گفت وگویی با زبان گیتار و عود

اولین جمعه شهریور، كاخ نیاوران تهران میزبان حدود ۳۰۰ تماشاگر بود تا «مهرداد پاكباز» یكی از معدود كنسرت های كلاسیك گیتار را با تمی ایرانی برای آنها برگزار كند.بخش اول این كنسرت یك ساعته محدود شد به قطعات قدیمی و كلاسیك كه با وجود اینكه برای سازی دیگر تنظیم شده بودند با ساز گیتار نواخته شدند.
پاكباز این قطعات را به صورت گاهشمار از قرن ۱۶ تا ۱۹ نواخت. «تانگو در اسكای» اثر رولاند دیه نز ۱۹۵۵، «اشك ریزان» جان داولند ۱۶۲۶ ۱۵۶۳، «پرلود و فوگ» از سوئیت شماره ۹۷۷ یوهان سباستین باخ ۱۷۵۰ ۱۶۸۵، «آلگرو ریسولوتو»، «سونات نیكولو پاگنینی» ۱۸۴۰ ۱۷۸۲ و «سوناتا» اوپوس ۶۱ در سه موومان اثر خواكین تورینا ۱۹۴۲ ۱۸۸۲ آثار بخش اول این كنسرت بودند كه ساعت ۵۸ شب آغاز شده بود.
هنگام آنتراكت ۹ ردیف از صندلی هایی كه مقابل در ورودی كاخ اصلی چیده شده بود خالی شد و تماشاگران در حیاط موزه نیاوران به بحث و گفت وگو درباره این آثار پرداختند. تماشاگرانی كه هر یك خود هنرمندانی از حوزه تجسمی و موسیقی بودند.
بخش دوم را پاكباز نیم ساعت بعد آغاز كرد با این تفاوت كه هفت قطعه بعدی از آثار خود او بود.
او قطعه «خراسان» را به حسین علیزاده تقدیم كرده بود. می گوید هنگامی كه این قطعه را كه بخشی از آن شامل بداهه نوازی می شد، می نواخت، خوشحال بود كه «حسین علیزاده» را كه روزگاری استادش بوده در میان تماشاگران دیده است: «حضور ایشان روحیه تازه ای به من داد تا بتوانم بداهه نوازی را با احساسی قوی تر اجرا كنم.»
پاكباز طرح اولیه خراسان را در سال ۱۳۷۰ یعنی زمانی كه هنوز برای تحصیل به كالج ترینیتی لندن نرفته بود، ساخته است. پاكباز طی سال های ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ در امتحانات كالج ترینیتی لندن شركت كرد و در سال ۱۳۷۶ جهت تكمیل تحصیلات عالی عازم اتریش شد و در رشته اجرای گیتار و تدریس نوازندگی به ادامه تحصیل پرداخت. قطعه خراسان اولین قطعه ای است كه پاكباز ساخته و به خاطر تنظیم مجدد در دوره های بعد سیر تحولی دانش او را نشان می دهد. پاكباز در سال ۱۳۸۴ مدرك فوق لیسانس رشته های نوازندگی و موسیقی را دریافت كرد. او آثار كلاسیك را به خاطر این نواخته تا علایق كسانی را كه قرار بوده در مستركلاس هایش شركت كنند بسنجد و او كه اكنون دانشجوی دكتری است می گوید: «می دانستم اگر قطعات كلاسیك را اجرا كنم باید انتقاد بیشتری را بپذیرم اما شناخت علایق جوانانی كه قرار بود در كلاس ها شركت كنند برایم مهم بود. از سوی دیگر به خاطر تمریناتی كه برای آمادگی در دریافت دیپلم و تدریس موسیقی كلاسیك در اروپا داشتم بخش اول را به آهنگ های كلاسیك اختصاص دادم.»
وقتی پاكباز قطعه های ۵دقیقه ای را می نواخت، همواره مورد تشویق قرار گرفت. خراسان، پرواز، چهارمضراب و كردی. وقتی نوبت به سماعی رسید صدای دست ها بالا رفت. با هفت ضربی اوج گرفت و وقتی سامبا را نواخت همه برخاستند. پاكباز خارج شد تشویقشان تا دو دقیقه ادامه یافت. وقتی پاكباز بازگشت گفت: «كاری را از كسی اجرا می كنم كه خیلی دوستش دارم. فكر می كنم لازم به معرفی نباشد چون همه شما می شناسیدش.» و «یك انگلیسی در نیویورك» استینگ را نواخت. هنگام نواختن این اثر بسیاری از تماشاگران با خجالت و سری كج از هم می پرسیدند: «مال كیه»
می گوید كه اگر قرار باشد آلبومی را منتشر كند ترجیح می دهد قطعات آن ایرانی و از كارنامه هنری خودش باشند و قرار است آلبوم «گفت وگو» را با همین دیدگاه تا مهرماه به بازار هنری عرضه كند. یازده قطعه از آثار پاكباز از چندی پیش برای عرضه در حال ضبط است البته این آثار در خارج از كشور ضبط شده ولی او ترجیح داده بار دیگر آثار را در تهران نیز ضبط كند تا صدابرداری، تدوین و نظارت آن را «رضا اصغرزاده»، عكاسی و گرافیك جلد آلبوم را «علی بوستان»، نظارت آن را «رامین صدیقی» و انتشار آن را نشر هرمس داشته باشند.
تنها كسی كه پاكباز را در نوازندگی یكی از قطعات یعنی قطعه گفت وگو همراهی كرد، «حسین حمیدی» «نوازنده ساز بالابان است. پاكباز می گوید كه این قطعات ایرانی است اما قصد او از ایرانی بودن هارمونیزه كردن ملودی ایرانی نیست یعنی لازم نیست قطعه ای را كه همه با تار می نوازند با گیتار نواخت تا آن را ایرانی بدانیم. «حتی برخی از قطعات تنها انعكاسی از موسیقی محلی و مقامی ایران است.» مشخصه آثار پاكباز زمان ۵دقیقه ای و در عین حال بداهه نوازی آثار است: ساختن آنها كمپوزیسیون حساب شده ای دارد حتی مشخص است كه تكرار برخی بخش ها چند مرتبه باید باشد و این آثار از آن دست موسیقی تلفیقی رایج نیست كه بتوان بداهه نوازی را در آن طول داد. هر قطعه یك مقدمه، پرداخت و افتتاحیه مشخص دارد و او تنها در بخش پرداخت بداهه نوازی می كند این آثار ۵دقیقه ای به خاطر ۵دقیقه ای بودن به اشتباه «مینیاتوری» نام گرفته اند.
ایده گفت وگو كه ۷ قطعه از آثار كنسرت نیز در آن ارائه می شود، در همكاری با حسین حمیدی نوازنده بالابان به ذهن این دو خطور كرده است.
در این آلبوم گیتار به عنوان ساز همراه غربی انتخاب شده است و عود و بالابان كاملا ایرانی است.
پاكباز تصمیم دارد در آینده كنسرت گیتار را در شهرهای دیگر كشور نیز تجربه كند چرا كه توجه جوانان به گیتار او را به سفر به شهرهای دیگر راغب كرده است.

گزارشی درباره فعالیت های مهرداد پاكباز
ساناز قاضی زاده

منبع : روزنامه شرق