کمک‌های اولیه

● بلع جسم خارجی
گاهی كودكان اشیایی را در دهانشان می گذارند و بطور ناگهانی آن را قورت می دهند. این اشیا بطور ناگهانی وارد مری می شود. مری قسمتی از دستگاه گوارش است كه بین دهان و معده قرار گرفته است و با ورود این اشیاء به داخل مری و گیر افتادن آنها، یكسری علائم دائمی ایجاد می شود كه ممكن است فرد دچار نفس تنگی شده، به سرفه بیفتد، آب ریزش شدید از دهان شروع شود، نتواند چیزی را قورت دهد و درد در ناحیه سینه ایجاد شود و حالت شبیه به خفگی در كودك به وجود آید.
این علائم نشان می دهد كه جسم در داخل مری گیر كرده و راه هوایی فرد بسته شده است و در منزل اقدام خاصی برای كودك و فرد مصدوم نمی توان انجام داد و باید سریعاً به بیمارستان رسانده شوند تا آندوسكوپی انجام شود و آن جسم خارج شود.
برای كمك به چنین افرادی اگر جثه فرد بزرگتر از ماست و یا بیهوش شده است باید او را سریعاً به پشت بخوابانیم و كف دست را در بین ناف و دنده ها قرار دهیم و به سمت بالا فشار وارد كنیم. این حركت را باید چند بار تكرار كرد.
اگر در منزل تنها هستیم از لبه پشتی صندلی هم می توانیم برای بیرون راندن جسم خارجی استفاده كنیم. بعد از خارج شدن جسم خارجی به مصدوم اجازه می دهیم كه به خوبی استراحت كرده و از فعالیت و رفت و آمد بپرهیزد.
در مراحل بعدی بلع جسم خارجی، رفتن آن به درون معده و روده است. در ورود جسم خارجی به معده ی فرد علائم خاصی دیده نمی شود. فقط در صورتیكه جسم نوك تیز باشد باید توسط آندوسكوپی خارج شود مثل سوزن، سنجاق قفلی و باتری ساعت كه داخل روده ها باز شده و ایجاد مواد شیمیایی می كند و اغشا را از بین می برد. ولی اگر جسمی حجمش كم و قطرش كوچك باشد مثل سكه بوسیله دستگاه گوارش دفع می شود.
٨٠٪ موارد بلع خارجی توسط دستگاه گوارش دفع می شود. ۲٠-۱٠ درصد موارد نیاز به آندوسكوپی و ۱٪ نیاز به عمل جراحی دارد.
در موارد بلع اجسام خارجی كه نوك تیز و برنده نیستند جسم خارجی باید ۳-٤ روز بعد از بلع توسط مدفوع دفع گردد ولی اگر علائمی مثل تب ، درد شكم، استفراغ، مدفوع خونی، مدفوع تیره رنگ ظاهر شد باید سریعاً فرد را به بیمارستان منتقل كرد.
كلاً اشیایی كه قطر آنها از ۲ سانتی متر و طول آنها از ٥ سانتی متر كوچكتر باشد، توسط دستگاه گوارش قابل دفع شدن است.
در صورت دیگر ممكن است جسم خارجی داخل دهان به درون دستگاه گوارش و نای وارد شود كه باعث خفگی یا آسپیداسیوم می شود. در این موارد كه حالت خفگی به فرد دست میدهد خبر كردن اورژانس ضروری است زیرا ممكن است منجر به انسداد كامل یا ناقص دستگاه تنفسی شود.
اگر انسداد ناقص باشد فرد با سرفه های مكرر و پی در پی، حالتهای تنگی نفس، خفگی و سیاه و سرخ شدن صورت و لبها مواجه می شود.
● اقداماتی كه در این موارد می توان انجام داد:
۱- باید دهان فرد را باز كرد و مشاهده كنیم كه جسم قابل دیدن است یا خیر. اگر قابل دیدن است جسم را به آهستگی خارج می كنیم.
۲- فرد را باید تشویق به سرفه كرد. ممكن است با سرفه جسم خارج شود.
۳- چند ضربه به پشت فرد می زنیم.
٤- در پشت فرد قرار می گیریم و دو دست خود را زیر قفسه سینه فرد قفل كرده، ۱٠ ضربه وارد می كنیم.
● اگر در حین انجام این اقدامات فرد دچار انسداد كامل شده و بیهوش گردید باید فرد را:
۱- روی زمین بخوابانیم.
۲- دهان فرد را باز كنیم و مشاهده كنیم كه جسم قابل دیدن هست یا خیر.
۳- فرد را به پهلو می خوابانیم و ٥ ضربه محك به كتف فرد وارد می كنیم تا جسم خارج شود.
٤- فرد را به پشت می خوابانیم. با یك دست به قسمت زیر قفسه سینه و بالای شكم، ٥ ضربه خفیف وارد می كنیم تا جسم خارج شود.
٥- باید تنفس مصنوعی به فرد داده شود و اقدامات دوباره تكرار شود.
● نكاتی كه باید بدانها توجه كرد:
۱- باید سر مصدوم حتی الامكان پائین قرار داشته باشد.
۲- دستها از پشت به دور شكم حلقه شود.
۳- با یك حركت شدید و ناگهانی به شكم، هوای درون ریه ها بیرون فرستاده شود.
٤- تنفس دهان به دهان و رساندن هر چه سریعتر مصدوم به بیمارستان
● گزیدگی
حیوانات مختلفی وجود دارند كه نیش آنها می تواند باعث آسیب شود. از جمله زنبورها مخصوصاً زنبورهای وحشی كه بدون توجه به ظاهر آن، خطر جدی برای فرد ایجاد می كند. علائمی كه زنبور گزیدگی می تواند ایجاد كند عبارتند از:
درد و تورم ناگهانی در محل گزش و قرمزی در مركز تورم. البته بعضی از افراد به هر نوع سمی حساسیت دارند و واكنش آلرژیك بسیار شدیدی می توانند به سم زنبور نشان دهند و اصطلاحاً شوك آنافلاتیك در آنها ایجاد می شود كه در این موارد به اقدامات سریع و فوری نیاز داریم.
اگر هیچیك از این علائم برای فرد زنبور گزیده ایجاد نشد تنها كاری كه ما می توانیم انجام دهیم این است كه ابتدا از نزدیك محل گزیدگی را بررسی كنیم. اگر نیش هنوز در سطح باقی است می توانیم آن را با یك موچین یا انبر از سطح پوست بیرون بكشیم. باید مراقب باشیم كه كیسه زهر را فشار ندهیم زیرا ممكن است باقی سم وارد بدن شود.
بعد از آن می توانیم محل را با آب سرد همراه با بیكربنات سدیم كمپرس كنیم.
ممكن است گزیدگی در داخل دهان یا گلو صورت گیرد و این مسئله خطرناك است چون بافتهای گلو و دهان بافتهای شلی هستند و خیلی سریع ورم می كنند و ممكن است باعث اختلال تنفسی شوند.
برای این كار سریعاً داخل دهان را با آب سرد و بیكربنات سدیم شستشو می دهیم و مریض را به پزشك ارجاع می دهیم.
حیوانات دیگری كه نیش آنها موجب آزار می گردد مارها، عقربها و عنكبوتها هستند. در برخورد با گزیدگی این نوع حیوانات اقداماتی كه می توانیم انجام دهیم عبارتند از:
۱- دعوت مصدوم به آرامش و عدم حركت در صورت گزیدگی مار. زیرا حركت باعث تسریع جریان خون و پخش سم در بدن می شود.
۲- عضو گزیده شده اگر دست یا پا است، پائین تر از قلب قرار می دهیم.
۳- به هیچ وجه از خورندگی یا مكش محل گزیدگی استفاده نمی كنیم.
٤- اگر گزیدگی توسط عقرب یا عنكبوت ایجاد شده، می توانیم با یك كیسه آب یخ منطقه گزیدگی را خنك كنیم. این امر باعث می شود جریان خون كند شده و جریان سم در بدن كم شود.
مار گزیدگی بیشتر در دست و پا اتفاق می افتد. در مناطقی كه مارهای سمی وجود دارد باید برای حفظ امنیت بیشتر از راه رفتن در تاریكی بر روی الوارها و یا فرو بردن دست در سوراخهای زنبور خودداری كرد. در هنگام رفتن به كوه و یا جنگل، پوشیدن پوتین، چكمه و یا كفشهای ساقه بلند می تواند ما را از گزش مارها و دیگر حیوانات گزنده محفوظ بدارد.
علامت سمی بودن یا نبودن مار را از روی محل گزیدگی می توان دریافت. محل گزیدگی مارهای سمی بصورت دو سوراخ بزرگ و یا دو سوراخ بزرگ با دو ردیف سوراخ كوچكتر است. اما محل گزش مار غیر سمی بكلی متفاوت است. محل گزش بصورت دو ردیف سوراخهای ریز دیده می شود.
محل گزش مار معمولاً ابتدا ورم می كند، بعد سرخ رنگ می شود و سپس كبود می شود.
● هدفهای اصلی در كمك به افرادی كه دچار گزیدگی مار شده اند عبارتند از:
۱- جلوگیری از گسترش و انتشار سم در بدن ( بستن شریان بند در بالای محل گزیدگی و باز كردن آن هر ۱٠ دقیقه یكبار)
۲- انتقال سریع مصدوم به مراكز درمانی
شناخت نوع مار برای شناخت آنتی سرمی كه باید به كار برود بسیار مهم است.

منبع : واحد مرکزی خبر