دلفین

خانواده دلفین با ۱۷ جنس و۳۵ گونه بزرگترین خانواده زیر راسته نهنگهای دندان دار محسوب می شود.اعضای این خانواده در تمام آبهای آزاد جهان و همچنین بعضی رودخانه های در امتداد آب شیرین انتشار دارند.این خانواده از دوره آئوسن ظاهر شده اند.پوست بدن دلفینها معمولا صاف و برهنه است.ممکن است در سر و تنه تعدادی از آنها مو وجود داشته باشد.از گوشهای خارجی فقط سوراخ کوچکی نمایان است و سوراخ بینی که یک یا دو عدد می باشند در بالا و عقب سر قرار گرفته اندتا عمل تنفس در سطح آب را سهولت بخشند این سوراخها بوسیله پرده ای خود به خود بسته می شوند. تعداد دندانها زیاد و در بعضی گونه ها به ۲۶۰ عدد می رسد و عمدتا از ماهی ها وسرپایان و حتی دلفین های کوچکتر تغذیه می کنند.طول آنها از ۲/۱ الی ۹/۳ متر و وزنشان از ۲۳ تا ۱۳۶ کیلوگرم متفاوت گزارش شده است.
بدن آنها مانند ماهی دوکی شکل و آئرو دینامیک است.این شکل میزان اصطکاک بدن جاندار و آب را کاهش و سرعت حرکت را افزایش می دهد. یک دلفین قادر است حدود ۵/۵ متر از سطح آب بیرون بپرد که این عمل نیاز به سرعتی در حدود ۳۸ کیلومتر بر ساعت دارد.
سر دلفین ها بزرگ و ناحیه گردنی کمی باریک است . دستها تبدیل به باله شنا شده و پاها از بین رفته اند.در انتهای بدن،دم پهن افقی و دو قسمتی وجود دارد.
عضو اصلی حرکت این آبزی باله دمی است و باله های پارویی شکل جلویی حرکات بدن را به طرف بالا و پایین تنظیم می کنند.الت تناسلی نر در جیب مخصوصی قرار دارد که در اثر تحریک بیرون می آید.بیضه ها در محوطه شکمی قرار داشته و شکل آنها بیضوی کشیده است.
پستانها در دلفین ماده یک جفت هستند که یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ و کمی جلوتر از دم و درست در کنار منفذ تناسلی و داخل یک جیب یا کیسه که از جنس پوست است قرار گرفته اند.رفتار جفتگیری در هنگام روز و شامل جنگ بین نرها به همراه جست و خیز نر و ماده و نزدیک شدن انها به سطح آب درحال که شکم آنها به هم در تماس است صورت می گیرد.
در اغلب نمونه ها طول دوره بارداری بین ۹ تا ۱۲ ماه است.بین تولد اولین و دومین بچه ،حداقل دو سال فاصله وجود دارد.دربیشتر موارد هنگام تولد،نوزادها از دم خارج می شوند.بلافاصله پس از قطع بند ناف ،نوزاد بایستی سریعا خود را به سطح آب برساند و اولین تنفس را انجام دهد.وقتی نوزادها در سطح آب هستند ،مادرها بیشتر به آنها کمک می کنند. تا پس از جدا شدن کامل انها از زهدان مادر،مشکلی برایشان بوجود نیاید.
تا این لحظه نوزادها بوسیله مشیمیه مادر گرم نگاه داشته می شوند و از این به بعد در محیط اقیانوس قرار گرفته و تنظیم درجه حرارت بدن به شکل مستقل انجام می پذیرد.
نوک پستان درهنگام شیر دادن وسیله فشار عضلات مخصوصی بیرون می زند. موقعی که بچه مشغول خوردن شیر می شود مادر با فشارهای مخصوصی که به مخزن شیر وارد می کند شیر را به سرعت به داخل دهان بچه هدایت می نماید.دلفین ها بچه های خود را ۶ ماه تا یک سال و بعضا ۱۸ ماه شیر می دهند جالب توجه اینکه ارزش کالریک شیر دلفین ۱۰ برابر بیشتر از شیر گاو است.
