چگونگی تعامل همسران در نهاد خانواده آرامشی برای کمال

موضوع حیات طیبه و رسیدن به سعادت و خوشبختی مهمترین آرزو و دغدغه انسان در طول تاریخ بوده و خواهد بود. در همین رابطه سؤال اصلی چگونگی رسیدن به حیات طیبه، سعادت و خوشبختی است كه همواره ذهن انسان را به خود مشغول می كند و متفكران و اندیشمندان هر جامعه، دین و مذهب را به پاسخگویی و ارائه راهكارهای نظری و عملی وا می دارد. مكتب ها و نحله های مختلف هر كدام راه و روش های خاص خود را در دستیابی به سر منزل مقصود بیان كرده اند. اما راه انبیای الهی و ائمه اطهار(ع) را براساس ادله عقلی و براهین متقن می توان تنها گزینه مطلوب و خدشه ناپذیر تلقی كرد كه بدون تردید آموزه های آن انسان را به هدف غایی خلقت و كمال مطلوب خود خواهد رساند. نوشتار حاضر قطره ای از دریای معارف قرآن و اهل بیت(ع) در خصوص نحوه تعامل با زنان است كه توسط یكی از خواهران مدرس دانشگاه و پژوهشگر امور زنان به رشته تحریر درآمده و كار بست آن ضامن استحكام خانواده، خوشبختی و سعادتمندی آن خواهد شد.
●نقش مردان در حیات طیبه
بدون تردید رسیدن به سعادت دنیا و آخرت و حیات طیبه انسانی آرزوی مشترك تمامی انسان ها است كه ریشه در نهاد و فطرت آنان دارد. در این راستا زنان و مردان هر كدام جایگاه و نقش خاص خود را دارند كه در صورت ایفای نقش و رسالت واقعی و درست خود غرض خلقت را حاصل می كنند.
و عاشروهن بالمعروف(سوره نساء آیه ۱۹)
قال الصادق(ع):
من اخلاق الانبیاء حب النساء.
محبت نسبت به زن از اخلاق انبیاء است.(۱)
قال الكاظم(ع):
من حسن بره باخوانه و اهله مد فی عمره.
هر كس به برادران و خانواده خود نیكی كند عمرش دراز شود.(۲)
در سفر زندگی و سپری كردن فراز و نشیب های آن تا رسیدن به سر منزل مقصود كه همانا قرب الهی و كسب آرامش و اطمینان خاطر است، داشتن یك هم سفر و همسر خوب كه آگاهانه و موافق و با بردباری و تدبیر در كنارمان باشد و در این راه طولانی، تنهایمان نگذارد، الزامی است.
نمی توان در جاده سبز زندگی، بدون همراه قدم نهاد. چگونه می توان سختی های راه را به تنهایی تحمل كرد و به مقصود رسید؟
یكی از زیباترین ثمرات زندگی مشترك و تشكیل خانواده، با هم بودن و بیرون آمدن از حصار«من» و «ما شدن» است. برای نیل به هدف و رسیدن به نشاط و آرامش و حصول تعالی و تكامل، یكی از راه ها صمیمیت و همكاری و درك و احترام متقابل و پرواز با بال های عشق است.
اگر می خواهیم زندگی پویا و بانشاطی داشته باشیم لازم است كه خود همسر و هم سفری فهیم، دانا، صبور و مهربان باشیم تا طرف مقابلمان شاداب و خرسند، راه زندگی را با آرامش و اطمینان همراه ما طی كند.
پس همان گونه كه یك زن در امر ازدواج نیازمند یك آگاهی وسیع و اطلاعاتی ارزشمند و كارساز می باشد تا با مدد از آنها بتواند در عرصه زندگی موفق ظاهر شود، یك مرد هم نیاز دارد تا مجموعه ای از آگاهی ها و تدابیر و اسرار زندگی زناشویی را فرا بگیرد تا در سایه آن زندگی سرشار از رضایت و آرامش داشته باشد.
هر انسان عاقل و خردمندی می داند كه موفقیت یك رابطه بستگی به رضایت و علاقه مندی هر دو طرف دارد، این بسیار خودخواهانه است كه تنها یك نفر راضی و خشنود روزگار بگذراند و شریك او غمگین و افسرده با ایثار و از خود گذشتگی، نظاره گر گذشت زمان باشد! این خوشبختی و پیروزی واقعی نیست.
یك مرد فهیم كه دارای سلامت روحی و روانی است، به دور از تعصب و خودخواهی، خویش را در غم و شادی همسرش شریك می داند و سعادت خانواده را در گرو یاری و همكاری متقابل با همسر خویش می شناسد و زمانی احساس خوش بختی می كند كه همسر او نیز از دل و جان لبخند رضایت بر لب داشته باشد.
بدین گونه برای حفظ و بقای یك زندگی موفق، هر دو عنصر اصلی زندگی، یعنی «زن و مرد» باید آگاهانه رفتار كنند. دانش و آگاهی در این زمینه، بسیار وسیع و گسترده است و نیاز به مطالعات و كسب تجارب و تمرین را دارد.
در این مبحث سعی بر این است تا رموز اصلی خوش بختی و كسب رضایت در زندگی را كه مردان نقش عمده ای در اجرای آن دارند، بیان كنیم. به امید آن كه با عمل به این نكات، لذت و شیرینی یك حیات مشترك را بچشیم و بتوانیم بندگی خدا را كرده و در جهت رضایش گام برداریم.
●راهكارهای تحكیم خانواده
۱- ابراز محبت
قال الصادق(ع):
العبد كلما ازداد للنساء حبا ازداد فی الایمان فضلا.(۳)
هرچه محبت همسر در قلب بنده زیادتر شود، فضیلت ایمانش زیادتر گردد. اصلی ترین موضوع كه اثری حیات بخش و سرشار از پویایی و طراوت به همراه خود دارد، محبت و دلدادگی است. سرسبزی و شادابی كانون خانواده، بستگی به حضور بانشاط یك «زن» دارد، اما نشاط و سرزندگی یك زن به محبت «مرد» وابسته است.
برای این كه زنی بتواند به خانه و همسر و فرزندان، با شور و علاقه رسیدگی كند و صفا و صمیمیت را در زندگی جاری سازد، به دوست داشتن و ابراز محبت شوهرش نیازمند است.
قال رسول الله(ص):
قول الرجل للمرأه ، انی احبك لایذهب من قلبها ابدا.(۴)
این سخن مرد به زن كه دوستت دارم هرگز از دل زن بیرون نرود.
قال الصادق(ع):
اذا احببت رجلا فاخبره.
هرگاه كسی را دوست داشتی به او بگو.(۵)
چه تمثیل زیبایی حضرت علی(ع) در مورد زن فرموده اند كه: «زن ریحانه است». زن همانند گل است و به راستی طراوت یك گل، مرهون مراقبت باغبانی مهربان است، تا در سایه مواظبت و انس با آن گل، از جلوه و زیبایی و عطر و رنگش، بهره و لذت برد و روحش از دیدار آن تازه گردد.
«استاد مطهری» لزوم عشق و ابراز محبت نسبت به زن را با تشبیه زیبایی این گونه بیان كرده اند: «مرد مانند كوهسار است و زن به منزله چشمه و فرزندان گل ها و گیاهان؛ چشمه باید باران كوهسار را دریافت و جذب كند تا بتواند آن را به صورت آب صاف و زلال بیرون دهد و گل ها و سبزه ها را شادب و خرم كند. پس همانگونه كه ركن حیات دشت، باران كوهستانی است، ركن حیات خانوادگی نیز احساسات و عواطف مرد نسبت به زن می باشد كه در پرتو آن هم زن، هم زندگی و هم فرزندان صفا و جلال و خرمی می گیرد.»(۶)
به سبب این نیروی عظیم و اثربخشی فوق العاده آن است كه در دین مقدس اسلام، از جانب پیامبر و ائمه(ع) سفارش های بسیاری در زمینه محبت و اظهار علاقه نسبت به «زن» بیان شده است چنان كه زینت بخش این مبحث بود، رسول گرامی اسلام اظهار محبت به همسر را نشانه ایمان به خدا می دانند و می فرمایند: «هر چه ایمان انسان كامل تر باشد، به همسرش بیشتر اظهار محبت می كند.»(۷)
و حضرت صادق(ع)، مهرورزی به همسر را از اخلاق و صفات پیامبران می دانند و می فرمایند: «یكی از اخلاق پیامبران این است كه نسبت به همسر خود محبت دارند.»(۸)
و باز پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) به جنبه روانی ابراز علاقه پرداخته و بر مردان لزوم اظهار این محبت را سفارش می كنند. این سخن مرد كه به همسرش می گوید: «واقعا تو را دوست دارم.» هرگز از قلب زن خارج نمی شود.(۹)
در این جا نیز ضروری است بار دیگر بگوییم كه محبت نباید در دل احتكار و زندانی شود، رمز بقای محبت و مودت در زندگی، اظهار و ابرازهر روز و هر لحظه ی آن است.
مردی كه به همسر خود محبت می ورزد، آن را به زبان می آورد و با رفتار و كردار خویش، عملا به همسرش اثبات می كند كه دوستش دارد، طبق كلام ائمه(ع) از نشانه های مؤمن است.
امام علی(ع):
بالا حسان تملك القلوب.
با نیكی كردن دل ها تصرف می شود.
انسان بنده ی احسان است، نیكی كردن آدمی را به بند می كند.(۱۰)
بسا انسان هایی كه بنده احسان شده اند، به مردم نیكی كن آنها را بنده خود می كنی. مردان كریم به چیزی همانند اكرام به بندگی گرفته نشدند.(۱۱)
برای اظهار محبت به دنبال بهانه یا موقعیت خاص نگردید. شاید بعضی از مردها احساس كنند برای جلب رضایت همسر و كسب امتیاز از زن، حتما بایست كارهای بزرگ انجام داد. مثلا خریدن هدیه ای گران قیمت یا بردن به سفر و یا... و بدین گونه دقت و فكر و انرژی خود را مصروف به این امور می كنند. در صورتی كه از دیدگاه یك زن، اثبات محبت و حصول اطمینان از علاقه ی شوهر، به ریزترین و كوچك ترین امور روزمره زندگی بستگی دارد. كارهای كوچك كه شاید از نظر مرد پیش پا افتاده است، برای زن اهمیتی یكسان با یك هدیه ی نفیس دارد؛ مثلا هنگامی كه مردی به خانه می آید همسرش را بغل كرده و نوازشی كند، اگر زن خسته است به او پیشنهاد كمك دهد، به مناسبت هایی غافلگیرانه برای او گلی بخرد و یا وقتی قرار است دیر به منزل بیاید به زنش اطلاع دهد، پیوسته به او ابراز علاقه كند و از قیافه و ظواهرش تعریف نماید و احساس خشنودی از داشتن همسری چون او بنماید. گاهی اوقات كه او خسته است، ظرف ها را بشوید و كمك در امر خانه داری كند، از سر كار به او زنگ بزند و اظهار دلتنگی كند، خود را برای همسرش تمیز و خوشبو نماید، از غذایی كه پخته تعریف و تمجید كند، و خلاصه این كه به طرق مختلف اظهار محبت نماید؛ همه این امور كوچك برای زن ارزشی فوق العاده دارد و او به یكایك این ها امتیازی مساوی با یك كار بزرگ می دهد.
قال رسول الله(ص):
لایخدم العیال الاصدیق او شهید او رجل یریدالله به خیرالدنیا و الآخره .
به زن خود خدمت نكند مگر صدیق یا شهید یا مردی كه خداوند خیر دنیا و آخرت او را بخواهد.(۱۲)
وقتی زنی احساس كند برای همسر خود «مهم» است و شوهر او ارزشی بسیار والا برای او قائل است، آن هنگام است كه می تواند با شور و اطمینان به محبت ورزیدن بپردازد.
۲- شناخت تفاوت ها و احترام به آن
قال علی (ع): انهن امانه الله عندكم فلا تضاروهن و لاتعضلوهن.
زنان در نزد شما امانت الهی هستند پس به آنان زیان نرسانید و آنها را تنها نگذارید.(۱۳)
امام صادق(ع) فرموده اند:
خدا رحمت كند بنده ای را كه رابطه بین خود و زنش را نیكو كرده است.(۱۴)
همه ما به این موضوع واقفیم كه مردان و زنان از لحاظ جسمی و روحی با هم متفاوتند، همان گونه كه در خلقت ظاهری با هم تفاوت دارند در مسایل روحی و روانی نیز از یكدیگر متمایزند. اما هنگامی كه یك ازدواج صورت می گیرد و زن و مردی زندگی مشتركی را شروع می كنند، هر یك از آنها به كلی فراموش می كنند كه با دیگری متفاوتند و این تفاوت ها هم بسیار است. هر یك گمان می كند اگر طرف مقابل دوستش دارد باید همان گونه باشد كه او می خواهد. لذا سعی در تغییر طبیعت و فطرت دیگری می نماید تا او را به دلخواه خویش درآورد و به این خاطر روابط متشنج می شود و فرصت گفت وگوی صمیمی و دوستانه از بین می رود.
در این قسمت به آقایان یادآوری می كنیم كه زنان با مردان تفاوت های اساسی دارند، این تفاوت ها را بشناسیم و به آنها احترام بگذاریم.
یكی از بزرگ ترین تفاوت های بین زن و مرد، این است كه هر كدام از آنها چگونه با فشارهای روحی كنار می آیند و در برخورد با مشكلات چگونه عمل می كنند و به چه نحوی عكس العمل نشان می دهند.
در این گونه مواقع مردها شدیدا در خود فرو می روند و گوشه گیر می شوند، در صورتی كه زن ها با هیجانی فزاینده غرق در مسئله می شوند و خود را گرفتار می كنند.
زمانی كه مشكل یا فشاری بر مرد وارد می شود، او بسیار ساكت می شود و در خود فرو می رود تا بتواند راه حلی پیدا كند. اما برعكس زن از طریق صحبت كردن با جزئیات بسیار راجع به مشكلش به آرامش می رسد.
وقتی كه مشكلی برای زنی پیش می آید، او فقط به یك شنونده نیاز دارد كه بدون قضاوت و بدون ارایه راه حل، با دلسوزی به احساسات و گفته های او گوش كند.
وقتی كه همسر شما از موضوعی ناراحت و كلافه است، به گرمی به سخنان او گوش دهید و اصلا سعی نكنید كه مشكل گشایی نمایید و یا مسئله او را كوچك و بی اهمیت جلوه دهید، بلكه فقط با دلسوزی و تأیید حرف هایش را بشنوید؛ این موقع است كه زن احساس حمایت می كند و خشنود و راضی می شود.صحبت كردن «نیاز» یك زن است و مرد هنگامی در روابط خود با همسرش موفق است كه به این «نیاز» احترام بگذارد.
قال رسو الله(ص):
خیركم خیركم لنسائكم.(۱۵)
خوب ترین شما آن كسی است كه با همسر خود نیكو رفتار كند.
پس به این موضوع توجهی عمیق و اساسی داشته باشیم كه زمانی زن احساس می كند از طرف همسرش مورد احترام و پذیرش قرار گرفته، كه شوهرش شنونده ای خوب برای سخنان و احساسات او باشد.
یك مرد موفق به احوال همسرش اهمیت می دهد، مثلا وقتی كه به منزل می آید حال او را می پرسد و از او سؤال می كند كه روزش را چگونه گذرانده است؟ و هنگامی كه می بیند او ناراحت است با علاقه و دلسوزی می خواهد تا برایش حرف بزند، وقت صحبت كردن دستان او را می گیرد و لمس می كند به او نگاه می كند و نشان می دهد كه به سخنانش توجه دارد، به كتاب هایی كه می خواند و مطالبی كه بازگو می كند، توجه و علاقه نشان می دهد، با صبوری به حرف هایش گوش می كند و مرتب به ساعت نگاه نمی كند، یا روزنامه ورق نمی زند و كلامش را قطع نمی كند.
این گونه است كه زن، احساس اعتماد و امنیت می كند و از عشق همسرش مطمئن می گردد و حس می كند كه مورد احترام قرار گرفته و زمانی كه زن احساس احترام كند، برایش آسان تر است كه از مرد آن طور كه در خورش باشد قدردانی نماید و بدانیم فواید دنیوی و اخروی هم از قبل روش های پسندیده رفتاری ما نصیبمان خواهد شد. چنان كه در روایت است:
قال رسول الله(ص):
جلوس المرء عند عیاله احب الی الله تعالی من اعتكاف فی مسجدی هذا.
نشستن مرد نزد زنش نزد خدای متعال محبوب تر است از اعتكاف او در این مسجد من.(۱۶)
الامام صادق(ع):
من حسن بره باهله زادالله فی عمره.
هركه به خانواده اش نیكی كند خداوند بر عمرش بیفزاید.(۱۷)
و عنه: من حسن بره اهل بیته زید فی رزقه.
كسی كه نیكی و نیكوكاریش با زن و فرزند مطلوب باشد به رزقش اضافه می شود.(۱۸)
و حسن الخلق یزید فی الرزق.
اخلاق خوب روزی را اضافه می كند.(۱۹)
موضوع دیگری كه در تفاوت زن و مرد مطرح است، مسئله چرخه طبیعی احساسات زن است. زنان هم چون امواج دریا متلاطم و متغیرند، زمانی سرشار از عشق و گاهی غمگین. با شناخت این بعد از وجود زن، راحت تر می توان با احساسات او كنار آمد و او را درك كرد. انتظار اشتباهی است كه از یك زن توقع داشته باشیم همیشه سرحال و خوشحال باشد، چرا كه به روال طبیعی، او دارای فرود و فراز احساس می باشد و نمی تواند به طور ثابت، یك رفتار همیشه شاد ارائه دهد.
با پذیرش این موضوع می توان به یك زن كمك كرد تا با آرامش روند فطری چرخه احساسات خود را طی كند و به سلامت روحی و روانی دست یابد. شنونده بودن و توجه به سخنان و عواطف زن، تأثیر شگرفی در گذراندن آرام این مراحل دارد و بكار بندیم این كلام امام صادق(ع) را كه:
الامام الصادق(ع):
المؤمنون خدم بعضهم لبعض، یفید بعضهم بعضاً.
مؤمنان خدمتكار یكدیگرند و به یكدیگر سود می رسانند.(۲۰)
۳- خوش خویی و اخلاق پسندیده
لقد كان لكم فی رسول الله اسوه حسنه(۲۱)
و انك لعلی خلق عظیم(سوره احزاب، آیه۲۱)
قال رسول الله(ص)
الخلق وعاءالدین.
اخلاق ظرف دین است.(۲۲)
چون خدای تعالی ایمان را آفرید، ایمان گفت: خدایا مرا نیرومند گردان، پس خداوند آن را به خوش خویی و بخشندگی توانمند ساخت.(۲۳)
الاسلام حسن الخلق.
اسلام خوش خویی است.(۲۴)
یكی از اساسی ترین رموز خوشبختی و لذت بردن از زندگی، اخلاق خوش و صفات كریمه است. به روشنی مسلم است كه هیچ چیز همانند خوش خلقی، زندگی را به كام فرد و اطرافیانش شیرین نمی سازد. در دنیای امروزی كه استرس ها و فشارهای فراوان از هر سو، وجود ما را محاصره كرده است، تنها با سلاح خوشرویی و خلق و خوی نرم و ملایم است كه می توان گذران عمر را با آرامش و رضایت سپری كرد.
این گونه است كه امام صادق(ع) می فرمایند: «هیچ زندگانی گواراتر از خوش اخلاقی نیست.»(۲۵)
پیامبر گرامی اسلام(ص) محبوب ترین فرد در نزد خود را انسان خوش خلق معرفی می كند و می فرماید: «دوست ترین و محبوب ترین شما در نزد من و نزدیك ترین شما به من در روز قیامت، خوش اخلاق ترین شماست.»(۲۶)
البته مسلم است كه «حسن خلق» دامنه ای وسیع و گسترده دارد و صفات پسندیده ای را شامل می شود كه مجموعه آن صفات، یك شخص را صاحب اخلاق خوش می سازد.
