کشورهایی که بیشترین کمک را از آمریکا دریافت می کنند

مصر از جمله باسابقه ترین كشورهای عربی است كه از كمك های مالی آمریكا استفاده می كند. این امر از زمانی شروع شد كه «جان اف كندی» به كاخ سفید راه یافت و سیاست همكاری با مصر را در پیش گرفت. اما این روند در زمان ریاست جمهوری «جانسون» متوقف شد ولی كمك های آمریكا به مصر در سال ۱۹۷۶ از سر گرفته شد و تا به امروز ادامه دارد. مصر در حدود ۳۱ میلیارد دلار به صورت كمك های نظامی و نزدیك به ۵۰۰ میلیون دلار كمك های غیرنظامی از آمریكا دریافت می كند.مصر یكی از پنج كشور عربی محسوب می شود كه در چارچوب برنامه فرعی «آژانس كمك رسانی بین المللی» از آمریكا مساعدت های مالی دریافت می دارد. این برنامه در ابتدا به علت انعقاد معاهده صلح مصر و اردن با اسرائیل، فقط شامل این دو كشور عربی می شد، ولی بعد از گسترش این برنامه، مراكش، حكومت خودگردان فلسطین، لبنان و تونس هم زیر پوشش فعالیت های این آژانس قرار گرفتند.همچنین «آژانس آمریكایی توسعه بین المللی»، ده كشور عربی را در میان ۹۲ كشور كه این آژانس بر برنامه های كمك رسانی آنها نظارت دارد در لیست خود درج كرده است. اما برخی گزارش ها خاطرنشان می سازد كه بعضی از این كشورهای عربی مدت زمانی است كه هیچ كمكی دریافت نمی كنند. این ده كشور عبارتند از: مصر، عراق، اردن، لبنان، مراكش، سومالی، سودان، حكومت خودگردان فلسطین و یمن. الجزایر را هم باید به این جمع افزود كه بر طبق گزارش های این آژانس از سال ۲۰۰۳ تاكنون هیچ كمكی دریافت نكرده است.
●كاهش تدریجی
«آژانس آمریكایی توسعه بین المللی» كشورهای دریافت كننده كمك ها را به صورت عادلانه اولویت بندی نمی كند. همچنین گزارش ها و برداشت های گمراه كننده ای در مورد میزان كمك های این آژانس وجود دارد كه به طور مثال، مقایسه بین میزان كمك های دریافتی كشورهای عربی و میزان كمك های پرداخت شده به اسرائیل را امكان پذیر نمی سازد. به صورتی كه در بیشتر اوقات اسرائیل و بعضی از كشورهای عربی در یك جایگاه برابر قرار می گیرند. گزارش های منتشر شده توسط «آژانس آمریكایی توسعه بین المللی» یك كاهش تدریجی را در میزان كمك های دریافتی كشورهای عربی از سال ۲۰۰۳ تاكنون نشان می دهد. این كشورها در سال ۲۰۰۳ بیش از ۴ میلیارد دلار كمك مالی دریافت كردند. این رقم كاهش یافت تا اینكه در سال ۲۰۰۵ به دو میلیارد و ۲۵ میلیون دلار رسید. شواهد متعددی نشان می دهد كه این روند كاهشی در سال های آینده هم ادامه خواهد یافت. این ارقام، عدم تناسب بین كمك های آمریكا و فشارهای سیاسی این كشور را نشان می دهد. گزارش های به دست آمده از منابع «آژانس آمریكایی توسعه بین المللی» كاهش میزان كمك های دریافتی اسرائیل را به مانند كشورهای عربی نشان می دهد. میزان كمك های ارائه شده به اسرائیل از۷۲۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۲ به ۳۶۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۵ رسیده است.
