هوشنگ مرادی کرمانی؛ یک نویسنده درد

● با توجه به مشاهده ثبت تاریخ های غلط درمورد تولد و یا درگذشت نویسندگان معاصر در نشریات و کتاب ها، می گویم ؛ اگر چه این پرسش تکراری است ، اگر امکان دارد خودتان را به طور کامل معرفی کنید تا خیالم از نظر درست بودن مطلب راحت شود . با لحن بریده بریده و جملات کوتاه همیشگی اش که انگار می خواهد یک چیزهایی را در پشت واژه هایی که تند تند به زبان می آورد پنهان کند،می گوید:
« من هوشنگ مرادی کرمانی هستم .۱۶ شهریور ماه ۱۳۲۳ در روستای سیرچ از توابع كرمان، در منتهای سختی و محرومیت و فقر به دنیا آمدم، از ۸ سالگی كار كرده‌‏ام ؛ از همین دوران به خواندن علاقه خاصی داشتم».
از خودش شنیده بودم که یك بار در كودكی برای خرید كتاب اقدام به خالی كردن نمك ازكامیون می‌‏كند ، در پایان شب اگر چه با پول زحمت خود كتاب را می‌‏خرد اما به دلیل زخم‌‏های به وجود آمده
ازسختی سنگ های نمک در دستش،برای خواندن كتاب مجبور می‌‏شود آن را با زبان ورق بزند
همیشه یاد آوری کودکی او را آزار می دهد،پس نوجوانی اش را در چند کلمه خلاصه می کند«تا ۱۵ سالگی در كرمان بودم و زندگی‌‏ام بدون پدر و مادر گذشت، زندگی پر از سختی و درد. »
شاید پرسیدن از زندگی کسی که پیش تر بارها و بارها در این مورد صحبت کرده است کار چندان لازمی نباشد . پیش از این با زندگی او و فعالیت هایش آشنا شده بودم می دانستم که این مرد ۶۱ ساله ؛ هوشنگ مرادی كرمانی، نویسنده بزرگ داستان‌‏های كودك و نوجوان در ۱۶شهریور ۱۳۲۳ در "سیرچ" از توابع استان"كرمان" در فقر و محرومیت به دنیا آمدو سالها بعد با به تصویر كشیدن زندگی خود در داستانهایش به عنوان یكی از مطرح ترین نویسندگان آثار كودك و نوجوان در دنیا شناخته شد.
تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاهش آغاز كرد و آن را در كرمان و بعد ها در تهران ادامه داد. در رشته زبان انگلیسی موفق به اخذ مدرك لیسانس شد.نویسندگی را از سال ۱۳۳۹ در كرمان و همكاری با رادیو محلی كرمان آغاز كرد، و در سال ۱۳۴۷ با چاپ داستان در مطبوعات فعالیت مطبوعاتی اش را گسترش داد. اولین داستانش در مجله خوشه منتشر شد که نامش " كوچه ما خوشبخت‌‏ها" بود .داستانی که حال و هوای طنز آلود داشت.
در آثار بعدی خود دردها و رنج های زندگی اش را با رگه‌‏هایی طنزآمیز به داستان تبدیل می کند .می گوید:«این داستان‌‏ها،حاصل چنگ زدن و تلاش من در زندگی است؛ یعنی من به زندگی خودم چنگ زدم و آن را به تصویر كشیدم وداستان‌‏هایم همه ریشه در زندگی من دارد. زمانی كه دیدم مردم دردهای مرا گوش نمی‌‏دهند سعی كردم آنها به زبان طنز بگویم».
اما حقیقت این است كه گاهی دردهایش آنقدر سنگین و غیر قابل تحمل است كه از تكرار و یاد آوری آنها ناتوان می‌‏ماند و اگر چه در خلوت خود به تنهایی و شاید گریه پنها می برد، اما در آثارش به طنز و شوخی تکیه می کند تا حرف از یادش برود. طنز در زبان مرادی كرمانی گزنده ، تلخ ، عصبی، و همراه با نفرت و بدبینی نیست، بلكه ملایم و نسبتا" تلخ است . خنده‌‏ای كه در نتیجه طنز به كار گرفته شده در زبان آثار مرادی ایجاد می‌‏شود ، بیشتر از روی دلسوزی و ترحم است تا تحقیر و تمسخر.
او زندگی دشوار و نیمی از دردهایش را دوباره مرور می کند و آنها را به شکل داستان می نویسد،درحالی که شخصیت اول بیش تر آنها خود او هستند .
