پیشگیری با ۱ دلار پس از ۳۰ سال

از شواهدی كه طی سال های گذشته در ایران و بقیه كشورها به دست آمده، چنین برمی آید كه اقدامات مقابله ای با موضوع مواد مخدر، به نتایج قابل قبولی نرسیده و با مشكلات عدیده ای همراه بوده است.آنچه طی ۳۱ سال گذشته توجه كشورهای پیشرفته جهان و در سال های اخیر سیاستگذاران كشور ما را به خود جلب كرده، موضوع مقابله فرهنگی و آشنایی با روش های پیشگیری است و پیشگیری، نیازمند ابزارهایی است كه به وسیله آن می توان فرهنگ و مهارت مقابله را به اقشار مختلف جامعه بویژه جوانان آموزش داد.دكتر حمید صرامی- مدیر كل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر- در گفت وگویی اختصاصی با روزنامه همشهری، از برنامه ها و سیاست های جدید این ستاد در راه مبارزه با مواد مخدر می گوید:
* آقای دكتر! طی سال های اخیر از فعالیت های فرهنگی و پیشگیرانه، زیاد نام برده می شود، اما بفرمایید ستاد به طور عملی چه برنامه مدونی برای این موضوع در نظر گرفته است؟
- به طور واضح و مشخص باید گفت كه كشور ما در حدود ۳۱سال از جهان در این موضوع عقب تر است و می توان گفت كه در كشورهای پیشرفته دنیا از سال ۱۹۷۵ اقدامات پیشگیرانه ای علیه مواد مخدر شكل گرفته است اما در كشور خودمان تقریباً ۲۶سال این موضوع جدی گرفته نشده و در واقع روی این موضوع «نگاه خاموشی» وجود داشته و اقدامات مؤثر و عمیقی دیده نمی شود. به همین دلیل با كمتر برنامه پایدار و مشخصی در این خصوص در دستگاه های فرهنگی روبه رو می شویم و از فرهنگ سازی غفلت شده است.از سال های ۸۲ و ۸۳ سیاست های ستاد به سمت فرهنگ سازی و پیشگیری معطوف شده و تصمیم بر این است كه به این موضوع به شكلی دقیق و منسجم نگاه شود.
● چه برنامه هایی برای اجرای این سیاست ها در نظر گرفته شده است؟
- فعالیت هایی به شكل پایلوت آغاز شده و طی آن چهار كانون هدف كه شامل خانواده، محیط های آموزشی مانند مدارس و دانشگاه ها، محله ها و مراكز كاری صنعتی و اداری و نیروهای مسلح است، جزو گروه های هدف قرار گرفته اند و با سیاست جدی و عزم ملی، دنبال ایجاد یك جنبش فراگیر اجتماعی هستیم. در این نگاه آسیب شناسانه، ما به این موضوع رسیده ایم كه عدم توجه به مقوله فرهنگسازی و فقدان قوانین مشخص، ما را با مشكلات زیادی مواجه كرده است؛ مشكلاتی مانند اینكه ۳/۱۳درصد دانش آموزان و ۲۰درصد دانشجویان ما در معرض خطر قرار گرفته اند. ۷۰ درصد دستگیرشدگان ما متأهل بوده اند و این، نشانگر این است كه نگاه فرهنگسازی در خانواده ها به شدت ضعیف بوده و نكته دیگر اینكه راهبردهای پیشگیری كه شامل آموزش، اطلاع رسانی و تقویت مراكز مشاوره و تقویت فعالیت جایگزین مانند اقدامات ورزشی و هنری می شود، مورد توجه قرار نگرفته اند. بر اساس این آسیب شناسی و با هدف تقویت نقش مردم در امر مبارزه پیشگیرانه، از سوی ستاد برای اولین بار در ماده ۹۷ برنامه چهارم برنامه ای آغاز شده كه امیدواریم تا پایان سال ۸۸ به سمت و سوی مناسبی گام برداریم.
● كدام وزارتخانه ها یا سازمان ها در اجرای این برنامه دخیل هستند؟
- كمیته فرهنگی و پیشگیری با مشاركت نمایندگان ۱۲دستگاه فرهنگی كه شامل وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم، بهداشت، فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان بهزیستی، سازمان تربیت بدنی، نیروی مقاومت بسیج، كمیته امداد امام خمینی، سازمان تبلیغات اسلامی و تعداد دیگری از سازمان هاست، برای سالم سازی جمعیتی در مقیاس ۵۰ تا ۶۰ میلیون نفر بر اساس ماده ۹۷ برنامه چهارم توسعه، مسئولیت این كار را برعهده دارند كه در سال اول (سال ۱۳۸۴) موفق شده ایم افزون بر ۲میلیون و ۷۸۹ نفر را تحت اقدامات پیشگیرانه قرار دهیم.
● جزئیات این اقدامات پیشگیرانه را توضیح دهید؟
- بر اساس گروه های هدف ما كه شامل دانش آموزان، دانشجویان و خانواده ها و محلات هستند، توسعه آموزشی مهارت های زندگی و اجتماعی، از مهمترین اقدامات بوده است و ۸۵۰ هزار نفر در این ارتباط آموزش گرفته اند.در هزاره سوم كه عصر پیچیدگی ها، استرس و اضطراب، فردگرایی و عصر ترافیك فرهنگ ها نام گرفته، انسان ها باید شیوه زندگی كردن در این عصر را بیاموزند و به وسیله این شیوه بتوانند به مهارت تصمیم گیری، خودكنترلی و خویش نگهبانی برسند و بتوانند از راه مثبت ابراز وجود كنند.