اما باید این نكته را در نظر گرفت كه این رقم شامل كمك های نظامی نمی شود و همچنین این رقم تا پایان سال ۲۰۰۵ میلادی محاسبه شده است. در حالی كه تحولات جدید نشان می دهد كه اسرائیل بر اساس بودجه در نظر گرفته شده برای كمك های خاورمیانه در سال جاری میلادی، ۳۲ میلیارد دلار كمك نظامی به صورت غیرمشروط دریافت كرده است كه این رقم یك افزایش ۶۰ میلیون دلاری را نسبت به بودجه سال ۲۰۰۵ نشان می دهد. به این رقم، ۲۴۰ میلیون دلار كمك های اقتصادی را باید افزود. بعضی از كارشناسان، میزان كمك های رسمی آمریكا به اسرائیل از زمان تاسیس این كشور در سال ۱۹۴۸ تا پایان سال ۲۰۰۵ میلادی را بیش از ۱۱۴ میلیارد دلار برآورد كرده اند. از سوی دیگر قابل ذكر است كه كنگره آمریكا در سال گذشته، مبلغی را كه جورج بوش برای اجرای پروژه های بازسازی در عراق درخواست كرده بود از ۴۵۹ میلیون دلار به ۶۱ میلیون دلار كاهش داد. برخی این امر را این گونه تفسیر كردند كه نیروهای آمریكایی برای كسب پول بیشتر به عراق رفتند و نه برای خرج كردن پول. موضوع جالب توجه این است كه فشارهای سیاسی آمریكا بر اعراب و اسرائیل با میزان كمك های دریافتی این دو نسبت عكس دارد. به این صورت كه در مورد اعراب، فشارهای سیاسی زیاد آمریكا با میزان كمك های رو به كاهش همراه است. ولی كمك های دریافتی اسرائیل رو به افزایش و فشارهای آمریكا بر این رژیم در حال كاهش است.
فلسطین، بارزترین نمونه ای است كه در آن ایالات متحده آمریكا می كوشد كه از كمك های اقتصادی خود برای فشار آوردن به حكومت ها جهت تغییر دادن مواضع آنها استفاده كند. واشینگتن، شناسایی اسرائیل توسط حماس را به عنوان شرط اصلی ادامه كمك ها به حكومت خودگردان فلسطین تعیین كرد. قبل از این هم در قضیه زندانی شدن دكتر «سعدالدین ابراهیم» مدیر مركز ابن خلدون و قضیه قبطی ها در مصر هم این رویه را در پیش گرفت و اخیرا هم برای پیشبرد اصلاحات در مصر از این حربه سود برده است. نقش آمریكا در این زمینه، با در نظر گرفتن نفوذ این كشور در موسسات اقتصادی بین المللی مانند بانك جهانی و صندوق بین المللی پول بیشتر آشكار می شود. این موضوع را دكتر «عماد سعید لبد» در تحقیقی كه حكومت خودگردان فلسطین آن را منتشر كرده است به تفصیل تشریح می كند. وی در این پژوهش، میزان كمك های ارائه شده به مصر و حكومت خودگردان فلسطین از یك سو و اسرائیل از سوی دیگر را مقایسه كرده است.
●مهم ترین كشورهای ارائه دهنده كمك های مالی
ایالات متحده آمریكا در راس كشورهای كمك كننده چه در سطح حكومتی و چه در سطح سازمان های بین المللی قرار دارد. بعد از آمریكا، اتحادیه اروپا و ژاپن در رده های بعدی جای می گیرند. شواهد حاكی است كه كمك های ایالات متحده آمریكا به طور مستمر در حال كاهش یافتن است و این روند دو علت عمده دارد. اولین علت به كسری بودجه آمریكا مربوط می شود. سفیر آمریكا در قاهره چندی پیش به این موضوع اشاره كرد. وی اظهار نمود كه كاهش كمك های مالی آمریكا امری است منطقی كه به كسری بودجه ایالات متحده بازمی گردد. او اضافه كرد: یك توافقنامه در سال ۱۹۹۸ در مورد كاهش كمك های مالی با مصر منعقد شد كه براساس آن كمك های اقتصادی آمریكا به مصر از آن زمان روند كاهشی به خود گرفت، در حالی كه میزان كمك های نظامی ثابت ماند. قرار است كه كمك های اقتصادی آمریكا به مصر تا سال ۲۰۰۸ به این روند كاهشی خود ادامه دهد.
