درختان سروی که ایستاده اند

سید حسن نصرالله با درك جو متشنج لبنان بیش از هر چیز به وحدت ملی توجه كرد و آن را پایه ای برای هرگونه تحرك سیاسی در كشور خواند.
لبنان كشوری كوهستانی و كوچك هم مرز با فلسطین اشغالی و سوریه و یكی از ۱۵ كشوری است كه به گهواره تمدن معروف اند. فنیقی ها قدیمی ترین بازرگانان دنیا ساكنان قدیمی این سرزمین بودند. امپراتوری رم، صلیبی های قرون وسطا و امپراتوری عثمانی سال ها بر منطقه لبنان حكومت می كردند. بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی، پس از جنگ اول جهانی، اتحادیه ملل ناحیه ای را كه لبنان كنونی را تشكیل می دهد به فرانسه سپرد. لبنان در سال ۱۹۴۳ مستقل شد و فرانسوی ها بیرون رفتند. بیروت با بلوارهای عریض ، معماری فرانسوی و نزدیكی اقوام مختلفش، پاریس خاورمیانه و پایتخت معنوی اعراب لقب گرفت. این شهر نمونه كاملی از موزاییك فرهنگی است؛ جمعیت آن شامل فرقه های مختلف مسیحی، مسلمان شیعه و اهل سنت، فرقه دروزیه و اقلیت های دیگر است. براساس قانون اساسی نوشته شده به دست فرانسوی ها شیعیان تنها می توانند پست ریاست مجلس را در اختیار بگیرند، در حالی كه ریاست جمهوری لبنان همیشه در دست مسیحیان و نخست وزیری در اختیار اهل سنت این كشور است.
●بیگانه ها
صفحات تاریخ لبنان همیشه با حضور بیگانگان سیاه شده است. در سال ۱۹۵۸ چند هزار سرباز نیروی دریایی امریكا، به دستور آیزنهاور در خاك لبنان پیاده شدند. هدف از این كار پشتیبانی از دولت راست گرای كامیل شامون بود كه با دخالت امریكا در انتخابات پیروز شده و به اصطلاح در معرض تهدید كمونیسم بین المللی قرار داشت، اما دلایل توجه امریكا به لبنان فراتر از مبارزه با كمونیسم بود. تضمین دست رسی به منابع نفتی، ساختن پایگاه، حق محفوظ در مورد خطوط هوایی و گسترش تجارت در منطقه از دلایل اصلی ورود امریكا به لبنان بود. دخالت امریكا در واقع باعث قدرت بخشیدن به دولتی شد كه نماینده قشر كوچكی از مسیحیان بسیار مرفه آن كشور بود و نقش پلیس را در ایجاد خفقان برای اكثریت مسلمان آن كشور بازی می كرد. در سال ۱۹۷۵، جنگ داخلی سختی بین فالانژهای مسیحی مورد حمایت اسراییل و جبهه ای كه از اكثریت مسلمان به فقر كشیده شده دفاع می كرد و متحد فلسطینی ها بود، در گرفت. امریكا برای تامین متحدان سیاسی اش اول دخالت سوریه را در لبنان ترتیب داد. سوریه ارتش خود را برای دفاع از رییس جمهور مسیحی لبنان كه بر لبه پرتگاه سقوط قرار داشت، فرستاد. جنگ ارتش سوریه علیه نیروهای فلسطینی تا امروز هم خنده دار است.
