جهانی شدن فرهنگ و بحران هویت

«فرایند جهانی شدن در سالهای اخیر به عنوان واقعیتی غیر قابل انكار شتاب بیشتری گرفته است. با الهام از ایده جهانی شدن و ابعاد مختلف آن، در این نوشتار كه ترجمه ای است از مقاله Robert J.Lieber and Rath E. Weisberg تلاش می شود نشان دهیم چگونه جهانی شدن و برداشت آمریكایی شدن ( برتری فرهنگ آمریكا) از آن موجب تأثیر گذاری بر فرهنگ ملل مختلف و بازتاب ها و واكنش های شدید و در نهایت موجب بحران هویت در بعضی از نقاط جهان می شود.»در حال حاضر فرهنگ به اشكال متفاوت به عنوان نخستین مكانیسم جهانی شدن و انتقال ارزشهای مدرن به كار می رود و همچنین عرصه ای برای رقابت ملی و مذهبی وهویت قومی است و بازتابهایی در اروپا، ژاپن، و جوامع دیگر كه ارزشهای مدرن در آن حكمفرماست، به دنبال داشته و به الگویی برای آنها تبدیل شده است و در كشورهای در حال توسعه، مخصوصاً در بعضی از كشورهای اسلامی نظیر افغانستان كه ارزش های سنتی و تفكرات مختلف هویتی به شكل افراطی در جامعه آن رایج است، بازتابهای آن شدید تر بوده است.
جهانی شدن و نارضایتی از آن پس از حادثه یازدهم سپتامبر مفهوم مهمی پیدا كرده است. اوضاع نابسامان به وجود آمده در پایان جنگ سرد، موج شگرفی در سرمایه گذاری مالی و تجارت بین المللی ایجاد كرده و منجر به تحولی در منابع اطلاع رسانی شد، موضوعی كه بیش از یك دهه توجه زیادی را به خود جلب كرده است. ولی اتفاقات تكان دهنده یازدهم سپتامبر، یعنی تخریب مركز تجارت جهانی سبب خشم مكاتب مختلف و شكل گیری جنبشهای جدید بزرگی شده، طوری كه تا چندی پیش تجزیه و تحلیل جهانی شدن بیشتر به اقتصاد و سیاست تأكید می كرد تا فرهنگ و اكنون برای جهانی شدن تعاریف فراوانی وجود دارد. اما مقصودمان از جهانی شدن افزایش تجانس و یگانگی اقتصاد جهانی، تكنولوژی اطلاعاتی، انتقال فرهنگ عامه جهانی و اشكالی از كنش های متقابل انسان است. بیل كلینتون كمی قبل از پایان دوره ریاست جمهوری در سخنانی گفت: «در قرن جدید آزادی به سرعت به وسیله سیستم های مدرن و پیشرفته از قبیل كابلهای تلفن و برق و... گسترش پیدا خواهد كرد. »از یك طرف طرفداران جهانی شدن تغییر و تحول در اطلاع رسانی را به عنوان نعمتی خالصانه به حساب می آوردند و از طرف دیگر مخالفان آن در مورد خطرات و تهدیدات جهانی شدن هشدار می دهند كه این امر به صورت اعتراضات سازمان یافته نوشتن مقالات و راهپیمایی ها مشاهده شده است. ساموئل هانتینگتون به عنوان یك اندیشمند و نویسنده تأكید بسیاری بر فرهنگ داشت و در نوشته هایش بر برخورد فرهنگها تأكید می كرد.
