داستان نویسان و جایی برای تخته سیاه

در بسیاری از دانشگاههای معتبر جهان، نویسندگی (داستان نویسی) به عنوان یكی از رشته های آموزشی پذیرفته شده و سالهاست دانشجویان علاقه مند و فراوانی در این رشته تحصیل می كنند و در نهایت مدرك كارشناسی خود را در این رشته دریافت می كنند.
شناخته شده ترین زیر شاخه این رشته «نویسندگی خلاق» است كه بسیاری از نویسندگان نام آشنای امروز در جهان آن را گذرانده و تجارب ارزشمندی در زمینه هنر نویسندگی به دست آورده اند.
این وضعیت در كشور ما كاملاً برعكس است. در هیچ یك از دانشگاهها و یا مراكز آموزش عالی كشور ما، رشته مستقل و معتبری برای هنر داستان نویسی وجود ندارد. شاید از این رهگذر است كه در جامعه ما هنوز نگرش رسمی به نویسندگی جا نیفتاده است. اغلب نویسندگان ما براساس میل و سلیقه شخصی خود به هنر نویسندگی روی می آورند و متأسفانه هیچ گاه شانس گذراندن دوره های آكادمیك این رشته را ندارند. البته اگر به گوشه و كنار خود نگاه دقیق تری بیندازیم تك و توك كلاس های داستان نویسی را می بینیم كه هیچ یك از آنها مورد تأیید سیستم رسمی آموزشی كشور نیستند و تنها برپایه علایق چند شاگرد و یك استاد شكل گرفته اند و بیشتر جنبه محفلی دارند تا عمومی و فراگیر كه همگان با دیدگاه ها و سلیقه های متفاوت در آن شركت كنند. معمولاً دستاورد چنین كلاس هایی تربیت یك شكل چند شاگرد است كه استاد خود را كه اتفاقاً داستان نویس هم هست، بزرگترین داستان نویس دوره خود می دانند. اگر بخواهیم منصفانه به قضیه نگاه كنیم باید بگوییم از رهگذر این كلاس ها گاه نویسندگان قابل تأملی هم به جامعه ادبی معرفی می شوند ولی درصد این عده به شدت كم است و نمی توان به عنوان یك ادعای قابل دفاع مطرح كرد.
●هنرستان ادبیات داستانی
تنها مركزی كه در كشور ما به داستان نویسی، نگرشی آكادمیك داشت هنرستان ادبیات داستانی بود. این مركز طی بیش از دو سال فعالیت پرجنب و جوش حدود ۱۵۰ هنر جوی ادبیات داستانی را با رشته های مختلف داستان نویسی آشنا كرد. ۷۰ نفر از این عده در دو مرحله فارغ التحصیل شدند و مابقی با توقف یكباره فعالیت های این هنرستان به فراموشی سپرده شدند.
خبر تأسیس هنرستان ادبیات داستانی به شهریورماه ۱۳۷۷ برمی گردد. در آن زمان محمد جواد جزینی، كه همزمان مسئولیت پیك قصه نویسی، حوزه هنری را هم داشت، با اعلام خبر تأسیس هنرستان« ادبیات داستانی» در ایران ادعا كرد این مركز برای نخستین بار است كه در سطح آسیا و ایران تأسیس می شود و پیش از آن چنین اقدامی بی سابقه بوده است.
سرانجام از پانزدهم بهمن ماه ۱۳۷۸ به مدت یك ماه ثبت نام از علاقه مندان برای شركت در آزمون ورودی اولین هنرستان ادبیات داستانی در ایران آغاز شد.
محمد جواد جزینی كه تجربه بیش از ۱۰سال فعالیت آموزشی در پیك قصه نویسی را داشت با شور و شوق كارها را دنبال می كرد. در مقام اولین مدیر هنرستان ادبیات داستانی، از زاویه ای دیگر بنیانگذاری این مركز سعی می كرد با برشمردن مزایای تحصیل در این مركز آموزشی كه رویكردی آكادمیك داشت، دانشجویان زیادی را جذب كلاس های تئوریك ادبیات داستانی بكند.