علت دوم، افزایش فشار های نمایندگان یهودی در كنگره و پررنگ تر شدن نقش لابی یهودی در آمریكا است. قابل ذكر است كه هواداران اسرائیل در كنگره برای كاهش كمك های نظامی آمریكا به كشورهای عربی هم تلاش می كنند. «تام لانتوس» یكی از نمایندگان كنگره طی سخنانی در كمیسیون روابط خارجی كنگره اظهار كرد كه «ما بودیم كه باعث شدیم توانایی های نظامی مصر پیشرفت كند و این امر از اختصاص دادن نادرست كمك های ما ناشی می شود.» بر طبق گفته های «فرانسیس ریچارد» سفیر آمریكا در قاهره، كاهش كمك های پرداختی آمریكا در تمام نقاط جهان اعمال می شود و مصر هم از این قاعده مستثنی نیست.
●نهاد های نظارت كننده
«آژانس توسعه بین المللی» بر پرداخت كمك های غیر نظامی كه كنگره آنها را تصویب می كند، نظارت دارد. «آژانس توسعه بین المللی»، موسسه ای است كه در سپتامبر ۱۹۶۱ به منظور پیشبرد استراتژی های غیر نظامی آمریكا در تمام نقاط جهان تاسیس شد. این موسسه یك موسسه دولتی است و جزیی از «آژانس همكاری و توسعه» آمریكا به حساب می آید. داستان تاسیس «آژانس توسعه بین المللی» به طرح مارشال برای بازسازی اروپا بعد از جنگ جهانی دوم بازمی گردد. موضوعی كه شاید خیلی ها از آن اطلاع ندارند این است كه این آژانس در راستای اجرای برنامه ای به نام «اصل چهارم» توسعه پیدا كرد. هدف این برنامه، ارائه كمك های مالی آمریكا برای پیشرفت دانش و تكنولوژی در تمام نقاط جهان بود. این برنامه به علت گنجانده شدن به عنوان اصل چهارم در برنامه «ترومن» رئیس جمهور آمریكا در سال ۱۹۴۹، به هنگام رسیدن وی به ریاست جمهوری به نام «اصل چهارم ترومن» خوانده می شود. «آژانس توسعه بین المللی» بر كیفیت پرداخت كمك های آمریكا به كشورهای مختلف به طور مستقیم نظارت می كند و فعالیت های آن، كمك های آمریكا در چارچوب برنامه ها و موسسات بین المللی دیگر را دربرنمی گیرد. این آژانس بر پرداخت كمك های آمریكا به ۸۰ كشور جهان، ازجمله وام های اقتصادی اشراف دارد. با توجه به نام اصلی این آژانس یعنی Agency For International «Development خیلی ها به اشتباه سه حرف اصلی «AID» را از نام آژانس گرفته و آن را هیات كمك رسانی می نامند. كشورهای دریافت كننده كمك ها این نوع نامگذاری اشتباه را اهانت آمیز می دانند چون از آن نوعی رابطه درماندگی و نیازمندی استنباط می شود و نه كمك و همبستگی بین المللی.●كمك های مشروط
كمك های آمریكا به مواردی مانند كشاورزی، تغذیه، بهداشت، آموزش، برنامه ریزی شهری و احیای بازار تعلق می گیرد. همچنین این كمك ها به سازماندهی سیستم های اقتصادی در حال توسعه اختصاص می یابد. این آژانس بر برنامه های امداد رسانی حوادث طبیعی، طرح های آبرسانی و برنامه های «غذا برای صلح» با همكاری وزارت كشاورزی آمریكا نظارت دارد. فعالیت های آژانس، برنامه حمایت های تكنولوژیك و علمی و پشتیبانی از سازمان های زنان را هم شامل می شود. در دهه هشتاد میلادی قرن گذشته، این آژانس رویه تازه ای در پیش گرفت و ارائه كمك های خود را مشروط به این امر كرد كه این كمك ها در راه های تحكیم دموكراسی و تقویت بازار های آزاد و بخش خصوصی خرج شود. بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، وظیفه آژانس سنگین تر شد و خود را در برابر ماموریت دشواری یافت. از آن زمان، آژانس حمایت از فرآیند گذار به بازار آزاد در تمام جمهوری های تازه استقلال یافته شوروی سابق را برعهده گرفت و این امر باعث افزایش میزان كمك های مالی آژانس شد. همچنین علاوه بر اهداف قبلی آژانس، اهداف جدیدی مانند حمایت از برنامه های خصوصی سازی، كمك به نهاد های جامعه مدنی، یاری رساندن به اصلاحات اجتماعی و تشویق سیاست های حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی به لیست اهداف آژانس افزوده شد.