او معتقد بود در پایان جنگ سرد رقابت و مبارزه بخاطر ایدئولوژیها بوده، ولی در حال حاضر به نظر ما مقوله فرهنگ نسبت به آنچه كه هانتینگتون گفته بسیار گسترده تر است. از دیدگاه ما فرهنگ شامل، فرهنگ عامه یا همان بومی (فرودست) و فرهنگ نوگرا (بالا) و نیز فرهنگ مردمی (عمومی) است. اما تأثیر جهانی شدن بر روی فرهنگ را ابتدا به عنوان تأثیر جانبی در نظر گرفته اند كه بازتابهایی به شكل عمیق به وجود آمده است. برای مثال، عده ای ادعا می كنند جهانی شدن موجب یگانگی می شود و نه تنها موانع فرهنگی را كه بسیاری از ابعاد منفی فرهنگ را رفع می كند. جهانی شدن یك قدم به سمت دنیای با ثبات تر و زندگی بهتر برای مردم است كه در درون آن زندگی می كنند. اما دیگران با جهانی شدن فرهنگ به عنوان یك شور بختی برخورد كرده اند كه این به خاطر ترسشان از فراگیر شدن قدرت و تزویر شركت های بزرگ و چند ملیتی یا سازمان های بین المللی از قبیل صندوق بین المللی پول است. این بازتابها در سال های اخیر گاه از طریق تظاهرات شدید ابراز شده است. زمانی كه آنها رهبران كشورهای جهان (مثلاً اتحادیه اروپا) جلسه ای برگزار می كردند در خیابانهای سیاتل، واشنگتن، جنوا و بارسلونا تظاهراتی بر پا می كردند. بنا بر این در صدد هستیم متوجه دلایل مؤثر و عمیق تر این نگرانیها و بازتابهای مختلفی كه مردم باید برتأثیرات جهانی شدن در برابر آنچه باید به عنوان فرهنگشان تشخیص دهند، شویم. پس با ادغام دیدگاههای مختلفی از فرهنگ و سیاست، متوجه می شویم این مسأله به طور روزافزون در دنیا فراگیر و جهانی بشود و فرهنگ به عرصه مركزی برای رقابت تبدیل شده است. فرهنگ نه تنها بخاطر مفهوم واقعی اش بلكه بخاطر اینكه مهمترین سؤالات هویت بشری در زمینه های زیادی از قبیل مذهب، قوم، اشخاص، جامعه و ملت را مطرح می كند، حالات محوری ومهم می یابد. در نتیجه اغلب در مورد فرهنگ به صورت پدیده های سطحی بحث می كنند. مثلاً مك دونالد علاقه آمریكا را در موسیقی، زبان، هنر و شیوه زندگی می داند تا نسبت به اشكال اساسی تری كه تغییرات ایجاد شده با مدرنیزه و جهانی شدن به وجود می آورند. یعنی آمریكایی ها فرهنگ را خیلی سطحی می بینند. در بعضی فرهنگ ها مخصوصاً در بخش هایی از خاورمیانه و جنوب آسیا، به علت وجود رژیم های سابق و دیكتاتوری با نابودی جوامع سنتی و برآورده شدن نیازهای جوامع شان، نسبت به مدرنیزه شدن حالت تنفر وجود دارد. درغرب یا آمریكانیز واكنش های مشابهی به وجود آمد كه ریشه در مشكلات هویتی آنها داشت یكی از اهداف نگارش مقاله این است كه تأثیر فرهنگ آمریكا و كارآیی آن را مورد تجزیه وتحلیل قرار دهیم و سپس در مرحله بعد فرهنگ را به عنوان عرصه رقابت در نظر خواهیم گرفت. ما فرهنگ را به عنوان مسأله هویتی در یك مبدأ و دور از جهانی شدن بررسی و مطالعه می كنیم و متوجه می شویم هم جهانی شدن و هم اولویت قرار دادن فرهنگ آمریكا، موجب واكنش ها و واكنشهای فرهنگی در بین مردم می شود. بازتابها به اشكال مختلفی در جوامع مدرن و سپس در جاهای دیگر دیده شده است. در واقع دو دلیل روشن برنگرانی فرهنگی وجود دارد یكی تأثیرات مادی جهانی و مدرنیزه شدن است كه شامل اقتصاد مصرف كننده، تغییر و تحول در منابع اطلاع رسانی و وسایل ارتباط جمعی است كه اولاً دریچه ای را به سمت دنیای وسیعتر باز می كند و با انجام كارها به روشهای سنتی اعتراض می كند. دوماً غالباً نفوذ ارزشهای غربی حتی اگر نامحسوس باشد، بیشتر است كه این امر بیشتر در اروپا و ژاپن و جاهایی كه ارزشهای مدرن حاكم است، چشمگیر است. اما در مناطق بزرگ در كشورهای در حال توسعه و به ویژه در بسیاری از كشورهای اسلامی، بازتابهایی در مورد جهانی شدن به وجود آمده و آمریكا را به عنوان مظهر اصول سرمایه داری، نوگرایی یا فرهنگی خاص كه بسیار خشن است، می بینند.
