سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

ساختمان و کنش دستگاه شنوائی


ساختمان و کنش دستگاه شنوائی
برای اینکه صوتی شنیده شود باید جریانهای عصبی را به راه بیندازد و باید این جریانها به مغز برسند بنابراین روانشناسی به ساختمان شنوائی توجه دارد آنچه بخوصوص مورد توجه روانشناس است اساس فیزیولوژیک ارتفاع و شدت صوت است. تئوریهای شنوائی که سه تا از مهم ترین آنها مورد بحث قرار خواهد گرفت می کوشند تا رابطه بین تجربه شنوائی و ساختمان و کنش دستگاه شنوائی را بیان کنند.
● مکانیزم شنوائی
‌امواج صوت از راه سوراخ گوش به پرده صماخ یا پرده گوش می رسند. ارتعاش این پرده چکش را که به آن بسته است به حرکت می آورد و آن سندان و رکاب را حرکت می دهد. به چکش عضله ای بسته است که عضله چکشی خوانده می شود. این عضله چکش و پرده صماخ را برای درجات مختلف شدت صوت میزان می کند به صورتی که مانع آسیب دیدن پرده صماخ شود. رکاب که به آن نیز عضله ای بسته شده است (در عکس دیده نمی شود) به دریچه بیضی فشار می آورد در اثر فشار آن پرده دریچه بیضی به داخل یا خارج متمایل می شود حرکات دریچه بیضی موجب می شود که امواج در مجرای دهلیزی به حرکت آیند و وارد مجرای صماخی حلزون شوند . هر دو مجرا از مایعی پر شده است وقتی رکاب فشار می آورد پنجره گرد که در انتهای مجرای صماخی قرار دارد به بیرون میل می کند.
آنچه در این جا هست در حقیقت یک مجرای دراز است که بالا می رود و بر می گردد ومحلی که در آنجا مجرا جهت خود را تغییر می دهد هلیکوترما خوانده می شود و در راس حلزون قرار دارد شکل این ساختمان مارپیچ است و دو دور و نیم به دور خود چرخیده است.
آنچه بین دو مجرای حلزون حائل است دیواره ای ساخته از استخوان و بافته های دیگر است و دو دیواره نازک دارد که در درون آن مجرای کوچکی قرار گرفته است که مجرای حلزونی خوانده می شود. گیرندگان شنوائی در داخل این دالان قرار دارند.
مقطعی از حلزون باز شده در اینجا رابطه سه کانال با یکدیگر دیده می شود. غشاء رایس نر حائل بین مجرای حلزونی و مجرای دهلیزی است . فاصل بین مجرای حلزونی و صماخی غشاء پایه ای است. روی غشاء پایه ای عضو کرتی قرار دارد و از آن سلولهای مژکی بیرون آمده اند. این سلولها با بافتهای عصبی که در سراسر مرکز حلزون هستند مربوط می شوند و غشاء پوشاننده بالای آنها قرار گرفته است.
غشاء پایه ای هر وقت که حرکتی در مجراهای بالا رونده (دهلیزی) و پایین آینده (صماخی) روی دهد. به حرکت می آید. حرکت غشاء پایه ای حرکت موجی یا تورمی است ظاهراً هر قسمت این غشاء نسبت به یک دسته از فراوانیها حساسیت دارد و بنابراین هر وقت فراوانی از نوع معین گوش را تحریک کند قسمت مربوط غشاء تورم پیدا می کند.
غشاء پایه ای ساختمانی شبیه به چنگ است و از بافته های کوچک و بلند مرکب است. بافته ها در پایه آن کوتاهند و در نوک آن درازتر می شوند.وقتی فراوانی زیاد به آن برخورد می کند ناحیه ای که بافته های کوتاه دارد ورم می کند و ناحیه ای که بافته های دراز دارد در برخورد با فراوانی های کم ورم می کند.فعالیت غشاء پایه ای عضو کرتی را به حرکت در می آورد و موجب می شودکه سلولهای مژکی آن خم شود خم شدن سلولهای مژکی اعصابی را که به آنها متصلند تحریک می کند.
● اثر وور-بری
فراوانی هائی که گوش را تحریک می کند در حلزون مجدداً تکرار می شوند. این امر را اثر وور-بری خوانند و این پدیده را اول در گربه ها مشاهده کردند. الکترود هائی که بر روی عصب شنوائی گربه بیهوش شده ای قرار داده بودند با دستگاه بلند کن رادیویی در اتاق آرامی متصل شده و آن نیز به گوشی تلفونی وصل شده بود. فراوانیهای مختلف که به گوش گربه می خورد عیناً شنیده می شد. یک آزماینده در گوش گربه صحبت کرد و دیگری که در اطاق بی صدا بود آنچه او گفت شنید.
آزمایشهای بعدی نشان داده اند که اثر وور-بری در حقیقت دو اثر مختلف است. یکی از اینها که پاسخ حلزونی نامیده شده است شامل پدیده های الکتریکی است که در سلولهای حلزونی وقتی از ارتعاشات خارجی متاثر شوند به وجود می آید دیگری که پتانسیل عصبی خوانده شده است صرفاً پاسخ عصبی است هر چند ظاهراً معلول همان پدیده ایست که پاسخ حلزون را موجب می شود. در حدودی پاسخ حلزونی و پتانسیل عصبی یا فراوانی محرک همبستگی دارند .
● پاسخ حلزونی
امواج صوت که به گوش می رسند شاید از راه فعالیت سلولهای مژکی در حلزون جریانهای الکتریکی ایجاد می کنند. این پاسخ الکتریکی را می توان با گذا شتن الکترود روی حلزون ثبت کرد.
با گذاشتن الکترود در جاهای مختلف غشاء پرده می توان پیدا کرد کدام قسمت به فراوانی بخوصوصی پاسخ بیشتر می دهد بدین ترتیب پیدا کرده اند که بافته های کوتاه حداکثر پاسخ را به فراوانیهای زیاد و و بافته های دراز حداکثر پاسخ را به فراوانیهای کوتاه می دهند. فراوانیهایی که پاسخ حلزونی را موجب می شوند بین ۲۰ و ۲۰،۰۰۰ سیکل در ثانیه هستند اصوات خالص وقتی شدت زیاد دارند پاسخ پیچیده ای را در حلزون موجب می شوند این امر در خود حلزون وجود هارمونیک ها را نشان می دهد. این هارمونیک ها را هارمونیک های شنوائی گویند.
● پتانسیل عصبی شنوائی
با اتصال الکترود های عایق شده به عصب شنوائی ممکنست پاسخ عصبی را دریافت کرد. در این وضع فراوانیهائی که تا پنج هزار سیکل در ثانیه هستند همان فراوانی را در عصب شنوائی ایجاد می کنند.
قابل توجه است که با وجود آن یک تار عصبی کمتر از هزار ارتعاش در ثانیه حمل می کند عصب شنوائی پنج هزار ارتعاش را در ثانیه حمل می کند. این امر چنانکه خواهیم دید برای نظریه های شنوائی مهم است نیز قابل توجه است که عصب شنوائی ظاهراً فراوانیهای بیش از پنج هزار در ثانیه را منتقل نمی کند این امر حکایت از این می کند که عامل دیگری جز فراوانی جریان عصبی مسئول شنیده شدن فراوانیهای بیشتر از این است.
منبع : شبکه اطلاع رسانی رشد


همچنین مشاهده کنید