بهترین زمان تهیه کود سبز، پس از به گل رفتن گیاهان است

گیاه كودی انتخاب شده باید در زمان گلدهی یا خوشه بستن به زیر خاك برده شود. زیرا كه قبل از این زمان، رشد و نمو قسمت های سبزینه ای گیاه كافی نبوده و از برگرداندن آن ماده آلی زیادی به خاك اضافه نخواهد شد. كود سبز به منظور تقویت زمین از لحاظ مواد آلی غذایی مورد استفاده قرار می گیرد كه بدین منظور گیاهان، برای مدت زمانی معین در مزرعه كاشته شده و بعد از رشد كافی به زمین برگردانده می شوند.
از گیاهان زراعی گوناگون اعم از علوفه ای و بقولات مانند انواع شبدر، عدس، باقلا و ... و همچنین گیاهان خودروی مانند ختمی، گل بنفشه، مرغ و حتی بعضی از اجزای گیاهی مانند ساقه و برگ سیب زمینی و شلغم می توان به عنوان كود سبز استفاده كرد.
گیاهانی برای تهیه كود سبز مناسب هستند كه:
۱- دارای رشد سریعی بوده ومدت كوتاهی زمین زراعی را اشغال كنند.
۲- پرشاخ و برگ، شاداب و سرشار از مواد غذایی باشد تا هم با سایه خود مانع سبز شدن بذر علف های هرز شوند و هم زیر خاك بردن آنها به سادگی انجام گیرد.
۳- كم توقع بوده و برای حداكثر رشد خود به كود حیوانی یا شیمیایی كمتری احتیاج داشته باشند.
۴- نیاز آبی آنها بسیار كم باشد كه این ویژگی در مناطق گرمسیری و خشك اهمیت بیشتری دارد.
- مزایای استفاده از كودهای سبز
۱- تأمین ماده آلی: یكی از اثرات استفاده از كودهای سبز تأمین ماده آلی خاك است، به خصوص زمانی كه كود حیوانی كافی در دسترس نبوده و یا بقایای گیاهی به جا مانده در زمین به حدی نباشد كه بتواند مقدار هوموس خاك را در حد مطلوبی نگاه دارد. پس از برگرداندن كود سبز در خاك، هم قسمت های هوایی و هم ریشه های آن پوسیده شده و ماده آلی خاك را افزایش می دهد. كود سبز در زمین های سبك (شنی) ایجاد چسبندگی می كند و در زمین های سنگین (رسی) خاك را پوك و سبك می كند.
۲- افزایش ازت: كود سبز علاوه بر كربن آلی، مقداری ازت آلی به خاك اضافه می كند. این مقدار ازت بر حسب شرایط، ممكن است ناچیز یا قابل توجه باشد. برای مثال چنانچه یك گیاه لگومینه (گیاهان خانواده بقولات) به خاك برگردانده شود، با توجه به این كه بیشتر این گیاهان در شرایط مساعد، آمادگی و قدرت جذب و تثبیت ازت آزاد هوا را دارند. احتمال افزایش ذخیره ازت خاك زیاد است، حال آن كه با برگرداندن گیاهی غیر لگومینه به خاك فقط در شكل ازت اولیه اك تغییر حاصل شده (ازت معدنی به آلی تبدیل می شود) و در مقدار آن افزایشی به وجود نخواهد آمد.
۳- حفاظت خاك: در ماه هایی از سال كه خطر فرسایش خاك وجود دارد، برای آن كه خاك بی حفاظ نباشد، ازیك گیاه پوششی استفاده می شود. این گیاهان در مناطقی كه باران های زمستانه زیاد است از نشست خاك های سنگین و همچنین از فرسایش خاك های سبك جلوگیری می كند. این گیاهان در مناطق بادخیز با پوشاندن خاك،سرعت باد را در سطح كم كرده و خاك را در مقابل كنده شدن حفظ و در جای خود نگه می دارد. بهترین نمونه از گیاهان پوششی، چاودار زمستانه و یولاف بهاره است.
۴- تأمین مواد بیوشیمیایی خاك: كود سبز به عنوان ماده غذایی مورد استفاده میكروارگانیسم های خاك قرار می گیرد و گاز كربنیك، گاز آمونیاك، تركیبات نیتراته و بسیاری از تركیبات ساده و پیچیده دیگر را تولید كرده و مورد استفاده نباتات زراعی قرار می دهد.