●فرهنگ و برتری آمریكا
در قرن ،۲۱ آمریكا از برتری های بین المللی كه به ندرت در هر عصری دیده می شود بهره می برد و این امر توجه بسیاری از مورخان و كارشناسان نظامی، روزنامه نگاران و ناظران فرهنگی را به این موضوع كه به طرزی روزافزون در حال فراگیری است، جلب كرده است. یكی از اندیشمندان اخیراً در سخنانی گفته: «ما در هر زمینه ای از فعالیتهای بشری از مد گرفته تا فیلم و سرمایه گذاری تسلط داریم. ما از نظر فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی بردنیا حكومت می كنیم چنانكه تا به حال هیچكس پس از امپراتوری روم ندیده است. ایالات متحده آمریكا با كمتر از ۵درصد از جمعیت جهان، حداقل یك چهارم از فعالیت های اقتصادی دنیا را در دست دارد. این كشور، ۷۵درصد از برندگان جایزه نوبل در علوم پزشكی ـ اقتصادی را دارد. ایالات متحده آمریكا پرقدرت ترین امور بانكداری در تجارت و بهترین تحقیقات دانشگاهی چه از نظر كیفی و چه از نظر كمی را دارد. با سقوط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و پایان جنگ سرد، قدرت آمریكا، با هیچ كشور دیگری قابل مقایسه نبود. در اواسط قرن هفدهم در بین تعدادی از كشورهای بزرگ نظیر فرانسه، انگلستان، روسیه، اسپانیا، استرالیا و پروس ( آلمان قدیم) تعادل قدرت وجود داشته و با همدیگر رقابت می كردند. با آغاز جنگ سرد و درگیری بین دو ابرقدرت یعنی آمریكا و شوروی دوقطبی بوده است. اما در اوایل سال ۱۹۹۰ ، آمریكا به یك قدرت واحد تبدیل شد و از جهت برتری رشد چشمگیری یافت. از این گذشته، مقایسه قدرت نسبی آمریكا با كشورهای دیگر سبب بروز اعتراض و جنگ قدرتهای جهانی دیگر علیه كشور مزبور شد. یك دیپلمات آلمانی به نام كارستن وایت كه نسبت به فرهنگ آمریكا آشنایی كامل دارد در مورد نفوذ فرهنگی می گوید: «ایالات متحده آمریكا مدت زیادی است معیارهایی را در سرتاسر جهان دارد كه نه تنها برای عموم مردم بلكه در زمینه فرهنگ كلاسیك برای مثال در زمینه تحقیق و تدریس یا فیلم و هنرمدرن كه این نقش كلی تا این لحظه از قدرت اقتصادی سرچشمه می گیرد و می تواند یك برنامه كلی برای فرهنگ جهانی و برتری نظامی باشد.»
