یک انتظار ایده آل

● بررسی سایت های سازمان صدا و سیما
۱-اكنون بیش از ۶۰ هزار وب سایت توسط ایرانیان در وب راه اندازی شده است كه در كنار صدها هزار وبلاگ فارسی در وب، توانمندی تولید محتوای فارسی توسط وب گردان ایرانی در اینترنت را نشان می دهد.
۲- ده ها سایتی كه صدا و سیما در راستای اطلاع رسانی دیجیتالی برنامه های خود در وب ایجاد كرده است، هنوز با وضعیت آرمانی
فاصله زیادی دارد.
۳- صدا و سیما برای تمامی شبكه های تلویزیونی داخلی و بین المللی خود سایت اختصاصی راه اندازی كرده است. شبكه ها و برنامه های رادیویی سازمان نیز فراخور حال و اوضاع اطلاع رسانی از یك پورتال استفاده كرده اند.
حضور فناوری اطلاعات و ارتباطات در صدا و سیما، حضوری پر رنگ و ارزنده دارد. این سازمان از پر مخاطب ترین سازمان های دولتی محسوب می شود كه سطح این مخاطب مداری به صورت ۲۴ ساعته است. بر اساس كاركرد و ماموریت این سازمان در سه دهه اخیر و وظایفی كه قانون اساسی برای این سازمان تصریح كرده است، انحصار اطلاع رسانی صوتی و تصویری كشوری در ایران، به عهده این سازمان است. وجود ۸ شبكه تلویزیونی و صدها شبكه رادیویی ملی و استانی كه پس از انقلاب طراحی و راه اندازی شد، پتانسیل فنی و طراحی این سازمان را نشان می دهد. اما همیشه نگاه منتقدان به این سازمان، خارج از برداشت های جناحی و سیاسی، به سمت و سوی رفتار سازمانی اثر بخش مدیران تولید این سازمان در طراحی و ساخت برنامه ها متنوع و مبتنی بر نیازهای طیف اكثریت جامعه استوار بوده است. یكی از این انتقادات كه به نظر می رسد، انتظار نا بجایی هم تلقی نمی شود، عدم اهتمام جدی مدیران این سازمان به بحث اطلاع رسانی و آموزش مباحث مربوط به ICT در كشور در رسانه ملی است.
● ICT و رسانه ملی
فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران به قدری جدی است كه حتی نام وزارت خانه پست و تلگراف به فناوری اطلاعات و ارتباطات تغییر می یابد (ICT.gov.ir) و هزاران میلیارد ریال برای گسترش ضریب نفوذ آی تی در لایه های مختلف علمی، آموزشی و اجرایی كشور در قالب تكفا (TAKFA.ir) اختصاص می یابد. بر اساس انتظارات، تا پایان برنامه پنج ساله چهارم توسعه كشور، شمار كاربران اینترنت در ایران باید به مرز ۱۵ میلیون نفر افزایش یابد و این بدان معنی است كه حداقل از هر ۵ ایرانی، یك نفر باید به وب دسترسی داشته باشد. گسترش آی تی در روستاها نیز با گسترش دفاتر روستایی مورد توجه بوده است و سازماندهی دولت الكترونیك در ایران، با وجود نبود وحدت فرماندهی و رهبری در لایه های مختلف اجرایی، به طور پراكنده ظرفیت های مختلفی را مد نظر قرار داده است. اكنون بیش از ۶۰ هزار وب سایت توسط ایرانیان در وب راه اندازی شده است كه در كنار صدها هزار وبلاگ فارسی در وب، توانمندی تولید محتوای فارسی توسط وب گردان ایرانی در اینترنت را نشان می دهد. تعداد دانشجویان فناوری اطلاعات و زیر شاخه های آن در ده سال اخیر به شدت در حال افزایش است كه راه اندازی دانشگاه های مجازی، نمایشگاه های بین المللی الكامپ و السیت (با هر ضعف و قوتش )، در این بستر شكل گرفته است. همه این موارد در حالی شكل گرفته است كه ما تورم و بیكاری دو رقمی را تجربه می كنیم و رشد ناخالص ملی ما هنوز بر پایه المان های توان افزای فناوری، مجهز نشده است. از سویی دیگر، با وجود بیش از ۷ میلیون بی سواد در كشور و در حال گذار از یك كشور جهان سوم به در حال توسعه، نیازمند استفاده سریع و گسترده از مبانی فناوری اطلاعات در راستای پاتولوژی اقتصادی، فرهنگی و آموزشی كشور هستیم. همه این مسائل نشانگر اهمیت راهبردی حضور موثر فناوری اطلاعات در جامعه اطلاعاتی ایران است كه باید بیش از پیش توسط مسئولان اطلاع رسانی و اجرایی كشور مورد بررسی و توجه قرار گیرد. پیكان مهم ترین توجهات، اكنون به سوی سازمان صدا و سیما نشانه رفته است سازمانی كه نبض اطلاع رسانی سنتی و فراگیر ایران را در دست دارد. ده ها سایتی كه صدا و سیما در راستای اطلاع رسانی دیجیتالی برنامه های خود در وب ایجاد كرده است، هنوز با وضعیت آرمانی فاصله زیادی دارد. برنامه سازی این سازمان در حوزه آی تی، وضعیت غریبی دارد. به جز چند برنامه خبری و آموزشی پراكنده كه به نوعی اخبار و اطلاعات این حوزه را در چند دقیقه در هفته ارائه می كنند، هنوز برنامه سازی مطلوبی در حوزه آی تی در هیچ یك از شبكه های صدا و سیما صورت نگرفته است.