"دكتر پروین سلاجقه " در كتاب «صدای خط خوردن مشق» كه به بررسی آثار مرادی پرداخته است ، در مورد شخصیت‌‏های داستان او چنین می‌‏گوید :« شخصیت‌‏ها در آثار مرادی در چهار محور قابل بررسی است . اول شخصیت‌‏های اصلی كه در نهایت،خود نویسنده یا گوشه‌‏هایی از وجود او هستند ....» مرادی كرمانی، بعد از ساخته شدن فیلم زندگی اش با عنوان« قصه» در نشستی كه با حضور كارگردان فیلم "مهدی جعفری" برگزار می شود، می گوید :« آنچه در این فیلم می‌‏بینید تنها ۳۰ درصد از سختی‌‏های زندگی من است، مرور زندگی گذشته آزارم می‌‏دهد».او بخشی از زندگی و دردهایش را نه تنها در فیلم مستند زندگی اش بلکه در داستانهایش نیز پنهان می کند . سلاجقه در كتاب خود با اشاره به سختی های زندگی مرادی می نویسند:«مرادی ،گاهی در داستان‌‏هایش چنان از درد صحبت می‌‏كند كه خود توان و تحمل ادامه داستان را ندارد و با گریزی ناگهانی مخاطب را به فضایی دیگر می‌یبرد....».
مرادی با تمام رنجهایی که هنگام یاد آوری گذشته و نگارش آنها تحمل می کند عاشق نویسندگی است. او معتقد است كه برای نوشتن خلق شده است و نه كار دیگری ؛ به همین دلیل می‌‏نویسد و از آن و دردهایش لذت می‌‏برد؛ و پاسخ به یكی از مخاطبان داستان‌‏های خود كه از او می پرسد؛ با توجه به اینكه با مرور خاطرات خود برای نوشتن رنج و عذاب زیادی را تحمل می‌‏كنید آیا نوشتن آنها ارزش تحمل این رنج را دارد ، می گوید :« برای من رنج نوشتن زیباترین رنج‌‏هاست.
من به دنیا نیامده‌‏ام كه برج بسازم یا رئیس جمهور شوم. من به دنیا آمده ام كه نویسنده شوم . بهترین دوست من قلم و كاغذ است. زمانی كه می‌‏نوشتم هیچ وقت فكرنمی‌‏كردم آن قدر بزرگ شوم كه دیگران برای من دست بزنند یا برای گفت وگو به دانشگاه دعوت شوم. مهم آن بود كه خود را با نوشتن خالی می‌‏كردم و لذت می‌‏بردم ».
مرادی كرمانی بعد از رها كردن مطبوعات نوشتن برای برنامه « خانه وخانواده» را در رادیو آغازكرد ، در جایی می‌‏گوید:« نثر پردازی را از مجله خوشه ، ارتباط با مخاطب را از نشریات هفتگی و گفت‌‏وگو را از رادیو آموخته‌‏ام».
با کوله باری از تجربه و تلاش و پشت کار اولین كتاب داستان خود « معصومه» حاوی چند قصه متفاوت و كتاب دیگری به نام « من غزال ترسیده ای هستم» را در سال ۱۳۴۹ یا ۱۳۵۰ به چاپ می رساند. در سال ۱۳۵۳ اولین اتفاق مهم در زندگی نویسندگی مرادی به وجود می آید و آن خلق داستان « قصه های مجید» است. قصه‌‏های مجید انعكاس زندگی حقیقی مرادی بود كه همراه با "بی‌‏بی" پیر زن مهربان ،زندگی می‌‏كند. او در سن ۶۰ سالگی پس از مطلع شدن از سالروز تولدش در پاسخم که می پرسم ؛به كدام یك از آثارتان بیشتر علاقه دارید؟ می گوید: « من به تمام آثارم علاقه دارم و نمی‌‏توانم آن‌‏ها را از هم جدا كنم، اما چیزی را كه شاید خیلی‌‏ها به آن توجه نكرده‌‏اند، این است كه من اكنون ۶۰ سال دارم و "قصه‌‏های مجید" ۳۰ سال؛ اثری كه در سال ۱۳۵۳ آن را خلق كردم».
اما اولین جایزه نویسندگی اش به خاطر" بچه های قالیبافخانه" بود كه در سال ۱۳۵۹ جایزه نقدی شورای كتاب كودك و جایزه جهانی اندرسن در سال ۱۹۸۶ را به او اختصاص داد. این داستان سرگذشت كودكانی را بیان می‌‏كند كه به خاطر وضع نابسامان زندگی خانواده مجبور بودند در سنین كودكی به قالیبافخانه ها بروند و در بدترین شرایط به كار بپردازند.
درمورد نوشتن این داستان می گوید:« برای نوشتن این داستان ماه‌‏ها به كرمان رفتم و در كنار بافندگان قالی نشستم تا احساس آنها را به خوبی درك كنم».
درك و لمس آنچه كه می‌‏نویسد از خصوصیات نویسندگی كرمانی است ،كه در تمام داستان‌‏های او می‌‏توان احساس كرد.می توان گفت مرادی با تمام وجود می نویسد. برای جلد دوم " قصه‌‏های مجید" در سال ۱۳۶۰ ، لوح تقدیرشورای كتاب كودك را دریافت می کند و آثار او به زبان‌‏های هندی، عربی، انگلیسی، آلمانی، اسپانیایی، هلندی و فرانسوی ترجمه می شود. اما اولین اثری كه از او به زبان انگلیسی ترجمه شده بود داستان " سماور" ا ز "قصه های مجید" بود كه برای یونیسف فرستاده شد.
می نویسد و با تا تمام وقتی که برای نوشتن می گذارد به هیچ عنوان از خواندن آثار نویسندگان مطرح غافل نمی‌‏شود. می‌‏گوید:« عامیانه‌‏نویسی را از صادق چوبك ، شاعرانه نویسی را از ابراهیم گلستان ، ایجاز را از همینگوی و گلستان سعدی، احساس را از هدایت و طنز را از چخوف و دهخدا آموخته ام». او راز موفقیت خود در نویسندگی را تلاش می‌‏داند . و وقتی از او می پرسم راز موفقیت خود را در چه می دانی می گوید:« در مورد راز موفقیتم در عرصه نویسندگی تنها چیزی كه می‌‏توانم بگویم این است: تلاش، تلاش و تلاش».
استفاده از ضرب المثل‌‏ها و آداب و رسوم عامه، كاربرد واژ گان محاوره‌‏ای ، آمیختگی نظم و نثر از ویژگی‌‏های بارز آثار هوشنگ مرادی كرمانی است كه در آخرین آثارش مانند « مثل ماه شب چهارده» و «نه ترو نه خشك» نیز دیده می‌‏شود.
بی تردید مرادی كرمانی شناخته شده‌‏ترین چهره ادبیات كودك و نوجوان ایران درجهان است،خواه در میان متخصصان و جشنواره‌‏ها و خواه در میان نو جوانان و كتاب خوان ها و كارگردان سینما و تلوزیون كه علاقه ویژه‌‏ای به ساخت فیلم از قصه‌‏هایش نشان می‌‏دهند. درخشش مرادی كرمانی در جشنواره‌‏های مختلف و ترجمه آثار او موفقیتی بزرگ برای ادبیات كودك و نوجوان ایران محسوب می‌‏شود و قصه‌‏های وی نقشی اساسی در تثبیت جایگاه و وجهه جهانی ادبیات كودك ایران دارد .
كرمانی در سال ۱۹۹۲ از سوی داوران جایزه جهانی هانس كریستین اندرسن ، برلین به دلیل تاثیرعمیق و گسترده در ادبیات كودكان جهان به عنوان نویسنده برگزیده سال ۱۹۹۲ انتخاب شد. وی همچنین عنوان نویسنده برگزیده كشور كاستاریكا - جایزه خوزه مارتینی نویسنده و قهرمان ملی آمریكای لاتین را در سال ۱۹۹۵ میلادی از آن خود كرد.
● آثار منتشر شده از این نویسنده شناخته شده بدین شرح است :
-داستان: معصومه / من غزال ترسیده‌‏ای هستم/قصه‌‏های مجید / بچه‌‏های قالی بافخانه/ نخل /چكمه/ داستان آن خمره /مشت برپست/ تنور/ مهمان مامان / مربای شریین/ لبخند انار ( مجموعه داستان) / مثل ماه شب چهارده / نه ترو نه خشك/ شما که غریبه نیستید (خاطرات).
-فیلمنامه : كاكی/ تیك تاك/ كیسه برنج.
-نمایشنامه‌‏ها : كبوترتوی كوزه / پهلوان و جراح/ ماموریت ( تلویزیونی) .
--اقتباس سینمایی:۱-داستان صنوبر( بیگانه) ، محصول افغانستان
۲- قصه‌‏های مجید ( چهارده داستان)یازده فیلم تلوزیونی و سه فیلم سینمایی ، كارگردان كیومرث پوراحمد.
۳- خمره ( فیلم سینمایی)كارگردان: ابراهیم فروزش.
۴- چكمه ( فیلم سینمایی) كارگردا ن: محمد علی طالبی .
۵-مهمان مامان( فیلم سینمایی) كارگردا ن : داریوش مهرجویی.
۶- تنور( فیلم سینمایی) كارگردان : محمد علی طالبی.
۷- مثل ماه شب چهارده ، ۱۱ قسمت سریال تلویزیونی ، یک فیلم سینمایی(کارگردان: محمد علی طالبی )

پوریا گل محمدی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی آتی‌بان