كلاس های هنرستان مورد تأیید رسمی ترین ارگان آموزشی در ایران (وزارت آموزش و پرورش) قرار داشت و این اشتیاق هنرجویان را افزون تر می كرد. در بخشی از اساسنامه هنرستان به كیفیت و اعتبار دروس اشاره شده بود: «استاندارد مهارتی داستان نویسی در سال ۱۳۷۷ به پیشنهاد حوزه هنری طی جلسات و نشست های كارشناسی مشترك به تأیید وزارت آموزش و پرورش رسید و برای نخستین بار در ایران هنر داستان نویسی به عنوان رشته آموزشی شاخه كار و دانش به رسمیت شناخته شد و با شماره ۳۰۴-۱۱۰-۱۰-۳ در گروه هنر و زیر گروه فرهنگی ادبی ثبت شد. در بهمن ماه ۱۳۷۷ این مركز با پذیرش و ثبت نام اولین علاقه مندان مستعد داستان نویسی فعالیت های خود را آغاز كرد. این هنرجویان در این مجموعه در كنار دروس عمومی ۴۶ واحد دروس تخصصی ادبیات داستانی را می گذرانند و پس از آزمون نهایی موفق به اخذ دیپلم مهارتی كار و دانش خواهند شد.»
استقبال علاقه مندان از این مركز نشان دهنده اهمیت آن برای هنرجویان رشته ادبیات داستانی بود. در اولین فراخوان بیش از ۳۰۰ نفر ثبت نام كردند. برای دست اندركاران و صاحب نظران حوزه ادبیات داستانی مواجهه با این واقعیت هم تلخ بود و هم شیرین. تلخ از این روی كه امكان ساماندهی و آموزش همه آن
۳۰۰ نفر با شرایط موجود در آن زمان كمی دور از انتظار بود و امكان داشت با اطلاع رسانی وسیع تر سیلی از علاقه مندان از راه برسند و كمبود امكانات مورد نیاز و عدم پذیرش غالب آنها باعث یأس و دلسردی آنها گردد. اما از زاویه ای دیگر طعم شیرین حضور وسیع علاقه مندان به فراگیری دروس داستان نویسی آن هم به صورت آكادمیك، آنها را امیدوار می ساخت كه در صورت رفع موانع موجود، نسل جدیدی از داستان نویسان با رویكردی كاملاً آكادمیك تربیت خواهند شد كه می توانند خلأهای موجود در داستان نویسی معاصر ایران را پر كنند.
هنرجویانی كه با هزار امید و اشتیاق پای به هنرستان ادبیات داستانی گذاشته بودند طی دو دوره
۲ ساله و در مجموع در طول ۴ سال بخشی از دروس تئوریك ادبیات داستانی را فرا گرفتند و با تغییر مدیریت در حوزه هنری یكباره درس های خود را نیمه تمام گذاشته، با هنرستانی كه رویاهای بی شماری را در ذهن آنها زنده می كرد خداحافظی كردند.بخشی از هنرجویان با تعطیلی هنرستان، در مراكز غیررسمی دیگر، دانش داستانی خود را كامل كردند و تعداد بی شماری با سرخوردگی از رویاهایی كه در سر پرورانده بودند برای همیشه داستان و داستان نویسی را به كناری گذاشتند.
ماجرای تلخ تعطیلی هنرستان ادبیات داستانی، پایان قصه داستان نویسان جوان ایرانی نبود چرا كه اكنون با گذشت حدود ۵ سال از آن واقعه ناگوار، ثمرات آن ۴ سال تلاش هنرجویان یكی پس از دیگری به بار می نشیند؛ هنرجویانی كه اكنون در كسوت نویسندگان صاحب اثر در جامعه ادبی فعالیت دارند. از جمله داود امیریان (نویسنده عرصه دفاع مقدس) حمیدر ضا داداشی، بهاره رضایی، ابراهیم پاكزاد، مریم خدادایان، محسن سعید السادات، نوشین غریب دوست، ابراهیم خدادوست، مریم سقلاطونی، طاهر شاهبلاغی، مرضیه گلابگیر اصفهانی و... و هر روز كه می گذرد به جمع این تعداد افزوده می شود.
این روزها مباحث و دروس تئوریك ادبیات داستانی در حوزه های آكادمیك روبه فراموشی است. امید است تجاربی همچون تجربه هنرستان ادبیات داستانی بار دیگر در دستور كار مسئولان مربوطه قرار گیرد؛ تجربه ای كه در صورت استمرار می توانست ثمرات شیرینی را در این سال ها به بار بنشاند. كلاس های داستان نویسی در گوشه و كنار كشور ما انسجام لازم را ندارد. این واقعیت تلخی است كه باید مسئولان توجه جدی به آن داشته باشند.

علی الله سلیمی

منبع : روزنامه همشهری