پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


رویکرد عملگرایانه به تئوری نظم در بی نظمی


رویکرد عملگرایانه به تئوری نظم در بی نظمی
هدف از این نوشته،كنكاشی بر تئوری نظم در بی نظمی با دیدی عملگرایانه در سازمان است. به گونه ای كه بتوان جنبه های مدیریتی این تئوری را برای پیشبرد اهداف سازمان به شكلی مناسب به كار برد.
این تئوری برمبنای دیدگاه سیستمی استوار است و ادوارد لورنز به عنوان پدر علم جدید برای اولین بار این تئوری را سال ۱۹۶۳ در هواشناسی مطرح كرد. ابتدا به معرفی چهار تئوری اصلی نظم در بی نظمی می پردازیم و سپس وارد بحث اصلی می شویم.
۱ - با دانش محدود درمورد شرایط اولیه یك نظام و با درك روابط فــــی مابین اجزای آن می توان رفتار آینده را تخمین زد؛
۲ - یك تغییــر كوچك در رفتار اولیه سیستم می تواند به تغییرات بسیار گسترده در آینده سیستم منجر شود؛
۳ - تئوری همگون سازی مجدد، كمیتها هیچ وقت ثابت نبوده و با مقیاس درجه ای از آن كمیت، كم و زیاد می شوند. یعنی مشخصه های اصلی نظام در مقیاسهای مختلف ثابت می ماند؛
۴ - تئوری خود مانندی و عمومیت: رفتار كلی نظامهای گوناگون و مختلف یكسان است.
نظم در بی نظمی چیست؟ آیا می توان آن را پیچیدگی خواند یا آن را معادل برنامه ریزی پویای غیرخطی دانست؟
▪ تئوری پیچیدگی: «اورمن» در این زمینه عنوان می كند با تئوری پیچیدگی برای بیان ویژگیهای طبیعی و پدیده هایی چون: الگوهای آب و هوایی، الگوهای تغییرات قیمت سهام، ترافیك سنگین و... به كار می رود.
پیتر سنگه برخلاف تیلور كه سازمان را یك وسیله یا یك ماشین تلقی می كرد، معتقد است كه سازمانها را باید مثل یك موجود زنده تلقی كرد و با استفاده از تئوری آشفتگی، جاذبه های بیگانه سازمانی را كه او به آن «نمونه های واقعی سیستم هــا» اطلاق می كند (و درحقیقت نمونه های اصلی رفتارهای سازمانی دائماً درحال تكرار و بازتابهای موجود هستند) را شناسایی و كشف كرد. او هنر سیستمی فكر كردن را درك پیچیدگی ساختاری حاصله از متغیرهای سازمانی دانسته و وظیفه مدیران را برخورد صحیح در هدایت و تغییر رفتار كاركنـــــان درجهت نیل به اهداف سازمان می داند.
▪ اثر پروانه ای: بنابر تئوری دوم از تئوری های چهــارگانه پیچیدگی، كه تحت عنوان اثر پروانه ای (BUTTERFLY EFFECTS) از آن نام می برند. یك تغییر كوچك در رفتار اولیه یك سیستم می تواند به تغییرات بسیار گسترده در آینده سیستم منجر شود. مثال معروفی كه در این زمینه خیلی كاربرد دارد عنوان می كند كه بال زدن یك پروانه در شرق دور می تواند به ایجاد طوفان در نیویورك منجر گردد.
بررسی اثرات و كنشهایی كه در تعاملات رفتاری ظاهراً كم اهمیت به وجود می آید و اثر آن بر فعالیتهای بلندمدت یك سازمان، نكته حایزاهمیت این تئوری است.
مدیر باید این نكته را همواره درنظر آورد كه رفتارهای مثبت وخیلی كوچك می تواند اثر ناشناخته و فزاینده ای در كل سیستم داشته باشد و برای ایجاد یك فضای خلاق و مثبت لزوماً نباید اتفاق بزرگ و غیرمترقبه ای رخ دهد. بلكه اثر كوچك یك رفتار منفی و یا یك رفتار مثبت می تواند موجب ایجاد تغییرات بزرگی در سیستم شود.
