سیاست پولی رسول اکرم «ص»

رسول خدا «ص» نظام مبادله كالا را كه پیش از اسلام رایج بود تغییر داد و نظام پولی مبتنی بر طلا و نقره (دینار و درهم) را جایگزین آن كرد. در این باره ابوسعید خدری روایت می كند كه پیامبر مردی را به عنوان عامل خود در منطقه خیبر تعیین كرد، روزی آن مرد مقداری از خرمای مرغوب به نام جنیب آورد، رسول خدا پرسید آیا همه خرماهای خیبر اینچنین مرغوب هستند؟ مرد گفت خیر یا رسول الله ما خرمای مرغوب آنان را در قبال معاوضه با دو پبمانه از كالای دیگر خودمان و دو پیمانه از خرمای آنان را با سه پیمانه از كالای خودمان معاوضه می كنیم. حضرت فرمود: اینچنین عمل نكن تمام كالای خود را با درهم بفروش و سپس خرمای جنیب را نیز با درهم خریداری كن.
پیامبر با این توصیه، سیاست پولی ثابتی را كه مبنای آن درهم و دینار(۱) بود پی ریزی كرد و با این سیاست جهش بزرگی در فعالیت اقتصادی جزیره العرب بوجود آمد و عملیات خرید و فروش كه در گذشته دچار قید و بند بود از آزادی گسترده ای برخوردار شد.
نظام پولی جدید همچنین باعث تسهیل عملیات خرید و فروش و در نتیجه جلوگیری از بروز اختلاف میان طرفین معامله شد، و بدین ترتیب در اثر این سیاست، مشكلات قضایی احتمالی ناشی از مبادله كالا نیز رفع گردید.
تأثیر دیگر این نظام جدید، تسهیل نقل و انتقال كالاها و محصولات از شهری به شهر دیگر بدون نگرانی از ضایع شدن ارزش آنها بود.
نظام پولی مبتنی بر طلا و نقره، دامنه عملیات مبادله تجاری را بسیار گسترده تر كرد بطوری كه اگر كسی خرما می فروخت قادر می شد هر چه را كه می خواهد در هر زمانی خریداری كند و دیگر مجبور نبود در قبال فروش محصول خود – كالای دیگری را – كه مورد نیازش نبود – خریداری كند.
رسول خدا برای تقویت نظام پولی، محورهای مهمی را مشخص كرد كه عبارتند از:
۱- تثبیت ارزش پو ل رایج، كه با این كار، پول رایج، به عنوان ملاك تعیین قیمت كالاهای مورد معامله شناخته شد، رسول خدا به منظور تعیین دیه انسان مسلمان، ارزش یك مثقال طلا را یك دینار و ارزش هزار دینار را معادل ۱۰۰ شتر معین كرد. آن حضرت در نامه ای به مردم یمن نوشت: «دیه انسان مؤمن ۱۰۰ شتر است و كسانی كه دارای پول های مسكوك (دینار و درهم) هستند باید ۱۰۰ دینار بابت دیه بپردازند» و بدین ترتیب پول، قیمت ثابتی یافت و معیار قیمت های دیگر شد.
۲- آن حضرت واحدهایی برای اندازه گیری میزان طلا و نقره معین كرد و از جمله اوقیه (اونس)، درهم، دانق، قیراط، مثقال و دینار كه مقیاس هایی بودند برای اندازه گیری طلا و نقره. دینار عبارت بود از یك مثقال طلای شرعی كه معادل سه چهارم مثقال وزن طلا در امروز است و هر ده درهم معادل هفت مثفال شرعی نقره خالص است كه آنهم برابر است با پنج و ۴/۱ مثقال طلای امروز و اوقیه (اونس) شرعی ۴۰ درهم بود و درهم شش دانق و دینار ۲۴ قیراط بود، و همه معاملات اقتصادی براساس این واحدها و مقیاس های شرعی صورت می گرفت.
۳- پیامبر از انباشتن طلا و نقره جلوگیری كرد چنانچه آیه قرآن می فرماید: (كسانی كه طلا و نقره ذخیره می كنند آن را در راه خدا انفاق نمی كنند). علت اقدام پیامبر این بود كه طلا و نقره به عنوان دو پول رایج بایستی در گردش باشد تا نقدینگی بازار تضمین گردد. از اینرو، انباشتن پول نقد موجب ركود اقتصادی می شد و تأثیرات ناگواری بر اوضاع اقتصادی بجای می گذاشت و تا زمانی كه طلا و نقره از نظر اسلام دو نوع پول محسوب شوند، بایستی آنها در گردش باشند، و نباید در جاهایی كه از آنها استفاده نمی شوند محبوس گردد.
۴- به منظور جلوگیری از انباشته شدن پول در دست یك نفر، اسلام برای طلا و نقره، مالیات وضع كرد و آن را «زكات» نامید كه عبارت است از مقداری پول كه در صورت به حد نصاب رسیدن طلا و نقره، پرداخت می گردد، این روش بهترین شیوه برای جلوگیری از انباشته طلا و نقره در یك مكان و انتقال بخشی از آنها به نیازمندان است. در چنین صورت پول كه همان طلا و نقره است دوباره به گردش در می آید و از احتمال راكد ماندن آن جلوگیری می شود.
اسلام با تعیین زكات طلا و نقره، نظام باشكوهی را برای تضمین گردش مستمر پول مقرر كرد، بطوری كه اگر كسی پول افزوده ای در اختیار داشته باشد آن افزوده را به آن كه ندارد می دهد و به این طریق حركت پولی بی وقفه فعال بوده و موجب به حركت درآمدن چرخ های اقتصادی می شود.

نویسنده:مهرداد آزاد
(۱) دینار به سكه های طلا و درهم به سكه های نقره اطلاق می شد.
برگرفته از كتاب «دوله الرسول»
منبع:www.shiastudies.com

منبع : خبرگزاری فارس