●حوزه های فعالیت
این آژانس گستره فعالیت های خود را به ۴ حوزه عمده تقسیم می كند. اولین حوزه، قاره آفریقا است. بیشترین تمركز در این حوزه بر كشورهای واقع در جنوب صحرای بزرگ است. حوزه دوم شامل آسیا و خاور دور است. كشورهای آمریكای لاتین در حوزه سوم قرار می گیرند و آخرین حوزه، كشور های اروپایی و آسیای مركزی را دربرمی گیرد. تقسیم كار در هر یك از این حوزه ها، برحسب انواع كمك های در نظر گرفته شده انجام می شود و برحسب اهمیت، اولویت بندی كمك ها صورت می گیرد. كمك های نوع اول به حمایت از رشد اقتصادی، كشاورزی و تجارت اختصاص می یابد. كمك های نوع دوم فقط شامل كمك های بهداشتی می شود و كمك های نوع سوم به تقویت دموكراسی، جلوگیری از منازعات و رعایت حقوق بشر تعلق می گیرد.
●قله هرم
در كنفرانس زمین كه سال ۱۹۹۲ در «ریودو ژانیرو» برپا شد، تصمیم گرفته شد كه طرحی سازماندهی شود كه بر اساس آن ۷۰ درصد از درآمد ناخالص ملی كشورهای ثروتمند به عنوان كمك به كشورهای فقیر اختصاص یابد. به رغم اینكه ایالات متحده آمریكا بر حسب میزان درآمد ملی یكی از ثروتمندترین كشورهای جهان به حساب می آید اما كمك های این كشور هیچ گاه به میزان مشخص شده در كنفرانس ریودو ژانیرو نرسید. اما نباید انكار كرد كه ایالات متحده آمریكا بر قله هرم مخصوص كشورهای كمك كننده قراردارد و بر طبق گزارش «سازمان همكاری اقتصادی و بین المللی» میزان كمك های آمریكا در سال ۲۰۰۳ به ۲۵۴۱۶ میلیارد دلار رسید. بعد از آمریكا به ترتیب كشورهای ژاپن، آلمان، انگلیس و فرانسه قرار می گیرند.
