روز پیوند اولیا و مربیان

بیست و چهارم مهر، روز پیوند اولیا و مربیان است. در هفته پیوند كه از این روز آغاز می شود به دعوت مدیر مدرسه، اولیای دانش آموزان، در جلسه ای گرد هم می آیند.
مدیر گزارشی از فعالیت های سال گذشته خود و همكارانش را به اولیا ارائه می دهد و مشكلات مدرسه را با آنها در میان می گذارد و در پایان تعدادی از اولیا برای عضویت در انجمن داوطلب می شوند. پس از رای گیری نمایندگان اولیا در انجمن تعیین می شوند. انجمن اولیا و مربیان یكی از قدیمی ترین نهادهای مدنی است.
آغاز همكاری خانه و مدرسه در قالب انجمن به سال ۱۳۲۶ شمسی برمی گردد. در آن سال شورای عالی فرهنگ، تشكیل این انجمن ها را در همه آموزشگاه ها و شرح وظایف آنها را تصویب كرد. در سال ۱۳۴۶ شمسی، انجمن اولیا و مربیان ایران تاسیس شد و به ثبت رسید. در مرامنامه انجمن آمده است: انجمن ملی اولیا و مربیان ایران سازمانی است غیرانتفاعی و غیردولتی، این موسسه با همكاری و پشتیبانی كسانی كه به تربیت عمومی نونهالان و نوجوانان علاقه دارند تشكیل می شوند و هدف های معین و مشخصی را بر محور سیاست های كلی آموزش و پرورش كشور و با معیارهای فدراسیون بین المللی اولیا و مربیان برای نیل به هدف های خود تعقیب می كند.
انجمن ملی اولیا و مربیان ایران سازمانی است كه در آن تعصب مذهبی، طبقاتی، نژادی و یا سیاسی راه ندارد و صرفاً به جنبه تربیتی همگانی متوجه است. همچنین آرمان انجمن بهسازی روابط اجتماعی در سطح كشور و جهان از طریق تربیت نسل جوان به وسیله كسانی است كه تمام یا قسمتی از وقت، نیرو و كوشش خود را وقف تامین آینده اجتماع و جهانی می كنند كه ما در آن زندگی می كنیم... در انجمن اولیا و مربیان مدرسه، علاوه بر نمایندگان اولیا، مدیرمدرسه، یكی از معاونان، مربی پرورشی، نماینده معلمان مدرسه نیز عضویت دارند و نماینده شورای دانش آموزی نیز برحسب ضرورت می تواند در جلسات انجمن شركت كند. انجمن برای بالا بردن آگاهی خانواده ها و تقویت مشاركت آنها، كلاس های آموزش خانواده را در طول سال تحصیلی برگزار می كند. تصمیم گیری در مورد كلاس های تقویتی و فوق برنامه با انجمن است. گردش مالی مدرسه و مسائلی مانند تعمیرات، تهیه تجهیزات زیر نظر انجمن است.
آنچه كه در آموزش و پرورش به نام مدرسه محوری خوانده می شود، چیزی نیست جز تفویض اختیارات گسترده برای اداره مدرسه به انجمن اولیا و مربیان. كاهش تصدی گری دولت و سپردن كار مردم به مردم از طریق تقویت انجمن میسر است. انجمن های اولیا و مربیان در صورتی كه با همدیگر ارتباط افقی داشته باشند، می توانند تبدیل به بزرگترین نهاد مدنی جامعه شوند. بیش از ۱۳۰ هزار مدرسه در سراسر كشور وجود دارد و هر مدرسه یك انجمن دارد. اگر تعداد اعضای هر انجمن را به طور متوسط ۵ نفر فرض كنیم و حداقل در یكصد هزار مدرسه این انجمن ها شكل گیرند این نهادی است با ۵۰۰ هزار عضو فعال كه برگزیده ۱۶ میلیون خانواده ایرانی هستند.
اما بر سر راه تقویت و گسترش انجمن ها موانعی وجود دارد. اولین مانع سیستم متمركز و پلكانی آموزش و پرورش است، كه براساس دستورالعمل ها و بخشنامه های اداری و از بالا اداره می شود. هر چند در سال های اخیر از طریق تفویض اختیارات به سازمان های آموزش و پرورش و مناطق گام هایی در جهت تمركززدایی برداشته شده است، و بحث مدرسه محوری به عنوان یك نگرش از سوی مدیران آموزش و پرورش مطرح شده است. اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله درازی وجود دارد. انجمن ها، نهادهای دنباله ور هستند و معمولاً نقش آنها تایید تصمیماتی است كه از سوی مدیر به عنوان نماینده بوروكراسی قدرتمند اداری اتخاذ می شود.
سیستم اداری میل به تمركز و سلسله مراتب دارد و نهادهایی مانند انجمن اولیا و مربیان، شورای معلمان و شورای دانش آموزی را از محتوا تهی می كند و صرفاً پوسته تشریفاتی و نمایشی آنها را حفظ می كند. مانع دیگر گستردگی این تلقی در جامعه است كه گویا وظیفه انجمن فقط جمع آوری كمك های مالی اولیا برای جبران كمبودهای مدرسه است و در واقع به چشم یك موسسه خیریه به آن نگاه می كنند.
عملكرد نامناسب اكثریت مدیران مدارس و ضعف بینشی مسئولان اداری در مورد نقش نهادهای مدنی به گستردگی این تلقی دامن می زند. به همین دلیل بسیاری از اولیا با اكراه در جلسات انجمن شركت می كنند و نسبت به فعالیت های انجمن پیشداوری منفی دارند.
مانع دیگر مشكلات معیشتی اكثر خانواده ها و فقر گسترده در جامعه است. اگر فقر فرهنگی و ضعف جامعه مدنی را نیز به این عامل اضافه كنیم، به این نتیجه می رسیم كه مشكلات اداری، تنها عامل ضعف این نهاد نیست.به گفته كارشناسان میانگین سواد در گروه سنی ۱۵ تا ۴۰ ساله كه نیروی فعال جامعه را تشكیل می دهند، ۵/۵ سال است. ۵/۳ میلیون نفر بیسواد مطلق در جامعه داریم.
مردم نسبت به فعالیت های سازمان یافته جمعی بدبین و بی میل هستند. به همین دلیل نقش انجمن ها در مناطق مختلف، برحسب موقعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده ها متفاوت است. در مناطق مرفه نشین شهرهای بزرگ، انجمن های اولیا و مربیان فعال ترند. اما در مناطق حاشیه ای و جنوبی تهران، تعداد كمی از خانواده ها در جلسات انجمن شركت می كنند. اكثر شركت كنندگان، مادران بیسواد و كم سوادی هستند، كه درك ضعیفی از مفهوم مشاركت دارند و هراسان و ترس زده تملق مدیر را می گویند كه شاید از روی دلسوزی مبلغ كمتری به عنوان كمك به مدرسه از آنها بگیرد! رشد انجمن های اولیا و مربیان تابعی است از رشد جامعه مدنی و به نوبه خود بر آن تاثیر می گذارد. طرح هایی مانند خودگردانی مدارس و واگذاری مدیریت مدارس قیمت تمام شده و تقویت مشاركت های مردمی، بدون نهادسازی و تقویت نهادهای موجود از قبیل انجمن اولیا و مربیان و شورای معلمان، امكانپذیر نیست. به تجربه ثابت شده است كه در غیاب این نهادها، سیستم اداری توانایی و ظرفیت اجرای طرح های اصلاحی را ندارد.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی