بررسی رابطه بین انگیزه پیشرفت مدیران با اثر بخشی سازمان آنها در مدارس متوسط بوشهر و برازجان

● مشارکت و انگیزه پیشرفت
" بررسی رابطه بین انگیزه پیشرفت مدیران با اثر بخشی سازمان آن‌ها در مدارس متوسط بوشهر و برازجان" پژوهشی است كه توسط دكتر سیدمحمد میركمالی و خدانظر فرخ‌نژاد به اجرا درآمده است.
انگیزه پیشرفت یكی از نیازهای اساسی و تعیین‌كننده رفتار آدمی است. این نیاز، یكی از ابزارهایی است كه انگیزش را از برون به درون انسان می‌كشاند انگیزه برای حصول به هدف‌های سازمان (آموزش) و مدیریت اثربخشی، تأثیر بسزایی دارد. هدف از انجام این پژوهش نیز، بررسی رابطه بین انگیزه پیشرفت مدیران با اثربخشی سازمان آن‌ها است.
جمعیت مورد مطالعه در این تحقیق، مدیران و دبیران مدارس متوسط بوشهر و برازجان می‌باشد و به سبب محدود‌بودن مدارس دراین دو شهر، همه مدیران، كه تعداد آن‌ها ۵۰نفر بود انتخاب شدند. اما از میان دبیران، ۲۵نفر از طریق نمونه‌گیری تصادفی ساده برگزیده شده‌اند.
ابزارهای پژوهش نیز، پرسشنامه انگیزه پیشرفت مدیران، پرسش‌نامه پیشرفت هلمریج واسپنس كه ترجمه و با پرسش‌نامه هرمنس تلفیق و یك پرسش‌نامه نهایی با ۳۰سؤال و ۵مقوله تهیه شده كه عبارت بودند از "تسلط در كار"، "رقابت‌جویی در كار"، "خطرپذیری و انتخاب اهداف متوسط" ، "شناخته‌شدن از طریق عملكرد خوب" و "كار را به خوبی انجام دادن". برای پایایی این ابزارها نیز از ضریب آلفای كرونباخ برابر با ۷۰درصد استفاده شد.
▪ پرسشنامه اثربخشی سازمانی مدیران نیز براساس مدل پارسونز تهیه شد و ۳۰سؤال و ۴مقوله داشت كه عبارت اند از:
ـ انطباق
ـ تحقق هدف
ـ انسجام
= مداومت.
پایایی این پرسش‌نامه نیز مانند پرسش‌نامه قبل از طریق ضریب آلفای كرونباخ محاسبه و برابر با ۸۹درصد است.
یكی از انگیزه‌های مهم اجتماعی، كه رفتار آدمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انگیزه پیشرفت است. بنا به تعریف رابین، انگیزه پیشرفت عبارت است از راهی برای پیشی‌گرفتن بر دیگران، دستیابی به پیشرفت با توجه به ملاك‌های مشخص و تلاش برای كسب موفقیت. افراد دارای نیاز قوی به پیشرفت مایل‌اند در رقابت‌ها برانگیخته‌ شوند. زیرا این امر سبب می‌شود كه عملكرد و اثربخشی قابل توجهی داشته باشند.
شواهد تحقیقاتی نشان داده است كه بین انگیزه پیشرفت و عملكرد زیاد، رابطه مستقیم و مثبتی وجود دارد و انگیزه پیشرفت افرادی كه موقعیت‌های شغلی ممتازی داشتند، بالاتر از متوسط بود.
دیوید مك‌كلند در بررسی‌های خویش در هند به این نتیجه رسیده است كه افزایش انگیزه پیشرفت از راه آموزش فاید‌ه‌ای ندارد. اگر فرد آموزش دیده مسؤل كسب و كار خویش نباشد و برای كس دیگری كار كند، هر اندازه موفقیت‌گرا باشد، گرفتار مشكل مدیریتی است كه بر او اعمال می‌شود.
محققانی كه در زمینه دلایل موفقیت مدیران ژاپنی و آمریكایی تحقیقاتی انجام داده و ارزش‌ها و انگیزه‌های آنان را مورد بررسی قرار داده‌اند، به این نتیجه‌ رسیده‌اند كه انگیزه پیشرفت یكی از مسائلی است كه در بهره‌وری بسیار زیاد ژاپن مؤثر بوده است.
مطالعاتی كه مك‌كلند انجام داده است، نشان می‌دهد كه مدیران دارای نیاز قوی به پیشرفت، مایل‌اند با كار معارضه‌جویانه و در موفقیت‌های رقابتی برانگیخته شوند. این امر سبب می‌شود كه آنان،‌ عملكرد قابل توجهی داشته باشند.
شواهد تحقیقاتی نشان داده است كه بین انگیزه كسب موفقیت و عملكرد بالا رابطه مستقیم و مثبتی وجود دارد. به این معنی كه افرادی كه موقعیت‌های شغلی ممتازی داشته‌اند، در انگیزه كسب موفقیت بالاتر از متوسط قرار دارند.
