درباره سخنان اخیر پاپ راتزینگر

بی تردید، هنگامی كه از با هم زیستن سخن گفته می شود، ذهن هیچگاه معطوف به اجتماعات اولیه تاریخ انسانی نیست، بلكه اتفاقا برعكس تاكید بر فردیت ها، تنوع ها و گونه گونگی های حیات بشری است. امری كه می توان از آن به مهمترین دستاورد دوران جدید یاد كرد. بدین سان، نفی هرگونه فردیت و تنوع فرهنگی، دینی و تمدنی در این دهكده كوچك جهانی امر با هم زیستن را به خطر جدی می افكند. بر این پایه، بر رهبران دینی، روشنفكران و اندیشمندان مختلف جهان است تا ضمن احترام به این فردیتها، در گسترش فرهنگ همزیستی مدد رسانند.
در این میان بویژه رهبران و علمای ادیان گوناگون وظیفه خطیری بر دوش دارند. درست به این دلیل كه بیش از نیمی از مردم دنیا تعلقات گوناگون مذهبی دارند و می خواهند ضمن برخورداری از مزایای جهان جدید، اعتقادات دینی خود را متناسب با این شرایط حفظ كنند. بنابراین، رهبران و علمای ادیان مختلف باید با آگاهی از این وضعیت بر پیام مشترك ادیان كه همانا اخلاقی زیستن و احترام به دیگران است، تاكید شایانی ورزند.
این امر، بی گمان هدف بنیادین ایده گفت وگوی بنیادینی است كه امروزه در سراسر جهان و در میان نحله های متنوع دینی و روشنفكران از طیف های مختلف فكری طرفداران برجسته ای دارد. درست در همین موضع است كه همه ادیان با همه تفاوتهای ظاهری شان، اشتراك گوهرین پیدا می كنند. نیز از همین موضع مشترك است كه قانون سیمین: آنچه را كه بر خود روا نمی داری بر دیگران روا مدار مخرج مشترك ادیان مختلف قرار می گیرد. بی تردید، پافشاری رهبران مذهبی جهان بر این قانون می تواند از دامنه بسیاری از اختلافات مذهبی و خشونت آفرینی های مذهبی بكاهد، اما با این حال، بخشی از سخنان چند روز گذشته رهبر كاتولیكهای جهان، یعنی پاپ راتزینگر معروف به بندیكت شانزدهم در دانشگاه رگنزبرگ آلمان را درباره اسلام و پیامبر اسلام (ص) و برخی معتقدات اسلامی نمی توان در این راستا ارزیابی كرد. اگر چه این اظهارات تأسف سیاستمداران، نهادهای مذهبی و برخی رهبران دینی اروپا و آمریكا را برانگیخت و حتی خود پاپ هم نسبت به سوءبرداشت هایی كه از سخنانش شد اظهار تأسف كرد؛ اما برای اجتناب از وقوع چنین رخدادهایی ذكر چند نكته خالی از فایده نیست:
۱) اظهاراتی از این دست، گذشته از زیر پا گذاشتن پیام گوهرین ادیان و انحصارگری دینی، سبب جریحه دار شدن احساسات مذهبی پیروان یك دین خاص می شود و به جای ایجاد گفت وگوی ادیان، آتش نبرد ادیان را بر می افروزد. همین امر بود كه هانس كونگ فیلسوف معاصر آلمانی مدافع گفت وگوهای بنیادین و بینانگذار موسسه اخلاق جهانی را بر آن داشت تا اعلام كند: پاپ قصد تحریك مسلمانان را نداشته و به گفت وگوی تمام ادیان بسیار علاقمند است... پاپ از مفهوم آنچه كه گفته، مطلع نبوده است.
۲) در عصری كه به قول ژان بودریار ترور و خشونت روح حاكم بر آن است، انگشت اتهام خشونت آفرینی به سمت یك تمدن یا فرهنگ دراز كردن، چیزی جز پاك كردن صورت مسئله و یا بهتر بگوییم؛ نادیده انگاشتن آن نیست. خشونت خصیصه ای انسانی است كه می تواند در هر فرد یا فرهنگ و تمدنی بالقوه وجود داشته باشد و اگر زمینه بروز یابد، شعله ور می شود. از این رو مهار خشونت با نفی آن در خود و فرافكنی آن در دیگران امكان پذیر نیست. اكنون كه آشوب، شرارت و خشونت از در و دیوار بام زمانه فرو می ریزد، آیا اروپای مسیحی كه كارنامه خونبار جنگ های صلیبی را در سابقه دارد، می تواند مدعی عدم خشونت باشد؟ آیا می تواند ادعا كند كه در خشونت آفرینی های عصر حاضر هیچ نقشی نداشته است؟

فرافكنی

منبع : روزنامه همشهری