●رده بندی ناعادلانه
برخی اعتقاد دارند كه این رده بندی ناعادلانه است. آنها اظهار می كنند كه اگر میزان كمك ها را نسبت به درآمد ناخالص ملی این كشورها بسنجیم، آمریكا بر طبق آمار سال ۲۰۰۵ در رتبه بیستم قرار خواهد گرفت و این سوئد است كه مقام اول را به خود اختصاص می دهد. میزان كمك های پرداختی سوئد ۵۰ درصد درآمد ناخالص ملی این كشور است. بعد از این كشور دانمارك، هلند، نروژ و فرانسه در رده های بعدی قرار می گیرند. اما میزان كمك های پرداختی آمریكا در حدود ۰۷۰ درصد درآمد ناخالص ملی این كشور است. نمودار شماره ۱ در سال جاری یك بودجه ۲۲۴ میلیارد دلاری به «آژانس كمك های بین المللی» آمریكا اختصاص داده شده است كه از این میزان در حدود ۲۵۲۱ میلیارد دلار به امور كودكان و بهداشت تعلق گرفت و این امور برای این آژانس در صدر اولویت ها قرار داشت. یك میلیارد و ۱۰۳ میلیون دلار هم برای طرح های توسعه خرج شد و ۵۶۵۵ میلیون دلار از این كمك ها هم صرف رسیدگی به حوادث طبیعی و مبارزه با گرسنگی شد. همچنین برنامه «غذا برای صلح» ۸۵۵ میلیون دلار را به خود اختصاص داد. ولی این امر به این معنی نیست كه فعالیت های آژانس در این حد باقی بماند. این آژانس با دیگر موسسات آمریكایی در اجرای برنامه های دیگر مثل حمایت از دموكراسی در كشورهای اروپای شرقی مشاركت دارد و در حدود ۳۸۲ میلیون دلار به این امر اختصاص داده شد. همچنین برای طرح های حمایت از آزادی، ۴۸۲ میلیون دلار در نظر گرفته شده است. سرمایه گذاری روی پروژه های اقتصادی هم جزء فعالیت های این آژانس است.
●كمك رسانی یا كسب اطلاعات
بزرگ ترین انتقاد به رابطه بین «آژانس كمك های بین المللی» آمریكا و سازمان سیا وارد شده است. خیلی از مقامات رسمی آمریكا به وجود این رابطه اعتراف می كنند ولی اصرار می ورزند كه زمان این رابطه گذشته است و اكنون چنین رابطه ای وجود ندارد. اما از سوی دیگر برخی از كارشناسان آمریكایی تاكید می كنند كه این رابطه تاكنون ادامه دارد. روزنامه های آمریكایی فاش ساختند كه بعضی از اعضای سیا در سال های بین ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۷ تحت پوشش پروژه هایی كه «آژانس كمك های بین المللی» در ویتنام بر آنها اشراف داشت به فعالیت پرداخته بودند. «لویس وولف» یكی از روزنامه نگاران آمریكایی از این رسوایی بزرگ پرده برداشت. یكی از موسسات انتشاراتی آمریكا در سال ۱۹۶۷ به سرمایه گذاری مخفی سیا روی بعضی از هیات های فعالیت داوطلبانه از طریق «آژانس كمك های بین المللی» پی برد. این قضیه در روزنامه های آمریكایی بازتاب گسترده ای یافت به طوری كه «جانسون» رئیس جمهور آمریكا دستور داد كه فورا این كمك های مخفی متوقف شوند. بازتاب گسترده این رسوایی باعث فروپاشی ارزش های آمریكایی در داخل و خارج این كشور شد.
این اتهامات در سال ۲۰۰۰ توسط یك روزنامه نگار «رونالد سیمبوكان» تكرار شد. وی در یك سخنرانی در دانشگاه فیلیپین اعلام كرد كه با یكی از مدیران سابق دیدار داشته و این مدیر سابق به او گفته است كه سیا موفقیت های بزرگی را از طریق استفاده از برنامه های تحت نظارت «آژانس كمك های بین المللی» آمریكا در مانیل كسب كرد. در سال ۲۰۰۲ این تهمت زنی ها از سوی عده ای از روزنامه نگاران آمریكایی ادامه یافت. آنها اظهار داشتند كه «آژانس كمك های بین المللی» چیزی جز یكی از بخش های تابع سازمان سیا نیست و برنامه های كمك رسانی در ونزوئلا با هدف ساقط كردن حكومت «هوگو چاوس» انجام شده است.

علی جمال الدین
ترجمه: محمد مالكی
منبع: المجله

منبع : روزنامه شرق