سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

نگاهی به جایگاه آخوند خراسانی در انقلاب مشروطه


آخوند خراسانی مقدمات علوم را در مشهد فرا گرفت و از آنجا به سبزوار رفت و در درس ملاهادی سبزواری حاضر شد و از آنجا به تهران آمد و پیش ابوالحسن جلوه به یادگیری حکمت و فلسفه مشغول شد.
آخوند خراسانی در سال ۱۲۷۸ عازم نجف اشرف شد و از شاگردان شیخ مرتضی انصاری گشت. وی همچنین در درس سید مهدی قزوینی، شیخ راضی و سید علی شوشتری حاضر می شد تا سال ۱۲۸۱، یعنی وفات شیخ مرتضی انصاری نزد وی تحصیل می کرد بعد به جرگه شاگردان میرزای شیرازی، رهبر نهضت تنباکو پیوست.
آخوند خراسانی از شاگردان خاص میرزای شیرازی بود و به دلیل نزدیکی به وی از نجف همراه استاد به سامرا رفت. تا اینکه بنا بر درخواست میرزای شیرازی به نجف بازگشت و خود حوزه درس را برقرار نمود.
آخوند خراسانی از شاخص ترین مدرسان علم اصول در دوران خود بود و به دلیل شخصیت خاص خود و همچنین توان بالای علمی شاگردان بزرگی را پروراند که از جمله می توان به وسیله محمد تقی خوانساری، سید ابوالقاسم کاشانی، آیت الله بروجردی، علامه حائری، شیخ عبدالکریم حائری، سید عبدالله بهبهانی، میرزای نائینی، آقانجفی قوچانی و آیت الله حکیم اشاره کرد.
وی همچنین آثاری دارد؛ کفایه الاصول در دو جلد که در سال ۱۳۲۱ تالیف کرد حاشیه بر اسفار، حاشیه بر شرح منظومه، حاشیه بر رسائل شیخ انصاری، حاشیه برمکاسب شیخ از جمله آثار وی هستند. آخوند خراسانی به دلیل حمایت از مشروطه و برای گسترش شعور سیاسی با مجلات "درهٔ النجف"، "العلم" و "اخوت" همکاری می کرد.
آخوند خراسانی از جمله روحانیونی بود که به همراه محمد حسین تهرانی و عبدالله مازندرانی در یک حوزه فکری از مشروطه حمایت کردند آنها مشروطه را در باب "اشتراط" در مقابل استبداد تعریف کردند و آن را بر اساس حکم "نهی از منکر" شرعی ساختند و در یک فتوای مشترک اعلام کردند" این ضرورت دین است که در طول غیبت صاحب الزمان، حکومت مسلمین در دست نمایندگان مسلمین باشد.
این دیدگاه آخوند خراسانی همراه با همپیمانانش ، پس از استبداد صغیر، از عوامل موثر در خلع محمد علی میرزا از سلطنت و استقرار مشروطیت بود، خراسانی در سال ۱۳۲۹ بعد از اینکه محمد علی میرزا با حمایت روس به سوی تهران حرکت کرد و همراه برادش سالار الدوله که از جنوب حمله کرده بود قصد حکومت کرد فتوای جهاد صادر کرد و به این طریق حمایت جدی خود را از تحولات مشروطه و بیگانه ستیزی نشان داد حتی قصد داشت از نجف عازم ایران شود که در ۲۰ ذی الحجه ۱۳۲۹ درگذشت.
خراسانی به نوعی رهبر روحانیون عتبات بود که از مشروطه حمایت می کردند.
وی در نامه ها و تلگرافهای خود که در حمایت از مشروطه صادر شد شاه را حاکمی مستبد می داند و حکومتش را نوعی اهانت به امام غایب قلمداد می کند. ارتباط دادن تحولات مشروطه به حضرت مهدی از جانب روحانیون بویژه خراسانی نشان از این می داد که آنها با ظلم، بی عدالتی و استبداد مبارزه می کنند و به دنبال اصلاح و برقراری عدالت هستند زیرا از لحاظ اعتقادی ظهور منجی موعود جهت برقراری عدالت می باشد.
آخوند خراسانی جزو نوگرایان دینی به حساب می آید. وی شرایط جدید و تحولات سیاسی دوران مشروطه را به درستی درک کرد و به عنوان یک عالم دینی و بر اساس حکم فقهی و شرعی به حمایت از مشروطه پرداخت ملامحمد کاظم البته از جمله کسانی بود که در مقابل اندیشه های کاملا غربگرایانه می ایستاد .
وی در سال ۱۳۲۸ طی تلگرافی از دولت خواست تا تقی زاده را به خاطر بی دینی و سیاست های تند اش از مجلس کنار نهند.
آخوند خراسانی از طرفداران مشروطه و از عوامل استقرار مشروطه پس از استبداد صغیر خلع محمدعلی میرزا از سلطنت است و نقشی اساسی در تحولات مشروطه دارد.
منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی


همچنین مشاهده کنید