داشته ها و نداشته های ایران برای پیروزی

با پایان یافتن كار ایران در جام جهانی ،۲۰۰۶ یك بار دیگر بحث و مجادلات پیرامون دلایل ناكامی آغاز شده است. این بحث ها معمولاً در یك بستر كلی مطرح می شود و نتایجی مشابه دارد. بهتر است برای شناخت علل شكست در میدان های بزرگ به شناخت وضعیت خود و مقایسه آن با وضعیت مطلوب آلمان بپردازیم، تا اندازه و موقعیت خود در فوتبال جهان را بشناسیم. فوتبال ملی هر كشوری بر پایه فوتبال باشگاهی استوار شده است.
فدراسیون های فوتبال در سراسر جهان تحت نظارت فیفا و با برنامه های عالیه ای كه این فدراسیون جهانی دیكته می كند، موظف هستند تا به رشد و ارتقای فوتبال ملی خود كمك كنند. این وضعیت به سود فیفا و بالمآل به سود خود كشورهاست. برگزاری لیگ حرفه ای و جذاب موجب رونق فوتبال ملی نیز می شود. بیشترین تعداد بازیكنان ایرانی شاغل در خارج از كشور در آلمان بازی كرده اند.
رضا عادل خانی، حمید علیدوستی، رضا احدی، علی دایی، كریم باقری، خداداد عزیزی، مهدی مهدوی كیا، فریدون زندی، سیروس دین محمدی، داریوش یزدانی، محرم نویدكیا و تعدادی دیگر از بازیكنان ایرانی، گروه كثیری را تشكیل می دهند كه از ۳۵ سال پیش تا امروز شانس كسب مهارت حرفه ای در آلمان را به دست آورده اند.
لیگ حرفه ای باید از توان مالی و پولی بالایی بهره مند باشد تا بتواند علاوه بر دادوستد بازیكنان ارزشمند، به تبادل مربیان بزرگ نیز كمك كند. این اتفاق در فوتبال ایران نخواهد افتاد مگر آن كه زیرساخت اقتصادی كشور كه وابسته به قدرت مالی دولت است، جای خود را با بزرگ شدن بخش خصوصی و مالكیت شخصی عوض كند. یعنی به جای كنترل دولت بر لیگ از طریق سازمان ورزش و مالكیت بنگاه های خصوصی اقتصادی وارد كار شود.
اینگونه بنگاه ها هرگز وارد چنین عرصه ای نخواهند شد، مگر از ساز و كار مالی و پولی آن آگاه و مطمئن باشند. بوندس لیگا در هر فصل ۳۰۶ بازی برگزار می كند كه مجموع آن ۲۷۵۴۰ دقیقه می شود. بازی ها در اواخر تابستان برگزار می شود، تا اواخر زمستان ادامه پیدا می كند و در اوایل بهار به پایان می رسد. میانگین تماشاگران هر بازی در این لیگ ۳۸۱۹۱ نفر است. این رقم در انگلستان ۳۳۸۸۷ و در اسپانیا ۲۹۵۹۸ است. در یك فصل كامل بوندس لیگا، ۷/۱۱میلیون نفر در ورزشگاه ها از بازی ها دیدن می كنند.
رقم دقیق تماشاگران در هر بازی در همان روز از طریق تابلوی ورزشگاه به اطلاع همگان می رسد. حتی بازی های دسته دوم نیز آمار و اعداد دقیق خود را دارد. به این ترتیب امكان اندازه گیری دقیق درآمد بلیت فروشی، اقتصاد حاشیه هر بازی، سقف رو به رشد، فروش امتیاز تلویزیونی و وسعت بازار وجود دارد. براساس همین ارقام می توان روی موفقیت برگزاری جام جهانی نیز حساب كرد. در ایران لیگ حرفه ای دچار فراز و نشیب های ناشی از انقلاب و جنگ شده و لیگ جدید از عمر ۵ ساله برخوردار است. مالكیت اكثریت قریب به اتفاق باشگاه ها با بنگاه های دولتی است و از جمله دو باشگاه اصلی كشور - استقلال و پرسپولیس- در مالكیت دولت هستند. تقویم لیگ به دلیل تعطیلات ناشی از ماه رمضان، محرم، نوروز و بسیاری از تعطیلات ناخواسته و پیش بینی نشده، دچار وقفه و بی برنامگی می شود.
در هر لیگ ۲۴۰ بازی برگزار می شود، به رغم این كه بلیت های كلیه بازی ها در اكثر ورزشگاه ها به ویژه در شهرستان ها به فروش می رسد، رقم دقیق بلیت فروشی اعلام نمی شود. معمولاً وقتی صحبت از رقم تماشاگران می شود، به حضور یكصد هزار نفر در بازی استقلال و پرسپولیس اشاره می شود، بی آنكه از تاثیر آن بر اقتصاد لیگ آگاه باشیم. میان سازمان لیگ و تلویزیون دولتی ایران تعاملی در مورد درآمدهای پخش بازی ها و آگهی ها وجود ندارد.