اسكان صدها هزار آواره فلسطینی در لبنان، اسراییل را كه داشت نسل كشی آرامی را تجربه می كرد به لبنان كشاند. در تهاجم سال ۱۹۸۲ اسراییل به لبنان كه با تایید امریكا انجام گرفت، هزاران لبنانی جان خود را از دست دادند. كشتار اردوگاه های آوارگان صبرا و شتیلا در همین سال ها بود. آتش مرگ بار اسلحه رژیم صهیونیستی محلات پرجمعیت و خرابه نشین غرب لبنان را نشانه گرفت. ارتش اسراییل جنوب آن كشور را اشغال كرد و با حمایت فالانژها به كشتار خود در جنوب لبنان ادامه داد. ترورها، انفجار خودروهای بمب گذاری شد و گروگان گیری تبدیل به وقایعی روزمره و معمولی شده و زندگی را در این كشور غیرممكن ساخت. اتفاقا خیلی از كسانی كه در تظاهرات اخیر شركت داشتند، از بازماندگان آنانی بودند كه یا به دست اسراییلی ها كشته شده بودند و یا در زندان های صهیونیستی شكنجه شده بودند. در دهه هشتاد. لبنان شاهد شكل گیری جنبش های جهادی جدی علیه امریكا بود. درگیری های داخلی لبنان ۱۵ سال طول كشید و توافق طایف پایان جنگ را رقم زد.
لبنان بعد از جنگ داخلی سال های آرامی را گذراند و دیگر خبرساز نبود، اما ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق در اسفند سال ۱۳۸۳ موجب شد كه كشور متشنج شود و رسانه ها دوباره متوجه لبنان شوند. مردم عادی لبنان حریری را كه در فهرست صد مرد ثروت مند جهان قرار داشت، مرد اول تحولات سیاسی و تجاری كشور در سال های پس از جنگ می دانستند. حریری در سال ۱۹۹۸ به دلیل اختلاف با امیل لحود رییس جمهور لبنان از قدرت كناره گرفته بود، او اگرچه در سال ۲۰۰۰ دوباره به صحنه سیاست برگشته بود اما در سال ۲۰۰۵ چند ماه پیش از مرگش یك بار دیگر از قدرت كناره گیری كرد. ترور رفیق حریری فتیله باروت خانه لبنان را آتش زد. بعد از ترور حریری چند هزار نفر به خیابان ها ریختند. خواسته های آن ها تحقیق در مورد قتل حریری، كناره گیری دولت و خروج نیروهای سوریه بود. بعد از انقلاب های رنگی كه در كشورهای دیگر صورت گرفته بود، تجمع مخالفان دولت، نوید انقلابی تازه را به كسانی كه منتظر دخالت در سیاست لبنان بودند می داد. این تظاهرات كه رسانه ها با بوق و كرنا آن را تظاهراتی میلیونی خواندند با حمایت كامل دولت امریكا رو به رو شد و جورج بوش را بار دیگر به فكر آزادی و دموكراسی انداخت. رسانه های امریكایی به این اعتراض ها نام انقلاب سرو دادند. قدرت های خارجی فشارهای سیاسی و تبلیغاتی خود را بر سوریه برای خارج كردن نیروهای خود از لبنان زیاد كردند. سرانجام دولت عمر كرامی كه حامی سوریه بود استعفا داد. امریكا فرصت خوبی برای شكستن جبهه ضد صهیونیستی تهران، دمشق، بیروت به دست آورده بود. قطع نامه ۱۵۵۹ سازمان ملل كه در سال ۲۰۰۴ تصویب شده بود اهرم فشار بر این جبهه بود.
