جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

خلیج فارس را از کوسه ها خالی نکنیم


خلیج فارس را از کوسه ها خالی نکنیم
●مقدمه
کوسه از آبزیان مرگ آفرین و رعب انگیز دریا ها و اقیانوس هاست . هر کجا کوسه یافت می شود ترس و دلهره و مرگ هم بدنیال آن خواهد آمد . این ایده در ذهن انسان همیشه ثبت شده است که اگر حیوانی خطر ناک و برای انسان دردسر آفرین باشد باید از بین برود .شاید کوسه هم جزیی از همین حیوانات باشد .
کوسه ها در ظاهر برای انسان تولید خطر میکنند ولی به همان اندازه نیز برای انسانها و محیط زیست مفید هستند . پوست ؛ گوشت ؛ اندامهای داخلی ؛ باله ها و غیره موارد متعددی است که می تواند برای صنعت و تجارت استفاده شود.
●جایگاه کوسه ماهیان
کوسه ماهیان شاخه ای از ماهیان غضروفی هستند . این ماهیان در راس هرم غذایی دریا و اقیانوس ها قرار دارند . اینگونه آبزی بدلیل تنوع گونه ای که دارد در حدود ۱۲۰ گونه آن درجهان شناسایی شده اند . و ۹ گونه آن را در خلیج فارس می توان مشاهده کرد.
از مهمترین آنها :
کوسه سفید، کوسه آبی ، کوسه ببری , کوسه پلنگی .... را می توان نام برد.
●کاربرد کوسه ماهیان
در استانهای ساحلی از قدیم الایام جگرکوسه برای روغن کاری بدنه شناورها چوبی ((سیفه )) کاربرد داشت .و نیز به عنوان یک داروی محلی ، سنتی برای درمان انواع دردهای مفصلی؛ استخوانی و عضلانی وهمچنین برای جلوگیری از ریزش مو استفاده می کردند .
گوشت بعضی از گونه های آن مصرف خوراکی داشته و بنا به اظهار بعضی از صیادان خبره محلی نقش موثری در تحریک و افزایش قدرت جنسی ((باروری )) در مردان دارد .
و مهمتر اینکه از پوست این آبزی رعب انگیز دریا ها در کشورهای صنعتی در صنعت چرم سازی جهت تهیه کیف وکفش .... استفاده می شود و استخراج موادچربی خاصی از یک نوع کوسه برای تهیه مواد آرایشی و یا تهیه نخ جراحی ازباله های کوسه از دیگر کاربرد آن در صنعت است .
ارزش غذایی کوسه زمانی هویدا می شود که سوپ باله های کوسه از گران ترین غذای مردمان جنوب شرق آسیا است که این نوع غذا به عنوان غذای اختصاصی ملی آنها محسوب می شود.
●شیلات و مدیریت صید کوسه ماهیان
وقتی که به آمار صید کوسه در سنوات۸۲، ۸۳، ۸۴ مینگریم در مییابیم که همه ساله تلاش شناورهای صیادی رو به افزایش است .
در این سالها به ترتیب ۱۱۶۱، ۷۵۹، ۸۸۵ تن توسط شیلات گزارش شده است این اعـــد اد یک پیام ساده ای به ما گوشزد می کند و آن این است که باید:
-تلاش شناور ها و ماکزیمم برداشت از ذخایر را کنترل کرد
-شیلات زمان و فصول برداشت صید راتنظیم نماید ((تقویم صیادی ))
-نوع ادوات و روش صیددر دستور کار خود قرار دهد
زیرا اکر موارد فوق در قالب مدیریت صید اجرا نشود برای تمامی گونه ها؛ اثرات زیان باری بر محیط زیست خواهد داشت .
زیرا تمامی گونه های موجود در اکوسیستم خلیج ارتباط مستقیمی با هم دارند و اگر در یک اکوسیستم توازن بهم بخورد (( عوامل محیطی یا انسانی )) باعث ازدیاد یک گونه ویا از بین رفتن گونه دیگر می شود . بطور مثال در دهه پنجاه میلادی کشاورزان و دامداران انگلیسی برای نجات مزرعه و دام هایشان دست به شکار روباه ها زدند . پس از مدتی متوجه ازدیاد حیواناتی نظیر :
موش ها؛ سنجاب ها ؛ خرگوش ........ شدند که ازدیاد جانوران فوق ضرر وزیان مزرعه داران را دو چندان کرد . و یا همچنین حذف تمساح ها در لوییزیانا در امریکا در سال ۱۹۶۰و دستور مجدد آن دولت در سال ۱۹۶۸ مینی بر تحت کنترل در آوردن منع شکار تمساح ها و افزایش آن در یک سال بعد شد.
اینها نمونه هایی هستند از بهم خوردن توازن در یک اکوسیستم خشکی و با حذف یک گونه که ما به ظاهرآ ن حیوان بد در نظر می گیریم ؛ بوجود می آید . همین امر در اکوسیستم دریایی نیز
خواسته یا ناخواسته با دستهای قدرتمند انسانها ((صیادان )) بوجود می آید.
بطور مثال نمونه هایی که شاید در ۸ ساله اخیر در رابطه با صید میگوبوجود آمده است زیرا براساس شواهد و آمارصیدی که در سالهای ۷۸و۸۱ کاهش شدیدیاز صید میگو مشاهده می شود .
دلیل کاهش نه تنهابه عوامل محیطی مثل ((فاکتور های اکو لوژیکی و فیزیکو شیمایی ؛ درجه حرارت آب ... ))می توان ذکر کرد بلکه بنا به اظهارات صیادان خبره و مروج صیادی حذف آبزیان شکار چی همانند کوسه ماهیان و ماهیان صخره ای باعث ازدیاد توتیا و ژله فیش ها در صیدگاه های استان شده بود که خود عامل بازدارنده ای برای تخم ریزی ورشد لارو میگو و ماهیان می باشد .
●دلایل رو آوردن صیادان به صید کوسه ماهیان
با راه اندازی کارخانه های عمل آوری پیشرفته در حوزه خلیج فارس ((کشور های عربی )) و قیمت بالای کوسه ازیک طرف و ارتباطاتی که صیادان ما با آن کشور ها برقرار کرده اند باعث شده است تا تلاش صیادی افزایش چشمگیری پیدا کند .
این تلاش زمانی مظاعف شد که صیادان ما عملا با تکنولوژی و تکنیک های متنوع و گاهاُمخرب به صید آنها پرداختند . و کار به جایی رسید که یزافان باله های کوسه خشک شده بین ۲۵الی۳۰ هزار تومان و یا باله تر آن ۵ الی ۷ هزار تومان خرید و فروش می کردند .
همچنین صیادان در فصل های ممنوعه صید بوسیله تور های گوشگیر کف که مجهز به وزنه های سربی بود اقدام به صید کوسه ها پرداخته و با قطع باله های کوسه خود کوسه را به آب می انداختند .
●شیلات وآینده کوسه ماهیان
با انتقال تکنولوژی صید کوسه ماهیان بوسیله لانگ لاین این عمل در جامعه صیادان ترویج گردید ولی پس از مدتی این روش به عنوان یک مشکل از دید آنها بروز کرد .زیراصیادان بدنیال کارایی و صید بیشتر و همچنین جبران هزینه ها خود بودند و مجددا رو به روش سنتی وغیر استاندارد و ابتکاری خود که همان روش صید گوشگیرکف و یا رکسی بود ؛ آوردند .
در مطالعه اقتصادی لانگ لاین ؛ اولین چیزی که به ذهن می رسد ؛ میزان کم صید این روش در مقایسه با روشهای دیگر صید ؛ به عنوان مثال ترال است .این حقیقتی است که در اکثر موارد صادق است .با این حال ؛ آن دسته از ماهیانی که به روش لانگ لاین صید می شوند از قیمت بالایی بر خوردارند و این به نوبه خود میزان کم صید را جبران می کند .
این فقط بخشی از معادله مالی ؛ و طرف دیکر قضیه ؛ مسئله هزینه ها است که بطور چشمگیر کاهش می یابد . به عنوان مثال : هزینه های سوخت ؛ هزینه تعمیر و نگهداری موتور ؛ عدم افت محصول .... است .
همانطور که قبلا گفته شد امروزه صیادان با استفاده از روشهای صید غیر مرسوم و با وارد کردن ادوات صید مخرب عملا به جنگ کوسه ها شتافته اند
زیرا صیادان ما گرایشی عجیب و غریب به زیاد صید کردن آبزیان در هر شرایط و با هر وسیله- - ای می نمایند و با این کار خود تا حد انقراض یا نزدیک به انقراض گونه های آبزی دست میزنند همانطور که گونه هایی ذی قیمتی مثل ((حلوا سفید ؛راشگو ؛ذخایر میگو ....)) رو به نابودی است کوسه ها نیز از این قایده مستثنی نیستند.وماباید این موضوع را درک نماییم که یک موجود زنده یک منبع غیر قابل تجدید است که حامل اطلاعات با ارزش ژنتیکی بوده که طی هزاران سال یا ملیونها سال تکامل یافته است . هنگامی که این موجود منقرض شد ؛ این اطلاعات برای همیشه از بین می رود .
برای جلوگیری از انقراض این آبزی با ارزش در سالهای قبل دیدگاه ترویج لانگ لاین کوسه ماهیان توسط شیلات صورت گرفت این روش علاوه بر انتخابی بودن روش صید ؛ هیچ گونه ضرری نیز متوجه بستر در یا نمی کند .
لذا با یاد آوری خسارات ناشی ازتور ترال و تور های رکسی ((کوشگیر کف شناور )) که مشکلات عمده ای را در برخی مناطق به همراه داشته است ؛ بش از پیش اهمیت لانگ لاین نمایان می شود .
●●نتیجه گیری و پیشنهادات
برای جلوگیری از کاهش کوسه ماهبان و انقراض آنها ضرورت حفظ آنها علاوه برآنکه به عهده مسولیـــن میباشد خود بهره برداران نیز می بایست بطور مسولانه در حفظ آنها کوشا باشند .برای ادامه صید و صیادی و حفظ گونه های کوسه نکات ذیل را نیز می توان ذکر کرد :
۱-کاهش شناورهای صیادی کنترل ادوات صید
۲-جلوگیری از روش های صید غیر مرسوم و غیر استاندارد
۴- جلوگیری از صید در فصول ممنوعه و برخورد شدید با صیادان متخلف
۵- ممانعت از صید قایق های صیادی در نوار ساحلی
۶-فقط از روش صید لانگ لاین (رشته قلاب ) استفاده شود
در پایان امید است با همکاری جامعه صیادی و مسولین وبا یک مدیریت صحیح و انجام پروژه های تحقیقاتی ؛ صنعتی که در کشورهای توسعه یافته از کوسه استفاده می کنند ما نیز بتوانیم ازمزایای آن برخوردار باشیم .
آموزش صیادان از همه میزان برداشت ذخایر می تواند جلوی انقراض این آبزی با ارزش اقتصادی را گرفته و این سرمایه ملی همواره برای نسل های آتی ماندگار بماند .
مهندس محمد زارع کارشناس ترویج
منابع
۱- ماهیان خلیج فارس، دکتر بلگواد ،ترجمه دکتر بابا مخیر
۲-آمار صید معاونت صید وبنادر ماهیگیری
۳- زیستن در محیط زیست پرفسور جی تی میبلر ترجمه دکتر مجید مخدوم
۴-هجوم ژله فیش ها به آبهای استان بوشهر ،خسرو درویشی وعلی مبرزی
۵- زیستن در محیط زیست پرفسور جی تی میبلر ترجمه دکتر مجید مخدوم
منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران


همچنین مشاهده کنید