● آقای صرامی! برنامه پیشگیری كه در سال گذشته آغاز شده، چندان محسوس نبوده و از بسیاری از دانش آموزان و مردم كه سؤال می شود، اطلاعی از آن ندارند؛ چه توضیحی دارید؟
- علت نامحسوس بودن برنامه این است كه این طرح تنها توانسته ۶ درصد از گروه های هدف ما را در بر بگیرد و دلایل متعددی دارد كه مهمترین آن، كمبود شدید اعتبارات است. به دلیل این كمبود، بیشتر بر مناطق و استان هایی كه در معرض آسیب شدیدتری هستند متمركز شده ایم اما به دنبال تقویت و توسعه آن در مناطق دیگر نیز هستیم.نكته مهمی كه در اینجا باید گفته شود این است كه ما برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر باید به دنبال ایجاد رفتارهای پایدار باشیم و بدانیم كه عمر اقدامات پیشگیرانه در تخصصی ترین شكل آن ۳ سال است. از نگاه برنامه ای یك سال و از نگاه پایلوت ۲ سال و در نظر داشتن این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
● خانواده به عنوان مهمترین نهاد تربیتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است، چه اقداماتی در جهت آموزش خانواده ها صورت گرفته است؟
- متأسفانه تحقیقات نشان داده كه خانواده های ایرانی ارتباط موثری با فرزندان خود ندارند و بنا به دلایل مختلف، فرصت بسیار كمی برای فرزندان خود می گذارند و به همین دلیل است كه بسیاری از آسیب ها در حال گسترش است. متأسفانه آمار دستگیرشدگان مرتبط با مواد مخدر، رقم ۷۰ درصدی متأهلین را نشان می دهد و این، زنگ خطری برای خانواده های ایرانی است. خانواده ای كه در آن درگیری اخلاقی، نزاع و تحكم وجود دارد و به تك تك اعضا از جمله فرزندان اهمیت داده نمی شود، در جشن ها یا عزاداری ها از انواع مواد مخدر و الكل استفاده می شود و خانه تنها نقش یك پانسیون را برای افراد خانواده دارد، كه نتیجه ای جز گرفتاری در انواع و اقسام آسیب های اجتماعی ندارد.ضمن هشدار به خانواده ها در ارتباط با خطراتی كه برای هر كدام از اعضاء وجود دارد، برنامه هایی نیز از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در نظر گرفته شده است كه به بحث اطلاع رسانی و آگاه سازی در زمینه آسیب های پرسرعت اجتماعی می پردازد!برای اولین بار در طرح آموزش و تبلیغات و اطلاع رسانی، پس از ۱۸سال با حضور ۱۲تن از مسئولین فرهنگی، تهیه برنامه های وسیعی در عرصه رسانه ملی با اعتبار ۱۵میلیارد تومان آغاز شده كه به شكل آرام، مستمر و عمیق، خوراك فرهنگی لازم را در شبكه های شش گانه برای بینندگان تأمین می كند تا جوانان ما به جای اطلاعات غلط كوچه و خیابان، اطلاعات دقیق و كارشناسی را از شبكه های تلویزیونی دریافت كنند و ضمن آن از برنامه های تفریحی و سرگرم كننده نیز بهره مند شویم.ضروری است از مسئولین وزارت علوم و مراكز علمی نیز بخواهیم كه تحقیقات جدی در این حوزه داشته باشند و به وسیله این تحقیقات، كمك موثری به برنامه های دستگاه های فرهنگی و پیشگیری ارائه دهند.
● نقش تشكل های غیردولتی و مشاركت های مردمی در این برنامه ها چگونه تعریف شده است؟
- در آخرین جلسه ستاد، رئیس جمهور بر این موضوع تأكید بسیار زیادی داشتند. ما در این برنامه ها به دنبال پررنگ تركردن حضور مردم هستیم و امیدواریم NGO ها به شكل تخصصی تری وارد این عرصه شوند، ضمن اینكه در سال۸۵ چهار درصد اعتبارات دستگاه های دولتی برای حمایت از NGO ها در اقدامات پیشگیرانه، در نظر گرفته شده است.
● می دانید كه یكی از دلایل روی آوری به مواد مخدر، نبود نشاط و تحرك است؛ آیا اقدام یا راهكاری برای ایجاد نشاط در جوانان در نظر گرفته شده است؟
- تقویت ورزش محلات دقیقاً یكی از برنامه ها برای رسیدن به همین هدف بوده است. در ورزش، آنچه بیشتر به چشم می خورد قهرمان پروری است. در ورزش محلات، ما به دنبال ایجاد نشاط به وسیله خود مردم هستیم. نشاط به معنای رضایت از زندگی و استفاده از شیوه های صحیح زندگی است و نمی توان آن را تنها در خندیدن و كف زدن خلاصه كرد. ما امیدواریم با همیاری مردم بتوانیم به وسیله خود آنها و با ایجاد پایگاه های سلامت اجتماعی، نشاط را در خانواده ها و جوانان ایجاد كنیم.نكته دیگری كه جا دارد در اینجا به آن اشاره كنیم، این است كه به طور متوسط سرانه بودجه اقدامات پیشگیرانه در كشورهای توسعه یافته ۲۰دلار و در كشور ما، متأسفانه كمتر از یك دلار است و اگر در جاهایی حضور كم رنگی دارد دقیقاً به همین دلیل است و ما باید به دنبال تقویت این اعتبارات فرهنگی باشیم.نكته دیگر اینكه اقدامات پیشگیرانه، همواره خود را در افق زمان نشان می دهد یعنی فرآیندی نیست كه مانند اقدامات مقابله ای، سریع نمود داشته باشد، به همین دلیل باید با سعه صدر به دنبال نتایج ثمربخش باشیم.

منبع : روزنامه همشهری