نگاهی به مردم نگاری دیلمان

● شولای دیلمان بر تن مردان دیلمی كمتر دیده می شود
دیلمان در منطقه كوهستانی و در دامنه شمالی سلسله كوه هایی كه بین گیلان و دره شاهرود كشیده شده قرار دارد و شامل بخش غربی كوه های البرز با جهت غربی – شرقی است.
نام دیلمان از طایفه ای به نام دیلم كه در این منطقه ساكن بودند گرفته شده است.
از نظر مردم نگاری دیلمان قابلیت های متنوعی دارد.
● پوشاك:
۱- پوشاك زنان: در دیلمان از دو رنگ سیاه و سفید برای سرپوش استفاده می كردند، دستمال سفید سه متر و دستمال سیاه یك متر خریداری می شد و روسری سیاه را زیر روسری سفید گذاشته و روسری سیاه را جلوی سر گره می زدند و روسری سفید را پشت گردن می بستند.
در منطقه دیلمان زنان دامن پرچینی می پوشیدند كه بلندی آن تا مچ می رسید، به پیراهن های جدید نیز در دیلمان پاچین می گفتند و جنس پیراهن از چیت یا ابریشم بود.
علاوه بر این پوشاك زنان از جلیقه ای كوتاه كه در سمت چپ آن جیب كوچكی داشت، استفاده می كردند.
پاپوش اكثر زنان دیلمانی گالش بود.
۲- پوشاك مردان: در دیلمان مردان به ویژه دامداران از گوش كلاه استفاده می كردند. مردان دیلمانی از كت و شلوار و پیژامه برای تن پوش استفاده نموده و در زمستان كت و شلوار پشمی می پوشیدند. در دیلمان به لباس پشمی مردان لباس ولایتی و به لباسی كه تابستان و بهار می پوشیدند لباس نرم می گویند. دامداران در دیلمان از بالا پوشی به نام شولا(SULA) استفاده می كنند كه از پشم بافته شده و آب به آن نفوذ نمی كند. پاپوش مردان دیلمی نیز جوراب های پشمی است كه توسط زنان دیلمانی بافته می شود.
● غذاهای محلی:
▪ غذاهای محلی دیلمان شامل: میرزا قاسمی، باقلا خورشت، فسنجان(aquazxurus)، قیمه، عدس پلو، آش، بیجه كباب، كوكوی سیب زمینی و … می باشد. ضمن این كه انوع شیرینی مانند: ممپور، حلوا، قیناق، كاچی، نان برنجی، چوپاردنی، فیل گوش در دیلمان پخت می شود و شربت های خوشمزه ای مانند: شربت آبلیمو، تمشك، تخم شربتی، دانه بیدمشك به همراه انواع ترشی های معروف مثل ترشی هفت بیجار، سیرترشی و بادمجان ترشی تنوع خاص به غذاهای دیلمان می دهد.
● طب سنتی:
مطالعه طب سنتی و راه های درمان بیماری های مختلف كه پایه طب جدید بر آن بنا گردیده قادر خواهد بود بخشی از فرهنگ سرزمین دیلمان را بیان كند. در دیلمان گیاهان دارویی زیادی وجود دارد كه از آنها برای درمان برخی از بیماری ها استفاده می شود. این گیاهان عبارتند از: گل گاوزبان، گل بنفشه، گل ختمی، كرواش، بومادران، دروجه، زردچوبه، پر سیاوشان، سیاه آب، كاسن، اسپند، به دانه و بسیاری دیگر از گیاهان محلی دیلمان.
● ابزار و وسایل معیشتی:
۱- دوشان: كوزه ای گلی برای زدن ماست و گرفتن كره و دوغ در دیلمان كه به آن نیره(neire) می گویند.
۲- كوزه گلی: برای نگهداری كره و ماست.
۳- پنیر گولی: (gulay) كوزه كوچك گلی كه در دیلمان برای نگهداری پنیر استفاده می شود.
۴- خیك: از پوست گوسفند برای نگهداری پنبه ساخته می شود.
۵- كیل: (keyl) ظرف مسی برای اندازه گیری شیر بود.
۶- گمبج: (gamaj) برای زدن ماست از آن استفاده می كردند.
به هر حال توریسم مردم شناسی یكی از انواع گردشگری در استان گیلان است كه با توجه عمیق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رو به رو شده و چاپ اطلس های مردم شناسی در این سازمان بستر مناسبی را برای برنامه ریزی اصولی فراهم نموده است.

روشن بابایی همتی

منبع : سایت خصوصی میراث ـ صنایع دستی و گردشگری