پیوند خانه و مدرسه

خانه و مدرسه به عنوان دو نهاد اصلی تعلیم وتربیت هر جامعه ای محسوب می شود. وضعیت موجود هر جامعه ای نتیجه یادگیری دیروز افراد در خانه و مدرسه است و وضعیت فردای هر جامعه در نتیجه سرمایه گذاری هایی است كه امروز روی دانایی افراد در خانه، مدرسه و جامعه انجام می گیرد.
یك اصل مهم دانایی می گوید: آینده یافتنی نیست، بلكه ساختنی است اگر به دنبال ساختن آینده جامعه هستی بین خانه و مدرسه پل ارتباطی و دانش افزایی بزن و اجازه بده این پل از جامعه بگذرد. سه ضلع خانه، مدرسه و جامعه وقتی اهداف مشترك تربیتی را دنبال می كنند و دارای آرمان های مشترك، تعریف شده و شفافی بوده و بتوانند توافق عمومی را برای رسیدن به این اهداف جلب كنند، آینده ای درخشان خواهند داشت. اگر بین اولیا، مربیان و جامعه ارتباط منطقی، مشاركت جویانه و دوطرفه ایجاد نشود كاركرد این سه ضلع سه پاره خط جدا افتاده از همدیگر خواهد بود. خانواده به عنوان یك گروه نسبتاً بادوام كه به وسیله اجداد، ازدواج، یا توافق، به هم بستگی پیدا كرده و با هم زندگی می كنند واحدی اقتصادی تشكیل می دهند، از فرزندان خردسال خود مراقبت و نگهداری می كنند.
در تعریف دیگری از راجرز خانواده چنین توصیف شده است: خانواده، نظامی نیمه بسته است كه نقش ارتباطات داخلی را ایفا می كند و دارای اعضایی است كه وضعیت ها و مقام های مختلفی را در خانواده و اجتماع احراز كرده و با توجه به محتوای وضعیت ها، افكار و ارتباطات خویشاوندی كه مورد تایید جامعه ای است كه خانواده جزء لاینفك آن است، ایفای نقش می كند .
●كاركردهای خانواده
سه كاركرد اساسی خانواده عبارت است از:
۱ - ارضای نیازهای عاطفی و روانی مرد و زن؛
۲ - تداوم نسل انسانی؛
۳ - پرورش و اجتماعی كردن فرزندان.
یكی از كاركردهای خانواده علاوه بر تولید نسل كاركرد تعلیم و تربیت است.
والدین به عنوان نخستین آموزشگران، اساسی ترین فعالیت ها نظیر راه رفتن، سخن گفتن، یادگیری لغات، ابزارهای اندیشیدن، روابط با اشیا و اشخاص، قضاوت درباره خوبی ها و بدی ها و... را در خانه به كودكان می آموزند.
امروز به جرات می توان گفت آینده هر كودكی به میزان دانایی و توانایی اولیا و مربیان یك جامعه بستگی دارد. هر جامعه ای كه والدین توانمند و مربیان كارآمد دارد انسان های فرهیخته ای را به جامعه عرضه می كند كه باعث تعالی جامعه می گردد.
●شركای آموزشی
خانواده در جریان تعلیم و تربیت با مدرسه شریك می شود تا به عنوان یك بال با هم افزایی و مشاركت مدرسه كمك كند تا فرزندان داناتر و تواناتر شوند و بتوانند در جامعه زندگی كرده و یك قدم بیشتر به خدا نزدیكتر شوند. اولیا و مربیان شریك آموزشی محسوب می شوند. والدین به عنوان اولین مربیان فرزندان بیشترین تاثیر را از نظر عاطفی، روانی، فكری و... روی فرزندان دارند. خانواده سالم فرزند سالمی روانه مدرسه می كند و مدرسه سالم با داناسازی و معرفت بخشی به دانش آموزان آنها را تواناتر كرده و انسان های كارآمدی را به جامعه تحویل می دهد.
جامعه ای كه طالب انسان های كارآمد است بیشترین نگاه خود را ابتدا به خانه و سپس به خانه و مدرسه دوخته است. به نظر اكثر محققان شخصیت كودك در خانه ساخته می شود. جامعه به عنوان یكی از مشتریان اصلی نظام آموزشی تلاش می كند حتی قبل از تولد فرزندان، در خانواده ها، در نحوه ازدواج و گزینش همسر با آموزش دختران و پسران جوان دخالت كرده و برای فرزندان آتی جامعه از هم اكنون پدران و مادران كارآمدی تربیت كند. جامعه اسلامی به دنبال خانواده موفق است كه انسان های به تعالی رسیده را به جامعه تحویل دهد.
●ویژگی های خانواده موفق
برخی از ویژگی های خانواده موفق عبارتند از:
۱ - در خانواده موفق، نه تنها مشكلات مورد بررسی قرار می گیرند و تلاش برای حل آنها صورت می گیرد، بلكه ظرفیت ها و استعدادهای افراد تا مرز خود شكوفایی مورد استفاده قرار می گیرد.
۲ - در خانواده موفق، توجه افراد، غالباً معطوف به آینده است و در آینده زندگی می كنند. آنان به هدفی نیاز دارند كه توجهشان را به آینده معطوف سازد.
۳ - در خانواده موفق، افراد از هویتی پرمعنا، روشن و منسجم برخوردار هستند.
۴ - در خانواده موفق، افراد نه تنها به رشد و پیشرفت خویش، بلكه به اعتلای جمعی اعضای خانواده می اندیشند و برای تحقق آن، طرح و اندیشه جدیدی را ارائه می دهند.
۵ - در خانواده موفق، كار و مسئولیت، به زندگی معنا و دوام می بخشد.
۶ - در خانواده موفق، تلاش افراد معطوف به دستیابی به تجربه والا است. همكاری و اشتراك مساعی دیگران، تحقق این هدف را تسهیل می كند.
۷ - در خانواده موفق، تفسیر و تعبیر وقایع و رویدادهای زندگی خوش بینانه است و تجربه و فرصتی برای ارزیابی موقعیت در نیل به پیروزی تلقی می شود.
خانواده به تعالی رسیده را این گونه می توان توصیف كرد: خانواده موفق خانواده ای است كه خدا را ناظر بر اعمال خود می داند و هر لحظه به یاد اوست. خانواده موفق روی دانایی سرمایه گذاری می كند تا هزینه نادانی و جهل فرزندان را كه بسیار گران تمام می شود نپردازد.
در خانواده موفق سه اصل موج می زند، احترام، اعتبار و مشاركت.
در خانواده موفق شیوه های تربیتی همان شیوه های انبیا و ائمه اطهار(ع) است.
●مدرسه كجاست؟
مدرسه نهاد رسمی تعلیم و تربیت است، در مدرسه انسان كشف می شود، شكوفا می شود، توانمند می شود و در جامعه به كار گرفته می شود.
مدرسه به عنوان مشتری خانواده عمل می كند، مدرسه كودكان را از خانواده ها می گیرد، برروی آنها ارزش افزوده ایجاد می كند و سپس آنها را به جامعه تحویل می دهد. مدرسه برای تربیت كردن خیلی دیر است چون بسیاری از عادت های رفتار كودكان در خانه شكل گرفته است. در یك نگاه دورنگرانه مدرسه مكانی است كه والدین آینده هم اكنون، در آن جا تربیت می شوند. نقش سنتی مدرسه به عنوان انتقال دهنده معلومات امروز به نقش های چالش برانگیزی تبدیل شده است كه با توجه به تحولات شتابنده و سریع جامعه به ویژه عصر ارتباطات ضرورت یك بازنگری در فلسفه وجودی مدارس ایجاد می كند. دنیای جدید دنیایی پر از تناقضات، پیچیدگی ها، تفاوت ها و در نهایت كوچك شده است. جامعه از مدرسه انتظار دارد دانش آموزی را به آنجا بفرستد كه بتواند با این دنیا سازگار شده و آن را اداره كند. مدارسی كه هنوز برای دنیای مرده دانش آموز تربیت می كنند دانش آموزانی به جامعه تحول خواهند داد كه وقتی آنها به جامعه وارد می شوند ناتوان از سازگاری با جامعه از خود می پرسند: این جا كجاست؟

دكتر غلامحسین عدالتی

منبع : روزنامه همشهری