خیلی از كسانی كه در تظاهرات اخیر شركت داشتند، از بازماندگان آنانی بودند كه یا به دست اسراییلی ها كشته شده بودند و یا در زندان های صهیونیستی شكنجه شده بودند
●بهانه سوریه
پای سوریه به لطف امریكایی كه الان این قدر بر اجرای قطع نامه سازمان ملل اصرار می كند به لبنان باز شد. بوش پدرخواهان حضور سوریه در لبنان بود و آن را تضمین كننده ثبات آن كشور و هدیه ای برای حافظ اسد می دانست كه از جنگ اول امریكا در خلیج فارس علیه عراق پشتیبانی كرده بود. بعد از قتل رفیق حریری، معاون وزارت خارجه در امور خاور نزدیك در تشییع جنازه نخست وزیر مقتول به مطبوعات گفت: مرگ رفیق حریری باید جنبش دست یابی به یك لبنان آزاد و مستقل را قوت بخشد. این امر به منزله كاربرد فوری قطع نامه ۱۵۵۹ شورای امنیت، و لذا عقب نشینی سریع و كامل نیروهای سوریه از لبنان است. امریكا كه طرح خاورمیانه بزرگ را برای ایجاد تغییرات موردنظر در منطقه دنبال می كرد، این ترور را بهترین فرصت برای پیش برد طرح خود یافت، طرحی كه ترسیم مجدد نقشه خاورمیانه و صدور دموكراسی امریكایی و حمایت از منافع اسراییل را دنبال می كرد، اما چرا سوریه نمی خواهد لبنان را ترك كند؟ لبنان یك سپر دفاعی بسیار مهم در كشمكش با اسراییل است. دمشق اغلب از جنبش حزب الله لبنان برای اعمال فشار بر دشمن اصلی خود استفاده می كند. هم چنین سوریه از اقتصاد شكوفای لبنان بهره می برد. چند صد هزار كارگر سوری در لبنان هستند و میلیون ها دلار به اقتصاد سوریه تزریق می كنند. به علاوه سوریه نگران است كه لبنان پایگاهی برای ناراضیان سیاسی آن كشور شود. در دهه های پنجاه و شصت بسیاری از كودتاها علیه سوریه در بیروت طراحی شد. سوریه می گوید كه صلح اجتماعی در لبنان هنوز به اندازه لازم پایدار نیست و حضور نیروهایش مانع می شود تا لبنانی ها دست به كشتار یك دیگر بزنند. در ماه سپتامبر سال گذشته شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب قطع نامه شماره ۱۵۵۹ از سوریه خواست تا ارتش خود را از لبنان خارج كند و این درخواست توسط ایالات متحده و فرانسه نیز با جدیت دنبال شد. با این همه، دولت سوریه تاكنون تنها موافقت كرده است تا بخشی از نیروهای خود را از مناطق غربی لبنان به نزدیكی مرز دو كشور انتقال دهد و گفته كه مردم لبنان با خروج ارتش سوریه از كشور خود موافق نیستند و تنها دولت لبنان می تواند چنین درخواستی را مطرح كند.●انقلاب واقعی سرو
رسانه ها بعد از تجمع مردم مخالف دولت كه اغلب سنی و مسیحی بودند تئوری های كلیشه ای مربوط به خاورمیانه شان را از آرشیو بیرون كشیدند و دوباره همان تحلیل های همیشگی را رو كردند: مردم لبنان خواهان دموكراسی هستند و سوریه نمی گذارد، اما آن چه آن ها جزو مردم كشور به حساب نیاورده بودند اكثریت مردم یعنی شیعیان بود. سیدحسن نصرالله رهبر حزب الله همه گروه های مختلف لبنان را به گردهم آیی دعوت كرد. آن چه پیش آمد همه رشته های بیگانگان را پنبه كرد. در جواب به دعوت او روز چهارشنبه ۱۸ اسفند، بیش از یك سوم مردم لبنان (یك میلیون و شش صدهزار نفر) در میدان ریاض الصلح بیروت جمع شدند و یك صدا خواهان قطع دخالت بیگانه در امور داخلی كشورشان شدند. شعارهای روی پلاكاردها، هر چه به سر ما می آید از امریكاست ، نه به امریكا ، نه به اسراییل ، نه به قطع نامه۱۵۵۹ آن قدر واضح بود كه نیازی به تفسیر نداشت. برخورد رسانه ها كه سعی كردند این سیل جمعیت را نادیده بگیرند نشان داد كه آن ها نه در پی حقیقت و نه در پی دموكراسی عددی خود هستند. همان گونه كه نصرالله رهبر جوان حزب الله در سخن رانی اش گفت آیا می توان همه حاضران در این گردهم آیی را مانكن دانست و یا گفت كسانی كه در میدان ریاض الصلح جمع شده بودند اعضای سیستم اطلاعاتی سوریه و لبنان بودند؟ سیدحسن نصرالله خطاب به شیراك گفت: آقای شیراك، اگر مبنای دموكراسی اكثریت باشد، اكثریت مردم لبنان این قطع نامه را قبول ندارند و اگر مبنای دموكراسی در لبنان، توافق میان طایفه ها و جریان های مختلف سیاسی در این كشور باشد، ملاحظه می كنید كه توافقی در پذیرش آن وجود ندارد. سید حسن نصرالله با درك جو متشنج لبنان در این سخن رانی بیش از هر چیز به وحدت ملی توجه كرد و آن را پایه ای برای هرگونه تحرك سیاسی در كشور خواند. او از تلاش برای زنده ماندن لبنان، وحدت لبنان و تفاهم میان لبنانی ها سخن گفت. رهبر جدید لبنان از همه طرف ها خواست تا با تكیه بر عقل، آماده گفت وگو با یك دیگر شوند و اختلافات شان را از این طریق حل كنند. او خود بیش از هر كس دیگر به ادب و نزاكت و برخورد محترمانه با دیگران پای بند است. حتی وقتی در برابر تهدیدات اسراییل و امریكا سخن می گفت، هم چون همیشه قاطع و استوار بود، ولی از هر گونه اهانتی پرهیز می كرد. او گفت كه لبنان نه سومالی است كه بتوان دخالت نظامی در آن كرد و نه اوكراین و گرجستان است كه از انقلاب مخملی در آن سخن گفته شود. او كوشید تا با یادآوری مداخله نظامی امریكا در لبنان در سال ۱۹۸۲ و خروج آنان با پذیرش شكست، به امریكا تفهیم كند كه مداخله نظامی در لبنان ممكن نیست. نتیجه دیگر تظاهرات حزب الله بازگشت نسبی آرامش بود. كرامی كه در فوریه استعفا داده بود، دوباره از سوی امیل لحود
رییس جمهور لبنان كه او نیز طرف دار سوریه است به این سمت منصوب شد. دولت آقای كرامی تا انتصاب نخست وزیر جدید اداره امور را به طور موقت در دست خواهد داشت.
این گردهم آیی قطعا یك تحول اساسی در روند تحولات سریع آن كشور به حساب می آید. اولین نتیجه آن به رسمیت شناختن حزب الله است. هیچ یك از قدرت های غربی و حتی اسراییل تصور نمی كردند كه حزب الله از چنان پایگاهی در لبنان برخوردار باشد كه بتواند در مدت بسیار كوتاهی بیش از یك میلیون و۶۰۰ هزار نفر از اقشار مختلف ملت لبنان را در شهر بیروت فرا بخواند. (جمعیت لبنان با احتساب كودكان كمتر از چهارمیلیون نفر است!) حزب الله كه به عنوان یك جنبش نظامی شروع به كار كرد در سال های اخیر توانست به عنوان یك سازمان موثر منطقه ای نقش مهمی در فرآیند تحولات سیاسی لبنان، منطقه و جهان ایفا كند. بوش بدون در نظر گرفتن حمایت میلیونی ملت لبنان از مقاومت و حزب الله، این جنبش را تروریستی خواند و خواستار خلع سلاح آن شد. او راه حلی هم ارایه داد و گفت این جنبش می تواند ثابت كند كه گروهی تروریستی نیست و این كار هم با كنار گذاشته شدن سلاح ممكن است. البته سیدحسن نصراللهدبیركل حزب الله بلافاصله در موضع قاطعانه بر ادامه مقاومت و حفظ سلاح تا زمان ادامه تهدیدهای رژیم صهیونیستی تاكید كرد. پیام حزب الله شفاف است و غرب بالاخره مجبور به شنیدن آن می شود.
سناریوی انقلاب های یك شبه امریكا در لبنان كار نكرد، اما طرح احتمالی این گونه است كه ابتدا مطمئن می شود كه نیروهای سوری از لبنان خواهند رفت، بعد حزب الله را خلع سلاح می كند و سپس سعی می كند میان حزب الله و امل كه دو جنبش مردمی شیعه هستند بار دیگر اختلاف بیندازد تا هر دو نیروی مبارز را از صحنه خارج كند. بدیهی است كه جنگ روانی ادامه خواهد داشت و رسانه ها به تلاش های خود برای دامن زدن به اختلافات لبنان ادامه خواهند داد. برخی از احزاب مخالف حضور سوریه به تشویق كشورهای غربی و امریكا از تشكیل یك دولت آشتی ملی به نخست وزیری عمر كرامی كه هدف آن عبور دادن لبنان از بحران فعلی بود جلوگیری كردند. از سوی دیگر هم نوایی برخی از احزاب مخالف با امریكا برای خلع سلاح حزب الله یكی از حركت های خطرناكی است كه این نیروها بدون توجه به عواقب آن تكرار می كنند. حزب الله به عنوان بازوی نظامی ملت لبنان برای مقابله با تهدیدهای نظامی رژیم صهیونیستی تشكیل شده. تهدیدهای ارتش اسراییل همچنان باقی است. بنابراین هرگونه فشار برای منزوی كردن حزب الله و خلع سلاح آن به سود رژیم صهیونیستی خواهد بود.
●لبنان دیروز، لبنان امروز
پس از تشكیل جمهوری لبنان در سال ۱۹۲۶، عمده ترین اتفاقات رخ داده در این كشور را شاید بتوان در دو دسته قرار داد. یكی دوره جنگ اعراب با اسراییل و دیگری جنگ های داخلی این كشور.
●جنگ اعراب و اسراییل
۱۹۶۷ لبنان هیچ نقشی در جنگ اعراب و اسراییل بازی نمی كند، اما فلسطینی ها از لبنان به عنوان پایگاهی برای حمله به اسراییل سود می برند.
۱۹۶۸ در پاسخ به حمله دو تن از اعضای جنبش خلق برای آزادی فلسطین، اسراییل فرودگاه بیروت را بمب باران می كند و ۱۳ غیرنظامی كشته می شوند.
۱۹۶۹ امیل بوستانی فرمانده ارتش لبنان و یاسر عرفات در قاهره معاهد ه ای را امضا می كنند كه هدفش كنترل فعالیت های چریكی فلسطینی ها در لبنان است.
۱۹۷۳ كماندوهای اسراییل به بیروت حمله می كنند و سه تن از رهبران فلسطینی را كه همكاران عرفات بودند می كشند. روز بعد دولت لبنان منحل می شود.
●شروع جنگ داخلی
۱۹۷۵ فالانژهای مسلح در منطقه عین الرمانه بیروت جلو اتوبوسی را می گیرند و ۲۷ مسافر آن را كه اغلب فلسطینی بودند می كشند. جنگ داخلی در لبنان شروع می شود.
۱۹۷۶ نیروهای سوریه برای بازگرداندن صلح و فرونشاندن آتش خشم فلسطینی ها وارد لبنان می شوند.
۱۹۷۸ اسراییل جنوب را اشغال می كند. شورای امنیت قطع نامه ای صادر می كند كه براساس آن اسراییل باید مرزهای لبنان را ترك كند و منطقه را در اختیار سربازان حافظ صلح بگذارد. به جای این كار اسراییل جنوب را به فالانژهای متحدش می سپارد.