تأثیر فرهنگ آمریكا كاملاً آشكار است نه به خاطر آنچه وایت به عنوان عرصه فرهنگ كلاسیك به آن اشاره كرده است، بلكه بخاطر فرهنگ خاصی كه مردم آمریكا در موسیقی، لباس غیررسمی، فیلمها، تبلیغات در رسانه ها، غذاهاو ورزشها (مخصوصاً بسكتبال) دارند و به دیگر كشورها انتقال می دهند و مخصوصاً سرعت گسترش انگلیسی ـ آمریكایی به عنوان یك زبان بین المللی است. در قرن گذشته، زبان فرانسه، بخشی از مناسبات سیاسی كشورها و زبان آلمانی مهمترین زبان كاربردی در علوم بود كه تا حدی درمركز و شرق اروپا استفاده می شد. و تا اواسط قرن ۲۰(بیستم) زبان مردم در سراسر شوروی سابق و در شرق اروپا بود. ولی اكنون زبان انگلیسی برهمه این زبانها پیشی گرفته است. برای مثال، در سازمان ملل متحد ۱۲۰كشور در مأموریتها و هیأتهای اعزامی شان از زبان انگلیسی به عنوان زبان مكاتبه ای استفاده می كنند. در بیشتر دنیا زبان انگلیسی بطور گسترده ای استفاده می شود. همچنین كسانی كه می خواهند با خارج از كشورشان ارتباط برقرار كنند، از انگلیسی بهره می برند. در جلسات دو جانبه ای كه رهبران كشورهای خارجی با یكدیگر دارند و به زبان همدیگر آشنا نیستند زبان انگلیسی نقش زبان دوم را در گفت وگوهایشان برعهده دارد. نفوذ زبان انگلیسی ـ آمریكایی و جهانی شدن آن، به عنوان نتیجه قدرت آمریكا در تمام زمینه ها و تأثیر آن به حساب می آید. تقریباً ۳۸۰ میلیون نفر از مردم جهان از زبان انگلیسی به عنوان زبان اولشان استفاده می كنند و ۲۵۰میلیون نفر دیگر از انگلیسی به عنوان زبان دوم خود بهره می برند و یك هزار میلیون نفر از مردم نیز در حال یادگیری این زبان هستند. زبان انگلیسی، مهمترین زبان اتحادیه اروپا است و بیش از ۸۵درصد از سازمانهای بین المللی آن را به عنوان یكی از زبانهای رسمی شان به كار می برند. همچنین فیلمهای هالیوودی بیشتر از ۷۰درصد از مشتاقان اروپای غربی را در تسلط خود دارند و بازارهای بزرگ آمریكایی نیز ۹۰درصد از معاملات جهان را تحت پوشش خود دارند. در این زمان فرانسوی ها درصدد هستند تا از این گرایشات به وسیله سوبسید و مقررات خاص جلوگیری به عمل آورند. پاریس در مبادلات تجاری به شدت اعتراضات خود را ابراز می كند و با در اختیار داشتن توافقات بین المللی كشورهای اتحادیه اروپا می تواند سهمیه ای برموسیقی آمریكایی و نیز برنامه های تلویزیونی و فیلمها قراردهد(تحمیل كند). تمام تلاش فرانسوی ها براین بود كه حداقل ۴۰درصد برنامه های رادیو و تلویزیون در داخل كشور خودشان ساخته شود و برای گسترش صنعت فیلمشان سوبسید پرداخته و حمایت مالی شود ولی بازده كارهایشان پایین بود. در سال ۲۰۰۱ فقط ۴الی ۱۰تا از فیلمهای آن در تلویزیونهای دولتی اش فرانسوی بودند. در جاهای دیگری از اروپا برتری فیلمهای آمریكایی به وضوح دیده می شود. در مجموع، در پنج كشور مهم اتحادیه اروپا، بازار ایالات متحده آمریكا در زمینه سینما به ترتیب ۵۴درصددر ایتالیا، ۷۶درصد در آلمان، ۸۶درصد در پادشاهی بریتانیا كه شامل (انگلیس، اسكاتلند، ولز، ایرلند شمالی) است.●فرهنگ عرصه ای برای رقابت
همانطور كه قبلاً بیان شده است، فرهنگ به صحنه اصلی رقابت به عنوان جنگهای استقلال طلبی (ناسیونالیسم) و قومی تبدیل شده است. همچنان كه در بهار سال ۲۰۰۱ جهان به تخریب و سركوبی اندیشه در طی دو قرن پنجم تا قرن هفتم كه با نابودی مجسمه بزرگ بودا همراه بود، پی برد. تخریب بوداییهای باستانی نمایش و حادثه ای ترسناك از سركوبی فرهنگی بود كه مقاله واشنگتن پست از آن به عنوان هیروشیمای فرهنگی و تاریخی یاد كرده بود و یا مورد دیگر اینكه مقامات طالبان با نابودی (تندیسها) و سركوبی اندیشه ها موافق بودند و آن را فعالیت اسلامی می دانستند كه سبب خوشحالی دنیای اسلام می شود. لوئیز هبرون و جان اف استاك دیدگاه منفی در مورد جهانی شدن فرهنگ عمومی را این چنین تشریح می كنند: «این تهاجم خارجی و جذب مصرف گرایی جهانی با جهت گیریهای ماتریالیستی (پیرو فلسفه مادیگری) سقوط ارزشهای اخلاقی و برادركشی نسخه ای از نسل كشی فرهنگی است كه به خاطر توانایی بالقوه برای پست و مبتذل كردن یا نابود كردن انواع تمدن بشری است.» گاهی اوقات تئوری جهانی شدن فرهنگ را با استعمارگری مقایسه می كنند. در یك مثال، محمد خاتمی، رئیس جمهوری ایران در انتقاداتی عنوان كرده: «جهانی شدن هشداری جدی و مخرب بین گفت و گوی تمدنهاست. در دنیای جدید، جهانی شدن، نیرویی است كه همه را وادار به پذیرش آن می كند، چیزی كه فرهنگ همه دنیا را نادیده می گیرد و انكار می كند. همانند انواع استعمارگری امپریالیسم كه تهدیدی علیه تفاهم متقابل بین ملتها و ارتباطات و گفت و گوی بین فرهنگها به شمار می آید.» انتقادات نسبتاً زیادی در مورد جهانی شدن فرهنگ عنوان شده است كه ما می خواهیم دلایل تاریخی كه سبب بروز تضاد و جدال ملی و قومی می شود را تجزبه و تحلیل كنیم. سه نوع دلیلی كه در عرصه فرهنگی دخالت می كند، به همین قسمت تجزیه و تحلیل مربوط می شود. اول فرهنگ عمومی، دوم فرهنگ عامه و سوم كه در این متن بحث نشده، فرهنگ بالا یا فرهنگ افراد متجدد است. فرهنگ عمومی كاملاً واضح است، زیرا تحت تأثیر موسیقی، مد، غذا، فیلمهای تلویزیونهای آمریكایی و همچنین بازار و مصرف گرایی جهانی است. این نفوذ را تحت عنوان «قدرت آرام» می نامند، زیرا آمریكا هیچ كس را مجبور نمی كند از این تولیدات آنها استفاده كند. با این حال توانسته است افراد زیادی را جذب كند، اما محصولات ایالات متحده آمریكا برای سرمایه گذاری تولیدات و پخش آنها از امتیازات خوبی استفاده می كند. همانگونه كه ریچارد پلز گفته است، نظام سرمایه داری آمریكا تنها برای انتقال فرهنگ عمومی آمریكا نیست. او همچنین گفته چیزی كه آمریكاییها باید زیركانه نسبت به رقبای خارجی شان انجام دهند، این است كه تولیدات فرهنگی را مجدداً به دنیا عرضه كنند. ما از همه جا دریافت كرده و سپس به همه جای كره زمین انتقال می دهیم. تاریخ مان به عنوان یك ملت مهاجر به ما آموخته فرهنگهای قومی و ملی مان را به صورت یك فرهنگ مردمی تركیب كنیم. ما از روشنفكران خارجی و هنرمندان بانفوذ استفاده می كنیم. بسیاری از تولیدات آمریكایی در همه جا ساخته می شوند. فیلمهای هیجان انگیز آمریكایی بر بازارهای جهانی احاطه كامل دارند. كه این نمایانگر بازارهای جهانی آمریكا است كه تولید فیلمها را در اختیار و تسلط خود دارد. بیش از نیمی از درآمدهای ناخالص به خاطر بعضی از فیلمهای هالیوودی است كه در كشورهای دیگر نمایش می دهند، زیرا