"شراگ" در تحقیقی كه در مورد كارآفرینان داشته، به این نتیجه رسیده است كه مدیران باید رفتاری داشته باشند كه از انگیزه پایین قدرت، انگیزه بالای موفقیت و مهم‌تر از آن، آگاهی زیاد نسبت به خود و كسانی كه به آن‌ها وابسته هستند، برخوردار باشند.
جی‌هال و همكارانش تحقیق جامعی انجام دادند و در آن، سبك مدیریت و روش كار ۱۶۰۰۰مدیر دارای انگیزه پیشرفت بالا، متوسط و پایین را با هم مقایسه كردند.
▪ برخی از مهم‌ترین یافته‌های آن‌ها به شرح زیر است:
۱) مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، با نظر مساعدی به زیردستان خود می‌نگرند.
درحالی‌كه مدیران دارای انگیزه پیشرفت پایین دیدگاه‌های بدبینانه‌ای دارند و به نیات و صلاحیت زیردستان خود نامطمئن‌اند.
۲) مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، به جنبه‌های از شغل می‌پردازند كه موجب موفقیت آنان می‌شود و با زیردستان خود گفت‌وگو می‌كنند. اما مدیران دارای انگیزه پیشرفت متوسط بیشتر با نماد‌های پایگاهی سروكار دارند و مدیران دارای انگیزه پیشرفت پایین نیز نگران امنیت شغلی خود هستند و این انگیزه‌ها را در زیردستان خود هم ایجاد می‌كنند.
۳) مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، زیردستان را در تصمیم‌گیری مشاركت می‌دهند، در‌حالی‌كه مدیران دارای انگیزه پیشرفت متوسط و پایین، به مشاركت دادن زیردستان خود اهمیت نمی‌دهند.
۴) مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، در تعامل‌ها و ارتباطات خود با دیگران، با گشاده‌رویی و تفاهم عمل می‌كنند، درصورتی‌كه مدیران دارای انگیزه پیشرفت متوسط، تنها با اندیشه‌ها و احساسات خود مشغول‌اند و مدیران دارای انگیزه پشرفت پایین، به‌طور‌كلی از تعامل و برقراری ارتباط خودداری می‌كنند.
۵) مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، هم به مردم و هم به تولید توجه دارند. درصورتی‌كه مدیران دارای انگیزه پیشرفت متوسط به تولید توجه زیاد و به مردم توجه اندكی دارند. مدیران دارای انگیزه پیشرفت پایین نیز بیشتر به حفظ منافع خود می‌اندیشند و كاری به زیردستان ندارند.
براساس نتایج پژوهش حاضر در گروه مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، از مجموع ۴۶۵۵ پاسخ به ۳۵سؤال، ۱۳۲۱مورد پاسخ به گزینه نظری ندارم، ۶۷۰مورد به گزینه مخالفم و ۲۶۹مورد به گزینه كاملاً مخالفم پاسخ داده‌اند.
درگروه دوم یعنی مدارسی كه مدیران آن‌ها دارای انگیزه پیشرفت پایین بودند، از مجموع ۳۹۱۸ پاسخ به ۳۵سؤال تحقیق، ۱۰۲۹مورد به گزینه كاملاً موافقم، ۹۶۱مورد به گزینه نظری ندارم، ۷۹۷مورد به گزینه مخالفم و ۳۶۷مورد به گزینه كاملاً مخالفم پاسخ داده‌اند.
آزمون خی‌دو محاسبه شده برابر با ۹۲/۱۴۴=م شد كه در مقایسه با خی‌دو جدول ۴۹/۹=ب به ازای درجه آزادی ۴ و سطح خطای ۰۵/۰ بزرگ‌تر است. بنابراین فرض صفر مبنی بر نبود تفاوت بین دو گروه رد و نتیجه گرفته می‌شود كه میان انگیزه پیشرفت و اثربخشی سازمانی مدیران رابطه معناداری وجود دارد.
به‌طوركلی نتایج این پژوهش نشان می‌دهد كه میان انگیزه پیشرفت مدیران با اثربخشی سازمانی آن‌ها رابطه‌ای وجود دارد. بدین معنا كه هرچه انگیزه پیشرفت مدیران بالاتر باشد، اثربخشی سازمانی آن‌ها بیشتر است و مدیران دارای انگیزه پیشرفت بالا، با توجه به عواملی چون انطباق مدرسه با محیط متغیر، تحقق هدف در مدرسه، انسجام و مداومت در سازمان آموزشی، میزان اثربخشی مدرسه را بالا می‌برند.
یافته‌های به‌دست آمده در این تحقیق با نتایج حاصل از پژوهش‌های مك‌كلند و موهیر و كلایبر و بهاری هم سو است.

محقق: دكتر سیدمحمد میركمالی و خدانظر فرخ‌نژاد
محل نگهداری: معاونت برنامه‌ریزی و توسعه مدیریت وزارت آموزش و پرورش
صفحات: ۱۵۰صفحه
سال: ۱۳۸۲

منبع : فرهنگ و پژوهش