- روش های كشت كودهای سبز
كودهای سبز را بر حسب شرایط مختلف می توان به طور كلی به دو صورت اصلی و فی مابین كشت كرد. از جمله مزایای انتخاب روش صحیح كشت این است كه هم از فاصله زمانی موجود عد از برداشت و كاشت نباتات زراعی استفاده بیشتر شده و هم از خاك و از رطوبتموجود در آن به طور كامل استفاده می برند و ادوات و ماشین آلات كمتری هم به كار گرفته می شد.
منظور از كشت اصلی آن است كه، مانند گیاهان زراعی، كود سبز هم در فصل معین و به صورت یك زراعت اصلی یا تنها كاشته شود. زمان كشت اصلی می تواند پاییز و یا در بهار باشد. جز در مورد گیاهانی مثل ذرت، ذرت خوشه ای و یا یونجه كه در بهار كشت می شوند، كشت دیگر كودهای سبز در پاییز انجام می گیرد.
قابل ذكر استدر مواردی كهاز كشت یك كود سبز نتیجه مطلوبی به دست نمی آید، توصیه می شود كه دو گیاه را به صورت مخلوط با هم به عنوان كود سبز كشت كرد. لازم است كه این دو گیاه از نظر خصوصیات زراعی مثل رشد و نمو شاخه، برگ و ریشه و همچنین خصوصیات آب و هوایی و نیازهای غذایی هماهنگی خاصی با یكدیگر داشته باشند. بهترین مثال از كشت مخلوط یولاف و نخودفرنگی و یا چاودار و ماشك است. كشت فی مابین در فاصله زمانی بین برداشت و كشت دو گیاه زراعی متوالی انجام می گیرد. اگر این كود سبز بعد از یك گیاه صیعی در اواخر تابستان یا اوایل پاییز كشت شده و دوران رشد آن تا زمستان یا حتی بهار سال آینده كه زمین برای زراعت گیاه اصلی بعدی آماده می شود، ادامه یابد به آنها كشت فی مابین زمستانه می گویند. مانند انواع غلات به خصوص جو، چاودار، ماشك گل خوشه ای، چچم ریشك دار، شبدر گل میخكی و...
اگر كود سبز در فاصله بین برداشت زراعت اصلی پاییزه سال قبل و كاشت زراعت اصلی پاییزه سال بعد كشت شود، به آن كشت فی مابین تابستانه می گویند. (كاشت در اواخر بهار و برداشت در اواخر تابستان یا اوایل پاییز) مانند انواع شبدر، شلغم، چغندر علوفه ای، ذرت خوشه ای و...
- شرایط برگردندن كود سبز به زمین
بهتر است كود سبز را پیش از برگرداندن، غلطك زده و اگر طول ساقه ها بلند است، آنها را درو كرد. در نتیجه ی این عمل ساقه های بلند، روی زمین خوابیدهو زیر خاك كردن آنها به وسیله گاوآهن آسانتر صورت می گیرد. شخم باید در جهت خط غلطك انجام گیرد زیرا در غیر این صورت گیاه كاملاً دفن نشده و مقدار زیادی از آن در مجاورت هوا خشك شده و از بین می رود.
پس از شخم و دفن كود سبز باید زمین را نیز غلطك زد تا با مساعد شدن شرایط تهویه زمین، پوسیدن كود تسریع شود. برای بهبود وضع تهویه در مناطق پرآب هم لازم است كه زمین زهكشی شود.
در بعضی مواقع در صورت امكان می توان كود سبز را در جایی كاشته و پس از برداشت آن را در جای دیگری به زیر خاك برد.

مقاله : امیر مسعود طایفه ، كارشناس زراعت و اصلاح نباتات
منابع:
۱- سالار زینی، علی اكبر – حاصلخیزی خاك
۲- صالح راستین، ناهید – بیولوژی خاك (موجودات خاكزی و نقش آنها در گسترش عناصر)
۳- شیبانی، حسن – باغبانی عمومی
۴- كریمی، هادی – زراعت و اطلاح گیاهان علوفه ای
۵- موسوی، محمود و محمدحسین حیرتی – راهنمای استفاده از كودهای شیمیایی در گیاهان زراعی ایران./