف سیاحتی

منبع : مسافران