سردرد خوشه ای ( Cluser Headache)

● سردرد خوشه ای چسیت؟
سردرد خوشه ای یک سر درد شدید میباشد که در اطراف چشم حس میشود و از آنجا با نقاط مجاور در صورت گسترش پیدا میکند . بطور معمول هر حمله سردرد حدود نیم تا سه ساعت طول میکشد ولی حملات سردرد میتواند چندین بار در طول روز یا شب رخ دهند ( بصورت خوشه ای ) و چندین هفته تا چند ماه این روند ادامه داشته باشد . بطور متوسط تعداد حملات این سردرد بصورت۳-۱ حمله سردرد در روز میباشد برای یک دوره ۸-۴ هفته ای این سردرد ها ادامه دارد . بهر صورت پس از اتمام این سردردها ، فرد برای ماهها تا سالها هیچگونه سردردی نخواهد داشت .
گر چه علت این نوع سردرد هنوز بخوبی شناخته نشده است، گمان میرود که این سردرد از فعالیت غیر طبیعی سلولها در ناحیه ای از مغز بنام هیپوتالاموس ایجاد شود.
فقط در کشور آمریکا حدود یک میلیون نفر به این بیماری دچار هستند و این بیماری در مردان حدود ۸-۷ برابر شایعتر از زنان میباشد.( برعکس سردرد میگرنی که در زنان شایعتر از مردان است ) اولین حمله سردرد خوشه ای معمولاً در سنین بین ۵۰-۲۰ سال رخ میدهد و حدود ۸۰% این سردرد در شب رخ میدهد . همچنین در ۷۰% بیماران وقوع سردرد خوشه ای با نوشیدن الکل رابطه داشته و الکل باعث تحریک و ایجاد این نوع سردرد میشود .
●● علائم
● علائم سردرد خوشه ای شامل موارد زیر است :
▪ درد شدیدی که در اطراف یک چشم و یا گاهی در نزدیکی شقیقه متمرکز است. درد ، عمقی بوده و حالت انفجاری دارد و معمولاً در عرض ۵ دقیقه به حداکثر خود می رسد و سپس می تواند به نقاط مجاور مثل گونه و چانه گسترش یابد.
▪ وجود قرمزی چشم و یا اشک ریزش در همان طرفی که احساس وجود دارد.
▪ وجود مردمک کوچکتر و افتادگی پلک در طرفی که سردرد احساس می شود.
▪ آبریزش بینی و یا احساس گرفتگی بینی در همان طرفی که سردرد احساس می شود.
▪ بر افروختگی صورت
▪ حالت تهوع
بسیاری از افرادی که از سردرد خوشه ای رنج می برند، هنگامی که در طول سردرد فعالیتی انجام دهند بیشتر احساس راحتی می کنند که این حالت بر عکس یک فرد مبتلا به میگرن است که دوست دارد در یک محل ساکت و تاریک قرار گیرد.
● تشخیص
پزشک با پرسیدن سوالاتی از بیمار در مورد نوع سردرد و علائم آن می تواند به وجود سردرد خوشه ای و یا احیاناً سردرد ناشی از عوامل زمینه ای دیگر پی ببرد. همچنین پزشک با معاینه بیمار، سایر عواملی را که باعث ایجاد سردرد می شوند را بررسی می کند.
اگر معاینه بیماری طبیعی بوده و نکته خاصی را نداشته باشد و خصوصیات سردرد نیز کاملاً با الگوی سردرد خوشه ای منطبق باشد دیگر به هیچگونه آزمایش دیگری نیاز نیست. البته گاهی پزشکان تستهای اضافی دیگری را نیز انجام می دهند که بعضی از عوامل خطرناک ایجاد کننده سردرد را از قلم نیندازند. این تستها می توانند شامل CT اسکن و MRI باشد.
● دوره مورد انتظار سردرد خوشه ای
معمولاً سردرد خوشه ای بین نیم تا سه ساعت و حدود۳-۱ بار در روز و برای مدت ۸-۴ هفته بطول می انجامد. هنگامیکه یک دوره بیماری طی شد معمولاً فرد برای ماهها و حتی گاه برای سالها یک دوره بدون سردرد را تجربه خواهد کرد . البته افرادی که مبتلا به سردرد خوشه ای هستند بطور متوسط سالانه یک دوره حمله بیماری تجربه می کنند.
● پیشگیری
بعلت اینکه هنوز مکانیسم اصلی ایجاد این نوع سردرد شناخته نشده است، بنابراین راهی برای جلوگیری از حمله اولیه این بیماری وجود ندارد. البته بیماران می توانند احتمال ایجاد حملات بعدی را با پرهیز از مصرف الکل، ترک سیگار و داشتن یک الگوی خواب منظم، کاهش دهند.
● درمان
با توجه به اینکه طول مدت این نوع سردرد اغلب کوتاه بوده و سردرد حالت انفجاری دارد. و تا زمانی که فرد بخواهد به مطب پزشک و یا اتاق اورژانس برسد، سردرد به اتمام رسیده است بنابراین درمان بطور کلی روی پیشگیری از حملات بعدی متمرکز است تا بتوان از این راه هم شدت حملات و هم تعداد حملات بیماری را کاهش داد و همچنین بتوان طول دوره ای را که سردردهای خوشه ای رخ می دهند، کوتاه کرد.
لیتیم و وراپامیل دو داروئی هستند که بیش از بقیه در پیشگیری از سردرد خوشه ای مؤثر بوده اند. سایر داروهائی که به این منظور بکار می روند شامل پردنیزون، سیپروهپتادتین و متی سرژید می باشد.
استنشاق اکسیژن ۱۰۰% بمدت ۱۵ دقیقه از طریق ماسک اکسیژن هم می تواند در کنترل سردرد مؤثر باشد، اگر هنگامی که اولین علائم حمله آغاز شد بکار گرفته شود.
از سایر داروهائی که در کنترل سردرد خوشه ای مؤثر هستند، می توان به گروه تریپتانها
( مثل سوماتریپتان) و ارگوتامین و ایندومتاسین اشاره کرد.
● چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هرگونه سردردی مکرر ایجاد شد و یا اینکه شدت آن بحدی بود که با زندگی و فعالیت روزانه فرد تداخل داشت باید به پزشک مراجعه کرد.
● عاقبت بیماری
درمان داروئی سردرد خوشه ای می تواند باعث کاهش و یا کنترل درد و کوتاه شدن دوره بیماری شود، اما تاکنون درمان دائمی برای این بیماری یافت نشده است. البته با درمان صحیح این عارضه می توان باعث تبدیل بیماری فعال به حالت نهفته و غیر فعال برای مدتی طولانی شد.

منبع : دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر