ترس از مدرسه

سارا ی هفت ساله به همراه مادرش به كلینیك مراجعه كرده است. در حالی كه كیف مدرسه سارا بر دوشش سنگینی می كند، وارد می شود. مادر سارا بدون اینكه روی صندلی ای كه به او تعارف شده بنشیند، شروع به گریه می كند و با صدای لرزان می گوید: آخر نمی دانم چگونه باید با سارا رفتار كنم كه مدرسه رفتنش مصیبت بار نباشد .
پس از گریه، آرام می شود و می نشیند.
هر روز در خانه، آماده شدن سارا جنجال برپا می كند. با وجود اینكه به تمام كارهای او رسیدگی و كمكش می كنم ولی هر روز بهانه ای تازه دارد؛ یك روز سردرد، یك روز دل درد و... كه در همان ساعات اولیه روز، برطرف می شود. بارها شده ساعاتی پشت پنجره كلاس در تیررس نگاه او ایستاده ام تا به كلاس و معلم عادت كند. نمی دانم چه كنم؛ دیگر خسته شده ام. تمام كارهایم را رفتار سارا تحت الشعاع قرار داده است. سارا مانتوی مادر را می كشد و گریه كنان فریاد می زند: مامان! من از مدرسه می ترسم .
●●●
ترس از محیط جدید مدرسه، مهدكودك، خانه اقوام و... به عنوان یك اختلال در اغلب كودكان روی می دهد. گاهی كودكانی دچار نگرانی و هراس از مدرسه می شوند كه از سال ها قبل از دبستان و برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران، دچار مشكل هستند. این كودكان، وابستگی شدیدی به خانواده نشان می دهند و در برقراركردن ارتباط دوستی با همسالان، از خود ضعف زیادی بروز می دهند.
این اختلال در سنین ۸-۶ و ۱۱سالگی، در كودكان شایع تر است. ریشه عمده مسأله هراس از مدرسه، همان ترس از ترك خانه است و اگر كودك را به زور، وادار به این كار كنیم، اضطراب او به هراس مبدل می شود. عوامل عمده ای كه به ترس از مدرسه می انجامد، عبارتند از:
۱ - وابستگی شدید كودك به خانواده و وجود اشكالی در روابط اعضای خانواده با یكدیگر
۲ - مشكلات روانی زیربنایی كودك
۳ - كمبود مهارت های اجتماعی كودك
۴ - وجود عامل مولد ترس در مدرسه از جمله معلم و همكلاسی ها كه با برخورد ناصحیحی ممكن است باعث رانده شدن كودك از مدرسه شوند.
۵ - نمرات پایین و ترس از برخورد تند والدین
۶ - وابستگی شدید مادر به كودك كه بعضاً مادر از دوری فرزند دچار اضطراب شدیدی می شود و هنگام جدایی، ضمن انتقال اضطراب به فرزند، ناهشیارانه به تشدید علاقه كودك كمك می كند.
۷ - اعتماد به نفس پایین كودك و ترس از درگیرشدن در رقابت هایی كه كودك، توانایی های لازم برای واردشدن به آن صحنه ها را ندارد. البته رقابت، خود در ایجاد انگیزه برای تحصیل مؤثر است ولی نه واردكردن كودك در رقابت هایی دائمی كه خارج از توانمندی های ذهنی، روانی و حتی جسمی(از جمله مشكلاتی در زمینه بینایی، شنوایی) اوست؛ چه اگر كودك را در رقابت های نامتعادل از نظر توانمندی هایش شركت دهیم، هرگونه تلاشی از سوی او به شكست می انجامد كه این خود به تصویر ذهنی كودك یا نوجوان نسبت به خودش لطمه می زند. ضمن اینكه در دوركردن همسالان و همكلاسان از او نیز مؤثر خواهد افتاد و سرزنش اقوام دور و نزدیك را برای وی به ارمغان خواهد آورد و كودك نیز ضمن آنكه عامل همه این مصیبت ها را به مدرسه و تحصیل انتقال می دهد، از درس و مدرسه بیزار و نسبت به آن واكنش نشان می دهد و با یك تفكر منفی به مدرسه می نگرد. عدم آگاهی والدین و تنبیه های(جسمی و كلامی) آنان به شرطی كردن منفی هر چه بیشتر كودك نسبت به درس و مدرسه منجر خواهد شد. آمار، بیانگر آن است كه ۷۰درصد كودكانی كه به ترس از مدرسه دچارند، از افسردگی ۱۰۰درصد از حالات اضطرابی و ۵۰درصد از هر دو اختلال، در رنجند. با توجه به عللی كه در رابطه با ترس از مدرسه ذكر شد، اكنون می توان سؤال كرد با این هراس، باید چگونه برخورد كرد؟ .