بیشتر تماشاچیان فیلمها را نوجوانان تشكیل می دهند. فیلمهای هیجان انگیز آمریكایی بویژه بازارهای آسیایی را مورد هدف قرار داده اند. این فیلمها از نظر گفت و گو و دیالوگها بسیار خشن هستند و توانسته اند مخاطبان زیادی را به خود جلب كنند. فرهنگ عامه یا بومی (فرودست) عرصه دیگری است كه ناظران نسبت به تأثیرات جهانی شدن آن تأسف می خورند، زیرا به تولیدات فرهنگ بومی ضربه وارد می كنند و گرایش زیادی به سمت آرمانگرایی فرهنگها وجود دارد. هنر عامه نسبتاً یك مورد عالی برای مطالعه ادغام تفاوتها و متمایزات به شمار می رود، زیرا تركیبی از فرهنگ محلی و زیبایی شناسی با تأثیرات خارجی است. دو مثال از فرهنگ ناواجو این موضوع را روشن می كند كه به یك مورد آن اشاره می كنیم. برای مثال، طرح جواهرآلات كه از یك طرف زیبایی شناسان بومی و از طرف دیگر ذوق و سلیقه توریستها را به خود جلب كرد. طرحی كه آنها برای خود ابداع كردند، خیلی سنگین و نشانه شجاعت و دلیری آنها بود، زیرا آنها طرح جواهرآلات را مظهر قدرت می دانستند و تا حدی نیز با سلیقه توریستها تقریباً هماهنگ بود. این مثالها نمونه هایی از فرهنگهایی است كه به وسیله تكنولوژی خارجی و سلیقه توریستها نفوذ پیدا كرده است.
درحالی كه فرهنگ عمومی بر بحثهای مردم، در مورد جهانی شدن تسلط دارد، فرهنگ متجدد و نوگرا (فرادست) به عنوان عرصه جدال و اعتراض عمل می كند، اما یكی از عرصه های قابل مشاهده برای فرهنگ بالا (متجدد) (فرادست) جهانی، موزه است كه نشان دهنده هویت قومی و ملی و اجتماعی است. موزه ها به صورت مجوعه هایی به صورت كلیسا، یا دادگاهها و غیره هستند و به صورت عمومی در محدوده های شهری و ملی ساخته شده است. به عنوان نمونه، تاریخ موزه بیل بائو در منطقه باسك واقع در شمال اسپانیا نشان دهنده موضوعات مختلفی از قبیل شكل گیری هویت و جذب و ادغام در مقابل تفاوتها است. وجود موزه های قدیمی باعث آگاهی ملتها از میراث فرهنگی شان شده بود و رهبران شهر بیل بائو در انتخاب بین هویت قومی و جهانی شدن آن دچار شك و تردید بودند و سرانجام تصمیم گرفتند ملیت گرایی بهترین انتخاب برای بیل بائوست تا هویت اصلی حفظ شود.
بیل بائو در اواخر قرن ۲۰ و اوایل قرن ۲۱ تصویری كامل از موزه های مهمی است كه به عنوان شاخه ای از یك شهر از طریق جذب فرهنگی، در مواردی هم موزه گوگن هم به آن ظاهر جهانی می دهد. Guggenheim در سال ۲۰۰۱ با بخشهای گوناگونش در سرتاسر جهان تقریباً سه &#۰۳۹;میلیون بازدید كننده داشت كه به نحوی مطلوب با غول پیكرانی مثل Louvre كه در بعضی مواقع ۶ میلیون بازدید كننده (ویزیتور) دارند، مقایسه می شود. نمایشگاههای سالانه، فستیوالهای موسیقی، رقابتهای معماری بین المللی و توریسم فرهنگی در میان بسیاری از ملتها یا طرحهای شهری به شكل هنر بین المللی جهان هستند كه درست در نقطه مقابل آنها طالبان فرهنگ را به كلی ممنوع كردند و به شدت با متخلفان برخورد می كردند. آنها بیشتر دست ساخته و بیش از ۱۰۰۰ حلقه فیلمهای افغان را سوزاندند و به موسیقیدان برجسته ای كه با ابزارش موسیقی می نواخت، هشدار دادند كه اگر او دوباره بنوازد آنها دستانش را قطع می كنند. افغانستان موردی شدید از نحوه رقابت فرهنگی مرگبار را نشان می دهد.