- موردی دیگر از این تئوری در مدیریت، اصل همپایانی (EQUIFINALITY) است: اصل همپایانی، بیان كننده این حقیقت است كه نیل به موفقیت لزوماً منوط به انتخاب یك مسیر با یك روش معین نیست. همین اصل است كه به مدیران و كاركنان توصیه می كند هیچگاه از دریافت پیشنهادی جدید برای انجام بهتر امور در تمام زمینه ها كوتاهی نكنند.
- موردی دیگر در این زمینه (SYNERGY) است.
كلیت یك سیستم بر اثر تركیب عناصر آن دارای كیفیتهای تازه ای می شود كه از مجموع عناصر انفرادی اجزای سیستم بیشتر است یعنی ممكن است (۴<&و۲+۲).
یعنی مدیریت باید سعی در ایجاد فضای گروهی مثبتی كند كه نتیجه كار آنها به عنوان گروه، بیشتر از كار تك تك آنها باشد.
تئوری سوم كه به نام تئوری همگون سازی مجدد شنـــاخته می شود. به بیان این مطلب می پردازد كه كمیتها هیچ وقت ثابت نبوده و با مقیـــــاس درجه ای از آن كمیت، كم و زیاد می شوند. یعنی مشخصه های اصلی نظام در مقیاس مختلف ثابت می ماند.
نتیجه گیری
باتوجه به مفهوم اصلی تئوری پیچیدگی و تئوریهــای چهارگانه آن نكات كلیدی زیر را می توان به عنوان راهنماییهای عملی و اجرایی برای مدیران پیشنهاد كرد:
- همین رویدادها و حوادث ظاهراً بی معنی و كم اهمیت روزمره در سازمان است
كه به پیشرفت سازمان و ارتقا مدیر و یا سقوط سازمان منجر می شود.
- در بررسی رویدادها و فرایندها ارتباط این فرایندها را با INPUTها و OUTPUTها و سایر اجزاء سیستم فراموش ننماید.
- شما هرگونه كه رفتار نمایید به عنوان یك الگو و سرمشق به كاركنان و زیردستان خود الگو خواهید داد. پس اگر شما فردی بی نظم و یا كم مطالعه
و... هستید انتظار نظم و مطالعه از زیردستان شما انتظاری بیهوده است. ابتدا باید خود را به عنوان یك زیرسیستم اصلاح نمایید تا بتوانید اثر آن را در كل سیستم مشاهده كنید.
- كاركنان و مدیران زیردست شما به عنوان انسانهایی كه با شما فعالیت می كنند در یك سری از اصول كلی رفتار مشتركی دارند كه این رفتار مشترك در تمام سازمانها یكسان است:
۱ - اگر با دیدی مثبت به رفتار و عملكرد كاركنان نگریسته شود رفتارها و عملكردهای آنان با شتاب بیشتری به سمت بهبود خواهد رفت و بالعكس.
۲ - هرچه سیستم های كنترلی پیچیده تر گردند راههای فرار از این سیستم ها نیز پیشرفته تر خواهند بود، به كارمندان خود اعتماد كنید.
۳ - ارزش نهادن به كار و فعالیت دیگران احترام به خود است. پس برای پیشبرد كار خود و سازمان برای كار و فعالیت كاركنان ارزش قایل شوید.
منابع
۱ - برگزیده نظریه های سازمان و مدیریت، انتشارت سمت، ترجمه دكتر علی اكبر نیكواقبال.
۲ - تئوری های سازمان استوره ها، جی ام. شفریتزوجی. استیون اوت، انتشارات فرزانه، ترجمه دكتر علی پارسائیان.
۳ - همایش تغییرات شگرف و بنیادین علوم و فناوری های جدید، دكتر محسن قدمی.
۴ - SYMPOSIUM ON CHAOS THEORY AND MANAGMENT, ANNAC, COLLEGE OF CRIMINAL JUSTICE, DEPARTMENT OF PUBLIC MANAGEMENT, ۴۴۵ WEST ۵۹ TH STREET, NEW YORK.
۵ - MANAGEMENT, LOUIS. E. BOONE AND DAVID.L.KURTZ, FOURTH EDITION MC GRAW HILL.
۶ - OVERMAN, E.SAM (۱۹۹۶). THE NEW SCIENCES OF ADMINISTRATION: CHAOS AND QUANTUM THEORY. PUBLIC ADMINISTRATION REVIEW ۵۶ SEPTEMBER / OCTOBER: ۴۸۷-۴۹.
۷ - SHAFRITZ, JAY M. AND J.STEVEN OTT (۱۹۹۲). (EDS) CLASSICS OF ORGANIZATION THEORY. PACIFIC GROVE. CALIFORNIA: BROOKS/COLE PUBLISHING CO.
مسعود محمدخانی
منبع : ماهنامه تدبیر


همچنین مشاهده کنید