- از چندین ماه قبل از آغاز تشكیل كلاس، با گفتن خاطرات شیرین خود از اولین روز مدرسه رفتن خود و دیگران، ذهن او را برای حضور در كلاس مشغول كنید.
- لباس ها و لوازم مدرسه را با شوق وذوق فراوان تهیه كنید و مرتب راجع به آنها بحث كنید و هرازچندی نیز به كودك پیشنهاد كنید لباس هایش را بپوشد و او را در لباس مدرسه ستایش كنید و بی تابی خود را برای آغاز مدرسه بیان كنید؛ به طوری كه در كودك، اشتیاق آغاز كلاس ایجاد شود.
- اولین روز(قبل از رفتن) او را با قرآن و آب بدرقه كنید.
- در اولین بازگشت از مدرسه بر سر او نقل شادی بریزید و با دادن هدیه ای، آن روز را برای او پرخاطره كنید.
- خشنودی تان را از دیدار دوستان جدید فرزندتان بیان كنید.
- رابطه صمیمانه با اولیا مدرسه داشته باشید.
- از تنبیه كلامی و بدنی كودك خودداری كنید.
●●●
هر روز صبح كمال هفت ساله با اولین صدای مادر، رختخواب را ترك می كند و خیلی زود آماده رفتن به مدرسه می شود. با نشاط كیفش را به دوش می اندازد، از مادر خداحافظی كرده و قدم زنان روانه مدرسه می شود و هر روز ظهر، شاد و خندان از مدرسه بازمی گردد. بی آنكه احتیاجی به تذكر و اصرار بر انجام تكالیفش داشته باشد، دفتر و كتابش را روی میز كارش می گشاید و ساعتی بعد، سر از آنها بلند می كند، در حالی كه تمام تكالیفش را انجام داده است. والدین كمال، چگونه انگیزه درس خواندن و مدرسه رفتن را در كودك خود ایجاد كرده اند؟ واقعیت این است كه والدین، الگوی رفتاری فرزندی خویش هستند. انجام امور زیر، انگیزه مدرسه رفتن و درس خواندن كودكان را تقویت می كند:
- بازگوكردن ارزش بالای تحصیلات و مدرسه رفتن
- بازگوكردن ارزش وجود معلم و فداكاری های او
- بیان خاطرات خوش و شیرین از آموزگاران خود
- رفتن به دیدار آموزگاران به همراه كودك خود
- بیان وجوه مثبت و چشم اندازهای خوشایند و سعادتمندانه تحصیل علم و درس خواندن
- حضور در كنار او زمانی كه مشغول انجام تكالیف است و انجام مطالعه در كنار او حتی مطالعه مجله، روزنامه، مرور قبوض آب، برق، تلفن و... .
●تشویق
یكی از عوامل ایجاد انگیزه مدرسه رفتن و نترسیدن از مدرسه، تشویق كودك است؛ به طوری كه تك تك كارهای روزانه كه به نوعی به مدرسه و درس خواندن او مربوط می شود، مورد تشویق قرار داده شود.
یادآوری اینكه فرزند من خیلی منظم است، صبح زود بیدار می شود، نمره هر چند زیر بیست باشد باید تشویق شود تا كودك بداند كه تا چه حد كار و تلاشش مایه رضایت شما واقع شده است. بیان كلمات محبت آمیز و تشویق و تقدیر از كارهای خوب و ارزنده كودك در او ایجاد انگیزه می كند. عدم بیان توانمندی ها، كودك را دچار شك و تردید می كند و شناختش از استعداد و توانمندی هایش زائل می شود. هرگز گوشزدهای كنایه آمیز- حتی اگر حق با شماست و كودك شما با نمره كم و عدم تحرك لازم برای آماده شدن و رفتن به مدرسه موجبات ناراحتی شما را فراهم كرده باشد- جایز نیست. به یاد داشته باشید كودك، خود بیش از شما از به دست آوردن موفقیت خرسند می شود. بعضاً كه راه و روش را نمی داند و موفقیت به دست نمی آورد، در كنار او و با كلمات مهرآمیز راهنما و پشتیبان او باشید. بهتر است تشویق، ۹۰درصد شفاهی (با زبان، كلمات و نگاه مهرآمیز) و ۱۰درصد عملی(هدیه) باشد. استفاده از كلمات مهرآمیز و دلخوش كننده و قدردانی كننده، تأثیر به سزایی بر انجام كارهای بعدی او و ایجاد انگیزه در انجام تكالیف مدرسه خواهد داشت.

نازخند صبحی

منبع : روزنامه همشهری