●فرهنگ به عنوان مشكل از هویت در عرصه جهانی شدن
هم جهانی شدن و هم برتری فرهنگ آمریكایی موجب واكنش منفی فرهنگی می شود. ویژگی و نفوذ این واكنشهای مختلف عمدتاً به جوامعی بستگی دارد كه جهانی شدن در آن اتفاق می افتد، اگرچه این واكنش در غرب و در جوامع پیشرفته دیگر و خصوصاً در كشورهای اسلامی اشكال متفاوت به خود می گیرد. علت این واكنش ها اولاً به تأثیرات اقتصادی و مادی جهانی شدن كه شامل شهری شدن، پیدایش كالاهای خصوصی پیشرفته و همچنین تأثیر زیاد رسانه های جمعی شامل ماهواره، تلویزیون، سینما و نوار اینترنت كه پنجره ای به جهان وسیع تر بازمی كند، است.
ثانیاً: وجود ارزشهای غربی كه بیشتر غیرقابل درك و ناملموس اما از جهت تأثیر بسیار عمیق و بنیادی هستند. این ارزشها شامل منطق علمی، سكولاریسم، تسامح مذهبی، فردگرایی، آزادی بیان، كثرت گرایی سیاسی، تساوی و برابری قانون برای زنان و اقلیت و آزادی را شامل می شود. همانگونه كه یكی از محققین عنوان كرده است. نتیجه برای جهان اسلام یك درگیری پیچیده میان فرهنگ سنتی و ارزشهای مادی سكولار در مكانهای مختلف جهان است.
البته در اروپا، كانادا، ژاپن و جوامع دیگر، جایی كه ارزشهای مدرن غالب است، واكنش های فرهنگی به جهانی شدن و برتری آمریكایی در حد تفاوتهای جزیی است. تنها از میان كشورهای اروپایی، در فرانسه، روشنفكران و مدیران جزو بیشترین منتقدان خشن اروپایی هستند و كمتر از ۱۰درصد مردم ضد آمریكایی هستند. پاول كانتور در كتاب خود تحت عنوان فرهنگ پاپ در عصر جهانی شدن چهار نوع از برنامه های تلویزیون را در ۴ دهه بررسی می كند تا بگوید چطور جهانی شدن موجب تضعیف گرایشات سنتی مرتبط با قدرت و اقتدار و نقش دولتها شده است. كانتور ادعا می كند اهمیت و اقتدار سنتی دولتها و دیگر نهادهای ملی از اذهان بیشتر مردم رخت بربسته و به جای آن بیشتر بر روی خانواده، همسایه و بازار تأكید می شود. فقدان یك تهدید خارجی و بیرونی از جنگ جهانی دوم تا پایان جنگ سرد، تأثیر دگرگونی اطلاعات، دو برابر شدن رشد اقتصادی، همچنین مصرف گرایی بیش از اندازه موجب شده آمریكاییها و رسانه های جمعی بر روی داستانهای خانوادگی گذرا، جشن ها، شیوه زندگی با جرایم، لغزشهای جنسی شخصیتهای برجسته تأكید كنند. رسوایی اخلاقی بیل كلینتون نمونه ای از آن است. اما بعد از حملات تروریستی یازدهم سپتامبر، اصرار و پافشاری بر این روند كمی كمتر شده است. حمله به وطن، قتل و كشتن بیش از ۳۰۰۰ آمریكایی، تهدیدات با استفاده از ترور و اسلحه برای نابودی و بالطبع تأثیرات آن بر اقتصاد آمریكا، زندگی معمول مردم آمریكا را تحت تأثیر خود قرارداده است. همچنین تأثیرات فرهنگی این حادثه می تواند در زمینه های بزرگ و كوچكی باشد. یكی از آنها بروز احساسات میهن پرستانه در واكنش به انهدام مركز تجارت جهانی و شجاعت مسافرانی است كه با هواپیماربایانشان روی پرواز خطوط ۹۳ كه محكوم به نابودی بوده، پرواز می كردند. همچنین از آن تاریخ به بعد تغییر قابل ملاحظه ای در سلیقه های رسانه های جمعی و در مجلات و كتب آمریكاییها ایجاد شده است كه سقوط روزنامه Talk مثالی از آن است. شش ماه بعد از حملات یازدهم سپتامبر ۶ مورد از ۱۰ كتاب منتشر شده، از كارهای محافظه كاران سنتی بوده است. اما واكنش به جهانی شدن و نقش آمریكا به عنوان نمادی از سرمایه داری، مدرنیته و فرهنگ توده ای، در مناطق وسیع از كشورهای در حال توسعه در كشورهای مسلمان اشكال متفاوت و شدت بیشتر به خود می گیرد.تا جایی كه فیلسوف ایرانی داریوش شایگان به كشمكش بین سنت و بنیادگرایی و تجدد و نوگرایی غیرمذهبی اشاره می كند كه روح و روان بسیاری از مسلمانان را تسخیر می كند و بیشتر تضادها به دیدگاههای مختلف افراطی از جامعه و هویت مربوط می شود كه درقلمرو فرهنگی نقش بازی می كند كه به وضوح در جامعه افغانستان دیده می شود تا جایی كه اسامه بن لادن كشتن آمریكاییها و همپیمانان نظامی و غیرنظامی اش را در هر كشوری كه یافت می شوند یك وظیفه مذهبی می داند. رهبران القاعده از مسلمانان خواستند علیه آمریكاییان وارد جنگ شوند. به عقیده آنها چیزی كه آمریكا اكنون در حال چشیدن آن است، در مقابل آنچه كه ما سالها چشیده ایم، بسیار حقیر است.
●●نتیجه گیری
در یك دنیای جهانی شده، فرهنگ به عنوان عرصه مركزی از رقابت و مبارزه ظهور كرده است و فرهنگ در اشكال گوناگونش به عنوان عامل اصلی جهانی شدن و ارزشهای پیشرفته به كار می رود و موضوعات و بحثهای فرهنگی بخاطر تأكید شان، هم بر هویت فردی و هم هویت ملی بسیار نگران كننده هستند و فرهنگ به عنوان یك مركز و كمربند انتقالی از بخش امواج رادیویی و تلویزیونی كه به وسیله تأثیرات زیادی از جهانی شدن و ارزشهای مدرن به مخاطبان خارجی منتقل می شود و از طریق آن هویتها بسیار در معرض چالشها و تغییرات هستند، محسوب می شود بنابراین هم جهانی شدن و هم به تعبیری فرهنگ آمریكایی موجب واكنش منفی فرهنگی می شود كه این واكنش ها در غرب متفاوت از كشورهای اسلامی است و منجر به كشمكش میان سنت و بنیادگرایی با مدرنیته می شود. علت این واكنش ها به پیدایش كالاهای خصوصی و تأثیر زیاد رسانه های جمعی نظیر تلویزیون، ماهواره، اینترنت و مهمتر از همه وجودارزشهای غربی كه این ارزشها شامل سكولاریسم، فردگرایی، پلورالیسم سیاسی، برابری قانون برای زنان و غیره می باشد كه منجر به واكنش های شدید در جوامعی كه تفكرات افراطی سنتی و هویتی مختلف رایج است (نظیر افغانستان) شده است كه حملات یازدهم سپتامبر نمونه ای از این بازتابها است. تا جایی كه رهبر القاعده «حمله هوایی مقدس یازدهم سپتامبر» را به عنوان «صدمه ای به آمریكا» توصیف كرد و سرانجام اینكه، در نتیجه این رقابتهای فرهنگی و برخوردها ممكن است درنهایت جهانی شدن (به معنی آمریكایی شدن) یا به شدت ادامه یابد یا برعكس سرنگون شود.

منیع: omomi.mihanblog.com

منبع : باشگاه اندیشه