منظور ما از برنامه سازی اثر بخش در حوزه آی تی، برنامه ای مثل برنامه نود است كه مخاطب بسیاری دارد. به نظر می رسد اكنون از هر لحاظ، ظرفیت و بستر برای ساخت برنامه در این حوزه فراهم است و آنقدر مسئله برای طرح و بررسی در این حوزه به نسبت جدید در كشور وجود دارد كه اگر شبكه فناوری اطلاعات ایران نیز راه اندازی شود، مثل شبكه قرآن و خبر و آموزش، برنامه برای پخش كردن خواهد داشت. با همه این اوصاف رسانه ملی از صنعت ICT برای پوشش گسترده برنامه های خود به خوبی استفاده كرده است. اخیراً شبكه های تلویزیونی داخلی نیز توسط ماهواره Intelsat، در اكثریت نقاط كره زمین پوشش ماهواره ای داده شده اند. این وضعیت علاوه بر افزایش میزان مخاطب، بهبود سیستم مخابراتی سازمان را از ماكروویو به دیجیتال ماهواره ای ایجاد كرده است. با راه اندازی سایت فنی سازمان، اطلاعات گسترده ای در مورد سیستم پوشش ماهواره ای شبكه های سازمان بارگذاری شده است كه در نشانی اینترنتی www.irib.ir/tech/frequency قابل دسترسی است. ماهواره های عرب ست، آسیا ست، یوتل ست، تل استار، اینتل ست و هات برد، نام قمرهای مصنوعی در اختیار IRIB در فضای لایتناهی است. از شمال آفریقا تا جنوب شرق آسیا و سراسر آمریكای شمالی و حتی در شمال قفقاز، دسترسی تقریباً با كیفیتی به مجموعه شبكه های تلویزیونی صدا و سیما وجود دارد كه این مسئله از لحاظ فنی، قابل توجه و تقدیر كارشناسان امور مخابرات و ارتباطات است. البته شنیده شده است كه ماهواره مصباح می تواند انتظارات رسانه ای بیشتری برای صدا و سیما به همراه داشته باشد. تلاش برای در اختیار گرفتن ماهواره اختصاصی برای IRIB كه شاید نام IRIB SAT را داشته باشد، انتظاری است كه باید به زودی تحقق یابد.
