سرخک

سرخک شامل یک سری ضایعات پوستی قرمز و محو شونده می باشد که اغلب همراه با این بیماری هستند. اما این ضایعات پوستی فقط علائم بیرونی می باشند در حالی که تغییرات بسیار شدیدتری درون بدن رخ می دهد. سرخک یک عفونت تنفسی حاصل از ویروس بسیار مسری است و در سراسر جهان وجود دارد.
سرخک مخصوصاً در کودکان ممکن است بسیار شدید و حتی کشنده باشد. تقریباً ۴۰-۳۰ میلیون مورد سرخک سالانه در سراسر جهان ایجاد می گردد که نتیجه آن ۷۵۰ هزار مورد مرگ در سال می باشد.
واکسن سرخک کاراترین روش جهت جلوگیری از بیماری می باشد. به علت وجود واکسن در سال ۲۰۰۲، کمتر از ۱۰ مورد بیماری سرخک در ایالات متحده آمریکا گزارش شده است.
اگر چه برنامه واکسیناسیون در برخی مناطق جهان ناکامل است، اما سازمان بهداشت جهانی شدیداً به دنبال برطرف کردن این مشکل است.
ماهیت گسترده این بیماری علت لزوم ادامه برنامه واکسیناسیون در مناطقی از جهان است که سالانه فقط موارد کمی از بیماری بروز می نماید. بیماری به راحتی توسط مسافرین بین المللی منقل می گردد.
● علائم و نشانه ها
علائم و نشانه های بیماری ۱۲-۱۰ روز بعد از ورود ویروس نمایان می شود.
▪ تب
▪ سرفه خشک
▪ آبریزش بینی
▪ التهاب ملتحمه
▪ حساسیت به نور
▪ نقاط قرمز رنگ با مرکز آبی – سفید در قسمت داخل گونه که نقاط کوپلیک نام دارند.
▪ لکه های پوستی بزرگ و مسطح که در یکدیگر فرو رفته اند.
سرخک موجب ایجاد لکه ای پوستی قرمز رنگ و محو شونده که ابتدا در صورت ، پشت گوش و سپس در سینه و کمر و نهایتاً پاها ظاهر می شود، می گردد.
● سیر عفونی ویروس سرخک
سرخک اغلب با یک تب خفیف تا متوسط به همراه دیگر علائم نظیر سرفه دائمی، آبریزش بینی ، التهاب چشم و گلو درد شروع می شود. ۲ تا ۳ روز بعد نقاط کوپلیک – نشانه تشخیص سرخک ظاهر می شوند. سپس یک تب شدید حدود ۱۰۵-۱۰۴ فارنهایت ایجاد می گردد. در همین زمان یک لکه پوستی قرمز محو شونده در صورت، خط رویش مو و پشت گوش ها ، ایجاد می شود. این لکه ها خارش دار به سرعت به قفسه سینه ، کمر و نهایتاً ران ها و پا انتشار می یابند. بعد از حدود یک هفته لکه های پوستی با همان توالی بروز اولیه ناپدید می شوند.
● علل بیماری
سرخک یک بیماری ویروسی است. درصورت تماس نزدیک یک فرد آلوده با فرد غیر ایمن نسبت به آن ، به احتمال ۹۰ درصد بیماری انتقال می یابد.
ویروس در موکوس بینی و گلو فرد مبتلا زندگی می کند. بیماری از ۴ روز قبل از ظهور مشکلات پوستی تا ۴ روز بعد قابل سرایت می باشد. ویروس به صورت سرفه ، عطسه یا صحبت یک فرد آلوده د رفضا معلق و توسط دیگران استنشاق می شوند. در صورت تماس با سطح آلوده به ویروس و قرار دادن دست در دهان یا بینی احتمال آلودگی به ویروس وجود دارد . در صورت ورود ویروس به بدن در سلولهای نواحی گلو و ریه ها شروع به تکثیر می نماید.
سپس عفونت از طریق سیستم تنفسی و پوست انتشار می یابد.
● فاکتورهای خطر
سرخک یک بیماری کاملاً مسری می باشد. در ایالات متحده به علت واکسیناسیون در سنین اولیه بروز سرخک بسیار نادر می باشد. در صورت ابتلا به سرخک، سیستم ایمنی بدن را در مقابل عفونت مجدد ایمن می نماید. اگر شما در ایالات متحده قبل از سال ۱۹۵۷ میلادی زندگی
کرده اید یا متولد شده اید حتی در صورت عدم واکسیناسیون به این بیماری مقاوم می باشید. زیرا طی سالهای قبل از ۱۹۵۷ میلادی اپیدمی سرخک باعث ایجاد ایمنی طبیعی در افراد شده است.
سرخک در دیگر کشورها بسیار شایع است. بیماری در افراد مبتلا به کمبود ویتامین A و سوء تغذیه ( به خصوص در کشورهای جهان وسوم ) شایع می باشد. این نکته باید قبل از مسافرت به این نقاط مورد توجه قرار گیرد.
در صورت شک به بیماری یا ظهور علائم بیماری سریعاً به پزشک مراجعه نمائید. همچنین قبل از ورود فرزندتان به دانشگاه ها ، مراکز تحصیلی و یا مسافرت های بین المللی وضعیت واکسیناسیون و ایمنی فرزندتان را همراه یک پزشک بررسی نمایید.