شاید در اذهان عموم مردم، خوش اخلاقی به معنای خنده و شوخی و بذله گویی و دست انداختن و خندیدن به دیگری و...باشد؛ در صورتی كه اخلاق خوش، كسب كردن بسیاری از فضایل است كه با ممارست حاصل می گردد.
كظم غیظ، گذشت و عفو، ملایمت و مهربانی، صبر و بردباری، اغماض از اشتباهات دیگران، برخورد محترمانه و مناسب با اطرافیان و خیلی از صفات نیك، در كنار یكدیگر «حسن خلق» را پدید می آورند.
زندگی زناشویی، بهترین فرصت برای كسب این خصایل نیكو است؛ در صحنه زندگی مشترك موقعیت های بی شماری به وجود می آید. یك انسان آگاه و با ایمان، با برخورداری و مدد از این موقعیت ها و كسب فضایل اخلاقی، می تواند در جهت كمال خویش و حفظ آرامش خانواده، گام بردارد. برای داشتن یك زندگی خوب و با صفا، اخلاق خوش مهم ترین عنصر است، بدون آن، زندگی عذاب آور و خسته كننده می شود. شخص بداخلاق زندگی را به كام خود و خانواده اش تلخ و سیاه می كند و تمام پیوندهای عاطفی را از میان برمی دارد.
امام صادق(ع) می فرمایند: «هركه بدخلق است خود را معذب می دارد و بسیار اتفاق می افتد كه به واسطه كج خلقی ضررهای عظیم به او می رسد و از منفعت های بزرگ محروم می شود و عاقبت هم به عذاب اخروی دچار می گردد.»(۲۷)
پل ارتباطی بین افراد به وسیله اخلاق خوش، مستحكم می شود و از آن جایی كه هیچ ارتباطی به اندازه رابطه زناشویی حایز اهمیت نیست، خوش اخلاقی یكی از اركان عظیم پایداری كانون خانواده به شمار می آید.
پیامبر اكرم(ص) انسانی را از جهت ایمان كامل می شمرند كه خوش اخلاق باشد. می فرمایند: «كامل ترین مردم از جهت ایمان خوش اخلاق ترین آنها می باشد، بهترین شما كسی است كه نسبت به خانواده اش احسان و نیكی كند.»(۲۸)
اخلاق خوش از آن جایی كه باعث سلامت روانی خانواده و درنتیجه سلامت جامعه می گردد، از بسیاری عبادات نیز بالاتر و برتر شمرده شده است؛ چرا كه به واسطه خوش خلقی، دل ها نرم و مجذوب خوبی هامی گردند، مگر نه آن است كه خداوند پیامبر اسلام را به واسطه داشتن خلق عظیم و پسندیده اش می ستاید و گرایش انسان ها را نسبت به آن حضرت به علت اخلاق نرم و زیبای آن بزرگوار می داند؟ و صراحتاً در قرآن می فرماید:
ولو كنت فظاً غلیظ القلب لانفضوا من حولك...(۲۹)
اگر تو سنگدل و بدخلق بودی، همه از گرد تو پراكنده می شدند...
بدین سبب است كه برترین اعمال حسن خلق است، چنان كه پیامبر(ص) فرموده اند: «در كفه میزان اعمال در روز قیامت، چیزی بهتر و با ارزش تر از حسن خلق نیست.»(۳۰)
و هم چنین می فرماید: «بنده ای می شود كم عبادت باشد، اما به واسطه حسن خلق در آخرت به درجات عظیم و اشرف منازل می رسد.»(۳۱)
و امام صادق(ع) ثمرات خوش اخلاقی را این گونه وصف می نمایند: «نیكی و خوش خلقی، ولایات را آباد می گرداند، عمرها را طولانی می سازد، به درستی كه خدای متعال به بنده ای كه دارای حسن خلق است ثواب كسی را می دهد كه صبح و شام مشغول جهاد در راه خداست.»(۳۲)
باتوجه به محسنات خوی نیك است كه ضرورت اخلاق و اثرات ارزشمند آن در زندگی زناشویی روشن می گردد.
همسری كه اخلاقی پسندیده و رفتاری ملایم و لبخند و مهربانی در كردار خویش دارد، به راحتی خواهد توانست دل طرف مقابل را تسخیر كند و آرامشی دلپذیر را در خانه، برای تك تك افراد پدید آورد. با خنده و خوش رویی انرژی مثبت و روحیه ای شاد به دیگران منتقل و خستگی های روزمره را از خود دور سازد. و در انتها باز هم توصیه های متعدد اهل بیت (ع) ره توشه ما در این مسیر است.
امام علی(ع):
رب عزیز أذلّه خلقه و ذلیل اعزّه خلقه.
بسا عزیز و ارجمندی كه اخلاقش او را خوار و ذلیل گرداند و بسا خوار و ذلیلی كه اخلاقش او را عزیز و ارجمند كرد.(۳۳)
قال رسول الله(ص):
انّك امرو قد احسن الله خلقك فأحسن خلقك.
خداوند تو را نیكو و زیبا آفریده است پس اخلاقت را نیز نیكو گردان.(۳۴)
قال الصادق(ع):
ما یقدم المؤمن علی الله عز و جل به عمل بعد الفرائض أحب الی الله تعالی من ان یسع الناس بخلقه.
مؤمن بعد از انجام واجبات، عملی محبوب تر از خوش اخلاقی با مردم نزد خدای تعال نمی آورد.(۳۵)
و آخر این كه پیامبر(ص) خطاب به مردان فرموده اند: به راستی كه خوش دارم مرد با خوشحالی و افتخار چیزی را با دست خودش برای خانواده اش ببرد و بدین وسیله كبر را از خود دور كند.(۳۶)
۴- تقویت روحیه خودسازی
الف- با خوش اخلاقی.
قال علی(ع):
یحسن الاخلاق یطیب العیش.
با اخلاق خوش است كه زندگی خوش و خرم می شود.(۳۷)
ب- امام علی(ع): چه سزاوار است كه انسان ساعتی و لحظاتی برای خود داشته باشد كه هیچ بازدارنده ای او را از آن لحظه ها باز ندارد.(۳۸) پس به طور مرتب ساعاتی از روز را به عبادت، دعا و تعمق در آفریده های خدا و مطالعه اختصاص دهید.
ج- روایت: «عمل كنید كه هر كس بر آنچه آفریده شده آمادگی دارد.» پس فرصتی را به مهرورزی اختصاص دهید و محیط عاطفی مناسبی ایجاد كنید.
د- اگر عیوب دیگران شما را اذیت كرد به یاد آورید كه:
امام علی(ع): خردمندترین مردم كسی است كه بینای عیب خود باشد و كور عیب دیگران.(۳۹)
هـ- هیچ گاه مؤمنی را سرزنش مكن و به یاددار كه:
قال الصادق(ع):
من عیّر بشیء بلی به.
هركس به چیزی سرزنش كند خودش به آن گرفتار شود.(۴۰) و «هركس مؤمنی را به گناهی سرزنش كند، نمیرد تا خودش آن گناه را مرتكب شود.»(۴۱)
و- موهبت های خود را بشناسید و بشمارید نه محرومیت ها را، پس از دیگران تقلید نكنید. خود را بشناسید.
ز- ناراحتی های خود را با خوشحال كردن دیگران از بین ببرید. وقتی كه شما به دیگران مهربانی می كنید در حقیقت به خودتان خوبی كرده اید. از روی خیرخواهی، عفو و گذشت به دیگران كمك نمایید.
ح- صله ارحام و دیدار دوستان، ارتباط با آنها یكی از بهترین كارها برای كاهش فشار روحی است، پس به این دستور اسلام عمل كنید كه صله رحم حساب انسان را نزد خدا آسان می كند.(۴۲)
ط- ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید و حداقل یك بعدازظهر را در هفته به خود اختصاص دهید و به كارهای موردعلاقه بپردازید.
ی- امام رضا(ع): بهترین زندگی را كسی دارد كه دیگری در زندگی او خوش زندگی كند.(۴۳)
به این مسئله فكر كنید كه وجود شما باعث راحتی و آرامش دیگران به خصوص همسر و فرزندانتان است. پس برای همیشه اهمیت همسر و افراد دیگر برایتان محفوظ باشد.

راضیه محمدزاده
پی نوشت هادرسرویس معارف موجوداست

منبع : روزنامه کیهان