چشم انداز تهران

در طرح جامع و تفصیلی در دست تهیه تهران، توسعه پایدار شهر مشروط به آن است كه در چشم انداز سال ۱۴۰۴ تهران به شهری دانش پایه، جهانی و هوشمند تبدیل شود.
دستیابی به این اهداف در آغاز قرن ۲۱ میلادی همان قدر ضرورت دارد كه در آغاز قرن بیستم میلادی، صنعتی شدن یا داشتن شبكه برق و تلگراف اهمیت داشت.
شهر دانش پایه، شهری است كه در آن ارزش افزوده حاصل از دانش به بیش از ۵۰درصد تولید ناخالص به ثمر رسیده باشد، یعنی جایگاهی كه كشورهای توسعه یافته ۴۰ سال پیش به آن دست یافته اند.
این ارزش افزوده از رشته های صنایع بافن آوری بالا ،خدمات مولد، تحقیق و توسعه خدمات مالی، ارتباطات و پردازش اطلاعات و ... باید حاصل شود. بطور مثال یكی از شاخص های شهر دانش پایه، تعداد مقالاتی است كه از دانشگاه های آن در نشریات علمی تخصصی معتبر جهان به چاپ می رسد.
رسیدن به این مرحله به معنای گذار از جامعه صنعتی به پساصنعتی یا ورود به عصر اطلاعات است و نرسیدن به این مرحله یعنی تكرار آنچه موجب پدیده ای چون استعمار گشت.
شهر جهانی، نتیجه دانش پایه شدن اقتصاد است. به عبارت دیگر جهانی شدن پی آیند ناچاری از ورود به عصر اطلاعات است. غلبه اقتصاد دانش در كشورهای توسعه یافته، امكان تكمیل فرآیند صنعتی شدن را در كشورهای توسعه یابنده (جهان سوم) فراهم آورده است.
از این رو فرآیند تولید كالا (خط تولید صنعتی) در جهان از لحاظ فنی همسان و همزمان شده است و به تبع آن گردش سرمایه نیز خصلت جهانی یافته است.
شهرهای جهانی یا محل اتصال و تعامل اقتصاد ملی با جهانی محسوب می شوند یا گره گاه های جریان جهانی دانش، كار، كالا و سرمایه اند. این شهرها برای داشتن چنین خصلتی باید از لحاظ شبكه های زیربنایی، فضای فعالیت و زیستن معیارهای جهانی داشته باشند.
در غیر این صورت هم چنین شهرهایی و هم اقتصاد ملی آنها از توسعه پایدار بازمی مانند. این ستم به خصوص در چند دهه گذشته به شهر تهران روا داشته شد، از این رو محل چادرزدن شیخ نشینان به شهرهای برتر منطقه تبدیل گشت و با بهره گیری از جریان كالا و سرمایه به ایران، آباد شد.
شهر هوشمند، یعنی شهری كه در آن تولید فرهنگ، گفتگوی تمدن ها، مشاركت اجتماعی و سیاسی، نمایشگاه ها و همایش های جهانی هنری، علمی، تجاری، مسابقات برتر جهانی (چون المپیك) و ... صورت می گیرد و برپا می شود. چنین شهری شایسته تمدن و هوش ایرانی و شرط توسعه پایدار جامعه ما است.
شهر تهران سرمایه زیربنایی، مالی، انسانی و به خصوص اجتماعی بی همتایی را از دوران مشروطیت (كه بطور قانونی پایتخت ایران شد) تاكنون در خود انباشت كرده كه در سطح خاورمیانه نیز بی نظیر است.
در گذشته به دلیل انزواجویی بی دلیل و تمركززدایی «سلبی» كه به جای توسعه دیگر مناطق ایران به ضد توسعه تهران عمل می كرد، شهر تهران نتوانست از این سرمایه ها بهره گیرد و راهبر توسعه پایدار ایران شود.
این رویكردها و راهبردهای سلبی در سند چشم انداز و برنامه چهارم توسعه كنار گذاشته شده اند و رسیدن به جایگاه برتر منطقه آسیای جنوب غربی با اقتصاد دانش پایه و تعامل مثبت با اقتصاد جهانی در دستور كار قرار گرفته است. این فرصت پیش روی تهران است، آیا می تواند از آن بهره بگیرد؟

كمال اطهاری

منبع : روزنامه همشهری