● اطلاع رسانی ملی
در بهترین شرایط، پورتال های اینترنتی شبكه های رادیویی و تلویزیونی، برای ارتباط بهینه با مخاطبان دیجیتالی خود در اقصی نقاط جهان راه اندازی می شوند و در آنها، خدماتی متنوع برای وب گردها فراهم می شود. خرید اینترنتی برنامه های پخش شده، ارتباط مستقیم و راحت با مسئولان برنامه ها و شبكه مربوطه و همچنین تلاش در جهت تعامل هدفمند با سطح مختلفی از مخاطبان در جهت ارتقای سطح كیفی و كمی برنامه ها. سایت شبكه های رادیو و تلویزیونی مشهور دنیا، هیچ گاه چند صفحه استاتیك بد فرم را برای بستر سازی تعاملی دیجیتالی با مخاطبان جهانی خود تعریف و طراحی نمی كنند. ZDF, CNN, RTL, BBC و صدها نمونه دیگر كه هر كدام با صدها هزار HIT از اقصی نقاط جهان مواجه می شوند، پورتال هایی هستند كه مسئولان شان برای بقا و برترین اطلاع رسانی آنها در وب، هزینه و وقت می گذارند. بارها عنوان شده است كه سپردن مدیریت سایت های دولتی كشور به مسئولان طراحی وب برای به روز رسانی و اطلاع رسانی آن لاین فعالیت های سازمانی، بدون حضور روابط عمومی و متخصصان مربوطه كار اشتباهی است. مدیریت واحد در اطلاع رسانی دیجیتالی پورتال های دولتی مخصوصاً پورتال های صدا و سیما مقوله مهمی است كه شورایی مثل شورای عالی فناوری اطلاعات سازمان باید آن را فراهم كند. اگر سازماندهی ممتازی در بدنه اطلاع رسانی دیجیتالی سازمان حاكم باشد، آن وقت می توان انتظار داشت كه حتی كاربری از سنگال، مستند های تلویزیونی ایران را كه با زیر نویس فرانسوی در اینترنت پخش می شود، نظاره گر باشد و از این بستر برای دریافت تصویری واقعی از پتانسیل های كشور بهره گیرد. شاید لود شدن یك برنامه ۲۰ دقیقه ای در وب، زمینه سفر گردشگران به ایران را فراهم كند. این همه فرصت های شغلی و فرهنگی متنوعی كه پیش روی است، در راستای اطلاع رسانی دیجیتالی فراگیر در اختیار این سازمان قرار دارد.
بالاخره باید پذیرفت كه اكنون بهترین ابزار اطلاع رسانی فراگیر كه كم خرج و موثر و در دسترس است، سایت های وب است. شاید برای شما جالب باشد كه بدانید كه لشكر ۲۷ محمد رسول الله سپاه پاسداران، برای جذب نیروهای زبده بسیجی و تعامل گسترده با آنان، اخیراً پورتالی در نشانی: www.lashkar۲۷.ir راه اندازی كرده است و از طریق فرم های الكترونیكی، به جذب منابع انسانی كارا اقدام كرده است. چندی پیش نیز مركز مطالعات زنان سپاه پاسداران نیز با همكاری چند نهاد دولتی، جشنواره زنان، اینترنت و هزاره سوم را ترتیب داده است كه اطلاع رسانی گسترده ای از برنامه های این جشنواره در سایت www.wit.ir ارائه شده است. مشخص است كه رویكرد وبی برای اطلاع رسانی و تعامل هر سازمانی با جامعه مخاطبان خود ضروری است و برای صدا و سیما ضروری تر .● ۲۰ سایت در یك نگاه
صدا و سیما برای تمامی شبكه های تلویزیونی داخلی و بین المللی خود سایت اختصاصی راه اندازی كرده است. شبكه ها و برنامه های رادیویی سازمان نیز فراخور حال و اوضاع اطلاع رسانی، از یك پورتال استفاده كرده اند. مخاطبان خارج از كشور برای دریافت شبكه های رادیویی سازمان معمولاً از سایت های اینترنتی مستقیم یا غیر مستقیم استفاده می كنند. فهرست سایت های صدا و سیما در یك نگاه به این شرح است:
۱- شبكه اول سیما: شبكه اول را شبكه ملی ایران نامیده اند كه پر سابقه ترین شبكه سازمان است. اما سایت آن كه در آدرس www.tv۱.ir قرار دارد، تلاش های خوبی را برای اطلاع رسانی دیجیتالی و بستر سازی وبی با مخاطبان خود داشته است.
۲- شبكه دوم سیما: سایت این شبكه كه در آدرس www.tv۲.ir قرار دارد، به نظر می رسد خیلی مورد اهتمام تبلیغاتی مسئولان این شبكه نبوده است.
۳- شبكه سوم سیما: از پر مخاطب ترین شبكه های سازمان است كه سایت www.tv۳.ir، با طراحی و بارگذاری مطلوبی همراه است و حداقل نیازهای اطلاع رسانی دیجیتالی مربوط به یك شبكه تلویزیونی را ارائه كرده است.
۴- شبكه چهارم سیما: شبكه علمی سازمان به شمار می رود كه در http://tv۴.irib.ir مطالب خوبی را ارائه كرده است. اما می تواند بستر تعاملی ممتاز سازمان با جامعه متخصصان و كارشناسان ایرانی در اقصی نقاط جهان باشد.
۵- شبكه پنجم استانی: به دلیل گستردگی شبكه های استانی، شبكه ۵ كه در http://tv۵.irib.ir دارای سایت اینترنتی است، هنوز نشانی سایت های بومی شبكه های استانی در دسترس نیست.
۶- شبكه بین المللی خبر: مثل CNN یا FOXNEWS یا TV۵، كه سایت اینترنتی آنها مخاطب بسیاری دارد، سایت شبكه خبر www.irinn.ir هنوز نتوانسته است انتظارات جامعه مخاطبان اینترنتی ایران را برآورده كند. شبكه خبر در وب باید رویكرد اطلاع رسانی فراگیر اینترنتی داشته باشد تا مثل سایت شبكه تلویزیونی بی بی سی اثر گذاری فوق العاده در اینترنت داشته باشد.
۷- شبكه بین المللی جام جم: سایت www.jame-jam.ir بازتاب اینترنتی برنامه های شبكه ماهواره ای جام جم ایران است. تعامل به نسبت خوبی هم با مخاطبان خود دارد. اما این كامل نیست. هیچ چیز از پتانسیل اطلاع رسانی رسانه هایی فرا ملیتی مثل صدای آمریكا كم ندارد. پس با كمی برنامه ریزی و گسترش كاركردهای اطلاع رسانی دیجیتالی خود می تواند با یك پاتولوژی دیجیتالی، ضریب نفوذ اطلاع رسانی دیجیتالی رسمی ایران در وب را افزایش دهد.
۸- شبكه بین المللی سحر: پس از آنكه مسئولان هات برد، حمایت سحر از حزب الله و فلسطین را مطرح كردند و یكی از شبكه های سحر از ماهواره حذف شد، این مسئله تاثیر مستقیم روی بیننده www.saharirib.ir گذاشت.
۹- شبكه خبری عرب زبان العالم: العالم شبكه عرب زبانی است كه اگر چه مثل الجزیره و العربیه، ضریب نفوذ اطلاع رسانی سنتی و دیجیتالی آن خیلی گسترده نیست اما یكی از شبكه های مهم خبری عربی است. پایگاه آن كه در www.alalam.ir قرار دارد، باید انتظارات مخاطبان عرب زبان را به دست آورد.
۱۰- شبكه خبری الكوثر: به نشانی www.alkawthartv.ir كه ماموریت آن اطلاع رسانی عمومی و متنوع تر با رویكرد برنامه سازی است.
۱۱- شبكه تله تكست پیام: تله تكست پیام امكان جدیدی است كه در سایت http://teletext.irib.ir نیز در دسترس است.
۱۲- شبكه آموزش: شبكه آموزش سیما با آنكه بیشتر وقت خود را بر روی كلاس های پیام نور و آموزش نرم افزارهای قفل شكسته خارجی (مثل آفیس و فتوشاپ و امثالهم) گذاشته است، هنوز از جایگاه ممتاز و آرمانی خود فاصله دارد. چون صدا و سیما را دانشگاه جامع می شناسند، شبكه آموزش باید با بودجه بیشتر و پتانسیل بهتر عمل كند تا سایت www.irib.ir/amouzesh مهم ترین سایت صدا و سیما در اینترنت باشد. یك دانشگاه مجازی رایگان از طریق این پایگاه متصور خواهد بود.
۱۳- شبكه قرآن: اینكه آیا مخاطبان جهانی شبكه ارزنده قرآن سیما، تا چه اندازه از سایت http://qurantv.irib.ir استفاده می كنند، پرسشی است كه امیدواریم روابط عمومی سازمان به ما پاسخ دهد.
۱۴- شبكه اینترنتی لبیك: امور حج و زیارت سازمان با www.labbaik.ir پایگاهی را راه اندازی كرده است.
۱۵- مركز تحقیقات صدا و سیما: در سایت www.rcirib.irمركز تحقیقات سازمان قرار دارد كه می تواند با فضای تعاملی تر، رابطه خوب را با منتقدان و كارشناسان مختلف جهت ارتقای وضعیت برنامه سازی در سازمان به وجود آورد.
۱۶- شبكه تلویزیونی قدس: شبكه جدید www.qodstv.com خیلی ناشناخته است.
۱۷- شبكه های رادیویی سازمان: فهرست كامل شبكه های رادیویی سازمان در www.irib.ir/radio قرار دارد.
۱۸- پورتال پخش مستقیم برنامه ها: پخش مستقیم برنامه های صدا و سیما كلاً در http://live.irib.ir قرار دارد.