دلفین ها به یکدیگر بسیار کمک می کنند.وقتی تولدی صورت می گیرد، دلفین های ماده نوزاد را از حمله کوسه ها محافظت می کنند. بعدها وقتی مادر به جستجوی غذا می رود دلفین های دیگر از نوزاد نگهداری نموده و به شکل یک حصار دفاعی شنا می کنند تا بچه دلفین ها با آرامش خیال درون حصار بازی کنند. این حیوانات حتی سعی می کنند یک بچه دلفین را که در تور ماهیگیری به دام افتاده است نجات دهند ولی معمولا ناکام می مانند.
آنها همچنین برای تهیه غذا همکاری نموده و در حالیکه به دور یک دسته ماهی حلقه می زنند ، آنها را به سطح آب روانه می کنند تا سایر اعضای گروه بتوانند با فراغ خیال تغذیه کنند.دلفین ها برای حفاظت خودشان در زیر پوست دارای یک لایه چربی هستند. ضخامت این لایه در برخی از گونه ها تا ۵۰ سانتیمتر هم می رسد.
دلفین ها از قدرت تولید امواج صوتی بهره مند هستند.طیف فرکانس این امواج بین ۵ تا ۱۵۰ کیلوهرتز است.
مساله شگفت آور این که دلفین ها توانایی شنیدن اصوات تا فرکانس ۸۰ کیلو هرتز را دارند که این حد، چهار برابر حد شنوائی انسان است. بخشی از این اصوات توسط حفره تنفسی که در بالای سر جانور قرار دارد تولید گردیده ، اما اغلب آنها از ناحیه حلقوم جانور که در زیر حفره دم واقع شده است به وجود می آیند.
ماهیچه های ظریفی که در اطراف حفره دم قرار گرفته اند ، امکان کنترل صحیح اصوات عبوری از میان آنها را به دلفین می دهند.
این حیوانات از بسیاری جهات هنوز سازگاری نیافته و به عبارتی ویژگیهای اولیه خود را حفظ کرده اند. برای مثال میزان شنوائی در آنها بسیار عالی است که فقدان یا ضعف سیستم بویای را در حیوان جبران می نماید و همچنین برای جبران مشکل بینایی در آب کار می رود.
در این حیوانات تحمل بالا نسبت به فشار گاز دی اکسید کربن ، توانایی شنای طولانی در زیر آب را فراهم می سازد و اصولا در زمینه قابلیت تنفس از اکسیژن هوا دو تا سه برابر پستانداران خشکی زی از خود توانایی نشان می دهند. قفسه سینه در این جانوران قابلیت ارتجاع داشته و امکان تنفس های عمیق را فراهم می سازد.
بیشتر دلفین ها دارای رنگهای اختصاصی بوده و فرمهای بدنی خاصی دارند. این ویژگی در گونه های مختلف متفاوت است. جنسیت، سن، شرایط جغرافیایی و زیستگاهی از عوامل دخیل در این تنوع است. حتی در حیوانات مشابه از نظر سن ، جنس و جمعیت ممکن است عدم شباهت مشاهده گردد.
در بسیاری از دلفین ها رنگ بدن ، پس از مرگ در کمتر از یک ساعت تغییر کرده و معمولا این تغییر به صورت سیاه یا تیره شدن رنگ بدن است.
دلفین ها بسیار باهوش و بازیگوش هستند.در اکثر باغ وحش ها و بعضی از سیرکها دلفین را به منظور انجام نمایشات مختلف تربیت می کنند.
گوشت و چربی آنها نیز دارای ارزش تجاری است.هم اکنون در ارتش آمریکا و یک آکواریوم بزرگ در فلوریدای آمریکا به کار پرورش دلفین در حد نسبتا بالایی مشغول هستند که از آنها در عملیات جنگی و غیره استفاده به عمل می آید.

مرجع:ماهنامه دنیای آبزیان