در عین حال اقتصاد حاشیه لیگ نیز یا وجود ندارد و یا پنهان است. بازیكنان خارجی ایران اهل كشورهای تازه استقلال یافته شوروی سابق هستند كه آنها نیز از میان بهترین های كشور خود انتخاب نمی شوند، چون دستمزد كافی برایشان وجود ندارد. این وضعیت در مورد مربیان خارجی و از جمله مربیان تیم ملی نیز صدق می كند. ارقام مربوط به قرارداد با بازیكنان و مربیان هرگز رسماً اعلام نمی شود تا هیچ كس از این ناحیه متضرر نشود.
در مورد اقتصاد حاشیه ای فوتبال در ایران، محدودیت های فراوانی وجود دارد. این محدودیت ها از برنامه های مربوط به سرگرمی تماشاگران در ورزشگاه آغاز می شود و تا امور مربوط به انتشارات ادامه پیدا می كند. این مقولات از جنس مسائل فرهنگی هستند و باید تحت نظارت سازمان های دولتی و تبلیغاتی برگزار شوند. شمارگان (تیراژ) مجموعه روزنامه ها در آلمان به بیش از ۳۰ میلیون در روز می رسد و هیچ روزنامه ای وجود ندارد كه بخش مهمی را به ورزش اختصاص ندهد. هر روزنامه مهمی در آلمان یك بخش بزرگ ورزشی دارد كه ضمیمه ورزشی آن به اندازه یك روزنامه مستقل اهمیت دارد.
این روزنامه ها در انتشار مطالب و سردبیری مستقل هستند و بازتاب اقتصاد بازار به معنای آگهی و مخاطب هستند. در ایران بیش از ۱۵ روزنامه ورزشی منتشر می شود و هیچ كس حتی دولت از تیراژ دقیق آنها مطلع نیست، چون رقم غیرواقعی بر درآمد واقعی آنها تاثیر مستقیم دارد. معمولاً یك نفر برای چند نشریه كار می كند و اخبار و گزارش های آنها تكراری است. گرچه ورزش از حوزه هایی است كه چه قبل و چه بعد از انقلاب برای انتقادهای شدید باز نگاه داشته شده، ولی از آنجا كه نشریات تحت نظارت دولت هستند و ریاست سازمان ورزش و فدراسیون خود را منصوب حكومت می دانند، علاقه ندارند تا مورد انتقاد شدید مطبوعات قرار گیرند.
كسی نمی داند چه سازمانی در ایران - سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، صداوسیما، وزارت ارشاد، مطبوعات، سازمان ورزش و یا باشگاه ها- مسئول فرهنگ تماشاگران فوتبال است. معمولاً همه دستگاه ها به سهم خود فرهنگ سازی می كنند. ولی در هنگام اتفاقات ناگوار، از خراب شدن ورزشگاه بر سر تماشاگران گرفته تا كتك كاری بازیكنان ملی در زمین و در مقابل دوربین های تلویزیونی، هیچ كس مسئولیت رفتارها و پیامد آن را به عهده نمی گیرد. گفته می شود در آلمان در مقایسه با ۴۳ سال قبل - كه لیگ آن كاملاً مردانه بود- امكانات با برنامه ای تدارك دیده شده كه به موجب آن، تا بیش از ۲۰ درصد ورزشگاه ها بخش ویژه خانواده داشته باشند.در آلمان در مقایسه با ۴۳ سال قبل - كه لیگ آن كاملاً مردانه بود - امكانات با برنامه ای تدارك دیده شده كه به موجب آن تا بیش از ۲۰ درصد ورزشگاه ها بخش ویژه خانواده داشته باشند.
در آلمان فرهنگ سازی به عهده انجمن هواداران هر باشگاه است و منظور از فرهنگ سازی نیز روشن و تعریف شده- ترویج روش های تشویق مسالمت آمیز و شاد، احترام به بازیكنان ملی پوش، گسترش شبكه ارتباطی هواداران و جلوگیری از بروز خشونت در بیرون از ورزشگاه ها - است. آلمان تاكنون شش بار در صحنه جهانی و اروپا به عنوان قهرمانی رسیده كه پنج بار آن به زمانی برمی گردد كه بوندس لیگا پایه گذاری شده بوده است.
در ۳۰ سال گذشته بیش از ۱۰۰۰ بازیكن خارجی در این كشور بازی كرده اند كه زمینه فرهنگی لازم را برای میزبانی رویدادهای بین المللی، مانند جام جهانی فراهم آورده اند. برای برداشتن قدم های بلند، باید ساخت و پیوسته كار كرد. اما به هر حال میوه آن در اواخر هر بهار می رسد.

نادر داوودی

منبع : روزنامه شرق