۱۹- شبكه اینترنتی ورزش سازمان: در سایت www.tvsport.ir به زودی اتفاقات جالبی روی خواهد داد.
۲۰- واحد مركزی خبر: گسترده ترین آژانس خبری خاورمیانه واحد مركزی خبر است كه در نشانی www.iribnews.ir اطلاع رسانی الكترونیكی دارد.
با آنكه صدا و سیما معمولاً در یك دهه اخیر، معرفی و تبلیغ سایت های فارسی را با رویكرد عجیبی همراه كرده است و حتی تبلیغ ISP ها را با عنوان كارت تلفن اینترنتی همراه كرده است، اما برای برخی سایت ها توجه خاصی قائل است.
سایت مسابقه جام طلایی www.jametala.ir كه با تبلیغ گسترده سازمان صدا و سیما برای پیش بینی مسابقات جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان همراه بود، اگر چه در آخرین روز بازی ها، وعده قرعه كشی بزرگ خود را ۳۰ روز به تاخیر انداخت ! اما پایگاهی نبود كه حداقل استانداردهای لازم در راه اندازی یك وب سایت دولتی را مد نظر داشته باشد. این پایگاه كه با وجود صدها دقیقه تبلیغ مستقیم در شبكه های سیما، بیلبوردهای شهری و برخی مطبوعات همراه بود، از لحاظ بارگذاری دو بار تغییر كرد. نوع چیدمان مطالب و بارگذاری تصاویر و نوشته ها در این سایت به گونه ای بود كه گویی یك فرد تازه وارد با مسائل html و طراحی وب، آن را راه اندازی كرده است.
صفحات اعلام نتایج پایگاه در صفحات مجزای بسیار ساده و بدون لینك ارائه شده بود و هیچ اینترفیس تعاملی دیجیتالی برای ارتباط با هزاران مخاطب سایت طراحی نشده بود. سایتی كه برای مسابقه ای با چنین حجم تبلیغاتی و جوایزی در صدا و سیما راه اندازی شده بود، حداقل انتظارات مخاطبان متخصص و حتی نیمه متخصص را نتوانست برآورده كند. سایت www.sahne۲۴.ir نیز كه بارها به عنوان یكی از برترین پایگاه های ارائه دهنده دایركتوری گسترده ایرانیان در وب معرفی شد نیز قابلیتی بیشتر از سایت جام طلایی نداشت.
این پایگاه بدون در نظر گرفتن فاكتورهایی مثل سرعت اتصال كاربران از سراسر كشور، ارائه فرمت های مختلف بارگذاری صفحات مثل اچ تی ام ال و فلش و فقدان یك ساختار اطلاع رسانی مطلوب و مبتنی بر استانداردهای طراحی صفحات دایركتوری، مشكلاتی را به همراه داشت. صحنه بیست و چهار دات آی آر را باید تنها پورتال اینترنتی فارسی در وب دانست كه تا كنون به شدت مورد استقبال و تبلیغ صدا و سیما بوده است. وحشت كاربر در اتصال به ایندكس آن و مواجه شدن با حجم اطلاعات گسترده ای كه در نگاه اول برای وی ارائه می شود، نقاط ضعف بزرگ این سایت به شمار آمد. متاسفانه تبلیغ و معرفی این پایگاه ها پس از مدت كوتاهی قطع می شود و همان چند هزار بازدید كننده ای كه از این پایگاه ها دیدن كرده بودند نیز به تاریخ سپرده می شوند.
برای حداقل ۷ میلیون كاربر ایرانی اینترنت داشتن سایت های خوب دولتی یك انتظار ایده آل است و توقع بالایی نیست.
سازمان باید برای گسترش توان اطلاع رسانی فراگیر خود در محیط هایی مانند اینترنت، واقع بینانه هزینه و برنامه ریزی كند. پول و هزینه بیت المال اگر قرار باشد ساختارهای اطلاع رسانی ناقص و استاتیك و بی هدف را دنبال كند، رفتار معقولی صورت نگرفته است. حركت های كنونی سازمان در راه اندازی پایگاه های متعدد قابل تقدیر است. آنچه انتظار می رود، راه اندازی سایت های مولتی مدیا كاربر پسند و برنامه سازی گسترده در حوزه فناوری اطلاعات در سازمان است كه نباید بیش از این منتظر ماند.

علی محمد آقازمانی

منبع : روزنامه شرق