۱۹۸۲ بعد از ترور سفیر اسراییل در بریتانیا، اسراییل حمله همه جانبه ای را به نام عملیات صلح جلیله به لبنان شروع می كند. رییس جمهور بشیر جمیل ترور می شود. بیروت به دست اسراییلی ها می افتد و در ۱۶ تا ۱۸ سپتامبر شبه نظامیان فالانژ كشتار تاریخی شان را در اردوگاه های پناهندگان فلسطینی صبرا و شتیلا آغاز می كنند. برادر جمیل رییس جمهور می شود و یك نیروی چندملیتی برای حفظ صلح به لبنان می آید.
۱۹۸۳ لبنان و اسراییل توافق می كنند كه اسراییل عقب نشینی كند. اسراییل در جنوب لبنان پایگاه نظامی ایجاد می كند. در دو بمب گذاری در بیروت ۲۴۰ سرباز امریكایی و ۵۶ فرانسوی كشته می شوند.
۱۹۸۵ اسراییل به جز ارتش مسیحی جنوب لبنان كه به فرماندهی آنتوان لحد در منطقه امنیتی صفر فعالیت می كند، دیگر نیروی زیادی در لبنان ندارد. در همین سال دو تن از اعضای حزب الله هواپیمایی را در راه آتن به رم می ربایند و به بیروت می آورند. مساله با دخالت سوری ها حل می شود.
۱۹۸۷ لبنان معاهده قاهره كه فلسطینی ها را محدود می كرد و نیز قرارداد با اسراییل را لغو اعلام می كند. نخست وزیر رشید كرامی با انفجار بمبی در هلی كوپترش كشته می شود و سلیم الحاص جایش را می گیرد.
۱۹۸۸ لبنان رییس جمهور ندارد، اما دو دولت دارد؛ دولت مسلمان در بیروت غربی به نخست وزیری الحاص و دولت مسیحی در شرق بیروت به نخست وزیری ژنرال میشل عون.
۱۹۸۹ اسراییل عبدالكریم عبید از رهبران حزب الله را می دزدد.
۱۹۹۰ نیروی هوایی سوریه كاخ ریاست جمهوری عون را بمب باران می كند و او به سفارت فرانسه پناه می برد. ۱۳ اكتبر این سال تاریخ پایان جنگ خونین داخلی است. عمر كرامی دولت آشتی ملی تشكیل می دهد.
۱۹۹۱ لبنان و سوریه در دمشق پیمان برادری و هم كاری امضا می كنند. دولت لبنان در كنفرانس صلح خاورمیانه در مادرید شركت می كند.
۱۹۹۲ اسراییل با شلیك راكت از هلی كوپتر، شیخ عباس موسوی، یكی از رهبران حزب الله را ترور می كند. در همین سال رفیق حریری، نخست وزیر می شود.
۱۹۹۶ اسراییل در عملیات خوشه های خشم، پایگاه های حزب الله را در جنوب بمب باران می كند. در بمب باران یك اردوگاه سازمان ملل ده ها نفر كشته می شوند. امریكا سعی می كند حزب الله و مبارزان فلسطینی را با اسراییل سر میز مذاكره بنشاند ولی آن ها از این كار سرباز می زنند.
۱۹۹۸ فرمانده ارتش امیل لحود رییس جمهور می شود. او در استقلال كشور و ایجاد ارتش لبنان نقش به سزایی داشت. انتخاب لحود به عنوان رییس جمهور در ۱۹۹۸ مورد استقبال عموم كشور قرار گرفت، زیرا او به عنوان فردی وطن پرست و مبارز با فساد شهرت داشت. دوره ریاست جمهوری لحود باید در دسامبر ۲۰۰۴ پایان می یافت، اما پارلمان لبنان دوره ریاست جمهوری او را برای مدت سه سال دیگر تمدید كرد.
۲۰۰۰ پیروزی بزرگ حزب الله رقم می خورد؛ اسراییل بعد از سال ها نیروهای خود را از لبنان خارج می كند. روز ۲۵ می روز ملی مقاومت و آزادی نامیده می شود و حزب الله قهرمان ملی تمام لبنانی هاست.

علی فارسی نژاد

منبع : روزنامه همشهری