● پیشگیری و تشخیص
بیماری براساس لکه پوستی خاص و نقاط کوچک و قرمز روشن با مراکز سفید – آبی درون گونه که نقاط کوپلیک نام دارند، تشخیص داده می شود. به علت بروز کم بیماری در ایالات متحده آمریکا پزشک برای تائید بیماری یک نمونه خونی ارسال می نماید.
● عوارض
بیماری اغلب ۱۴-۱۰ روز به طول می انجامد. در برخی نقاط جهان بیماری شدید بوده و حتی منجر به مرگ می گردد. عوارض بیماری عبارت است از :
▪ عفونت گوش در ۱/۰ اطفال
▪ التهاب مغز : از هر ۱۰۰۰ بیمار یک نفر به این عارضه مبتلا می شود. این التهاب مغزی باعث استفراغ، تشنج و ندرتاً کوما می شود. التهاب مغزی در هر زمانی بعد از عفونت سرخک رخ می دهد. این التهاب مغزی ممکن است ندرتاً در زمان بلوغ رخ دهد که التهاب مغزی داوسون نام دارد.
▪ عفونت ریوی : از هر ۲۰ کودک یک نفر دچار این عارضه می شود که ممکن است حتی تهدید کننده حیات باشد.
▪ اسهال و استفراغ
▪ التهاب نایژه ها،حنجره یا خروسک : سرخک منجر به التهاب حنجره یا نایژه ها
می گردد.
▪ مشکلات بارداری : سرخک در بارداری منجر به سقط جنین ، زایمان زودرس و کاهش وزن نوزاد می گردد.
● کاهش تعداد پلاکت های خونی
تجویز دوز اولیه واکسن در سن ۱۵-۱۲ ماهگی و دوز دوم بین ۶-۳ سالگی توصیه می شود. اغلب شیرخواران در ۶-۴ ماه اول زندگی به واسطه ایمنی اکتسابی از مادر به بیماری مقاوم هستند. در صورت نیاز به ایمن سازی قبل از ۱۲ ماهگی، برای مثال مسافرت خارجی یا وجود یک اپیدمی، واکسن باید در ۶ ماهگی تجویز شود. همچنین لازم است واکسن بعد از ۱۲ ماهگی تکرار گردد.
● در موارد زیر نیاز به تجویز واکسن نیست :
▪ دریافت دو دوز واکسن MMRبعد از ۱۲ ماهگی یا دریافت یک دوز واکسن MMR بعلاوه یک دوز واکسن سرخک
▪ وجود یک تست خونی که ایمنی شما را به سرخک ، سرخجه ، و اوریون اثبات نماید.
▪ مردان متولد قبل از ۱۹۵۷ میلادی
▪ زنان متولد قبل از ۱۹۵۷ میلادی که قصد بارداری مجدد ندارند.
▪ اخیراً واکسن سرخجه دریافت کرده اید یا تست سرخجه شما مثبت است.
● در موارد زیر نیاز به تجویز واکسن می باشد :
▪ زنان غیر باردار در سنین باروری
▪ تمایل به تحصیل در مراکز دانشگاهی
▪ کار در بیمارستان ، مراکز طبی ، مراقبت از کودکان و مدارس
▪ تصمیم به مسافرت های خارجی
● تجویز واکسن در موارد زیر توصیه نمی شود :
▪ زن باردار یا زمانی که طی ۴ هفته آینده قصد بارداری دارند.
▪ وجود حساسیت شدید به ژلاتین یا آنتی بیوتیک نئومایسین
▪ در صورت وجود سرطان ، یک اختلال خونی دیگر، بیماری های درگیر کننده سیستم ایمنی ، برای تزریق واکسن با پزشک خود مشورت نمایید.
● عوارض واکسن
واکسن در اکثر افراد عارضه ای ایجاد نمی کند. در ۱۰ درصد افراد، تب در روزهای پنجم تا دوازدهم بعد از واکسیناسیون دیده می شود و در ۵% بعد از واکسیناسیون ضایعات پوستی ظاهر
می شود.
از هر یک میلیون فردی که واکسینه می شود یک نفر به حساسیت شدید مبتلا می گردد، این باور همگانی وجود دارد که افراد دارای حساسیت به تخم مرغ، نباید از واکسن هایی که در جنین جوجه رشد می نمایند نظیر واکسن سرخک استفاده کنند. این عقیده درست نیست و افراد حساس به تخم مرغ می توانند به صورت کاملاً بی خطر از واکسن سرخک استفاده نمایند.
در سال های اخیر، گزارش های جدیدی مبنی بر ارتباط بین واکسن MMR و اوتیسم منتشر شده است. اما گزارش های مربوط به آمادگی اطفال آمریکا ، انستیتوهای طبی و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها وجود ارتباط بین MMR و اوتیسم را تائید نکرده اند.
● مراقبت شخصی
▪ استراحت و پرهیز از فعالیت های خسته کننده
▪ نوشیدن مقادیر زیادی آب ، آبمیوه، چایی گیاهی برای جایگزینی مایعات از دست رفته طی تعریق و تب
▪ استفاده از مرطوب کننده ها برای بهبود سرفه و گلو درد.
▪ استراحت دادن به چشم ها

منبع : دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر