پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

جرج چرچیل


جرج چرچیل
جرج چرچیل در تاریخ ۱۴ اوت ۱۸۷۷ متولد شد. وی فرزند هنری آدریان چرچیل۱ و برادر آلفرد فرانسیس چرچیل۲ و سیدنی جان الكساندر چرچیل۳ بود. او تحصیلاتش را به صورت خصوصی گذراند و با موریل۴ دختر سر آلفرد ایست۵ (عضو توپخانه سلطنتی بریتانیا) ازدواج كرد و از وی صاحب دو پسر گردید. وی از سال ۱۸۴۸ در سفارت و كنسولگریهای مختلف انگلیس در ایران خدمت كرد و متخصص مسائل ایران در وزارت امور خارجه انگلیس بود كه مشاغل وی به اختصار در ذیل ارائه می گردد:
در هفتم آوریل ۱۹۰۳ كفیل دبیر خانه شرقی سفارت تهران، دبیر شرقی سفارت از آوریل ۱۹۰۷، خدمت در وزارت امور خارجه از یازدهم مارس ۱۹۱۹، به عنوان دبیر دوم در ایران تا پایان جنگ جهانی مشغول به خدمت بوده است، عضو هیئت انگلیسی همراه احمد شاه در طول بازدید از انگلستان جهت تنظیم قرارداد (نظامنامه) ۱۹۱۸بوده كه در همین سال به وی نشان درجه یك شیر خورشید ایران اعطا می شود، وی سپس بین سالهای ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۴ به بخش شرقی وزارت امور خارجه منتقل می شود. سر كنسول بریتانیا در الجزایر از ۱۹۲۴ تا ۱۹۲۷ و در سال ۱۹۳۷ باز نشسته می شود و مجدداً در سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۱ از سوی وزارت خارجه به خدمت خوانده می شود.۶
چرچیلها چهار برادر بودند كه سه تن از آنها در ایران مأموریت داشتند. جرج چرچیل فارسی را خوب می دانست و ثلث را خوش می نوشت. بالغ بر ده هزار بیت از حافظ و سعدی و مولوی و فردوسی را از بر داشت و در سخن به مناسباتی آن ادبیات را شاهد می آورد. در امور، بسیار كنجكاو و دقیق بود و با تمام خانواده ها (اقشار مملكتی) آمیزش داشت. نفایس زیادی به مرور از عتیقه جات و كتب قدیمه گرد آورد و به موزه انگلستان فرستاد، به طوری كه در موزه معروف لندن قسمتی را "چرچیلاد" نام نهاده و اشیاء جمع آوری نموده وی را در آن محل نهاده اند.
چرچیل در خصوص عزل و بركناری اتابك گزارش محرمانه ای به انگلیس ارسال كرد مبنی بر اینكه روحانیت را باید برضد اتابك تحریك نمود و آماده ساخت و به این ترتیب به همراه سر آرتور هاردینگ به بغداد و نجف سفر كرد و عده ای از علما را دیدن نمود و در آنجا موفق شدكه اتابك را تكفیر كرده، موجبات استعفای وی را از صدارت ایران مهیا گرداند. وی در جریان مهاجرت ساختگی به قم برای گرفتن مشروطه به همراه مهاجرین به نام آخوند طالقانی در خدمت علما به قم رفت.۷
پس از اینكه اتابك به قتل رسید جرج چرچیل با صنیع الدوله مذاكرات محرمانه ای داشت. و در این جلسه صنیع الدوله اظهار داشت كه قتل اتابك بر اساس مدارك و شواهد كار سعد الدوله بوده است و كسی كه در جریان سوء قصد دستگیر شد پسر عباسقلی خان آدمیت رئیس یكی از انجمنهای مخفی در تهران بود. صنیع الدوله در این مذاكره ایمان قلبی داشت كه این اشخاص مطمئناً از پشتیبانی محرمانه شاه هم بهره مند هستند و از آنجایی كه ممكن بود كشف قضیه منجر به كشف هویت بعضی از رجال عالیرتبه كشور كه در این قضیه دست داشتند، شود مرتكبان حقیقی را كه در جریان سوء قصد دستگیر شده بودند، آزاد نمود.۸
بمباران و به توپ بستن مجلس و دستگیری رهبران نهضت مشروطیت سفارت انگلیس را در تهران بدین فكر انداخت كه با همكاری سفارت روسیه دقیقاً به وضع مشروطه خواهان رسیدگی كند و ضمناً از نزدیك از هدف و نیات محمد علی شاه مطلع گردد. بدین منظور قرار شد چرچیل و بارانوسكی به اتفاق به دیدار شاه در باغشاه رفته و این ملاقات روحیه شاه را كاملاً بر آنان روشن گردانید كه وی با مجلس كینه و عداوتی ندارد و اقداماتی كه به عمل آورده مستقیماً متوجه انجمنهای سركش و برهم زننده صلح است. به همین خاطر چرچیل به درخواست اداره تلگراف هنداروپ و نیز درخواست بانك شاهی در مورد افزایش نفرات نگهبان شاه قول مساعد دادند.۹
چرچیل در جریان عزل محمد علی میرزا و نصب احمد شاه و تصفیه حساب وی یكی از امضا كنندگان از طرف انگلیس به همراه بارانوسكی بود.۱۰
چرچیل دوبار موجبات آزادی و كشته نشدن ناصرالملك را فراهم نمود، یك بار وقتی كه محمد علی شاه دستور توقیف وی را داده بود و از طریق ناصرالملك مطلع گردید و بلافاصله به حضور شاه رفت و اظهار داشت كه به دلیل اینكه ناصرالملك دارای نشان و حمایل از طرف دولت انگلیس است، چنانچه قرار است آسیبی به وی برسد باید دولت انگلستان از موضوع مطلع باشد تا عناوینی را كه به او داده پس بگیرد. این اخطار شدید اللحن، شاه را نگران كرد و دستور آزادی او را داد. بار دوم پس از كشته شدن امین السلطان و در خواست اكثریت مبنی بر پذیرفتن رئیس الوزرایی از جانب ناصر الملك از آنجایی كه در خصوص وی دسایسی در پشت پرده وجود داشت تا اینكه دستور به توپ بستن مجلس از جانب شاه صادر و نیز توقیف وی را در پی داشت مداخله چرچیل موجب آزادی وی و اعزام او به فرنگستان می گردید.۱۱
در سال ۱۳۳۴ كه احمد شاه فرمان ریاست وزرایی وثوق الدوله را صادر كرد، وثوق الدوله نیز به علت اختلاف نظر با سر چارلز مارلینگ وزیر مختار بریتانیا در تهران و چرچیل دبیر اول سفارت انگلیس بر سر تبیین وزرای كابینه و مخالفت شدید وی با انتخاب مستشار الدوله و محتشم السلطنه، موفق به تشكیل و معرفی هیئت وزرا نگردید و مجبور به استعفا شد. وثوق الدوله پس از آنكه در نوبت ثانی به ریاست وزراء منصوب شد در منزل خود با جرج چرچیل و یورنیف عضو سفارت روس به مذاكره پرداخت و سرانجام در ۱۹ اوت ۱۹۱۶ موفق شد رضایت چرچیل را برای انتخاب افرادی كه از نظر سیاستهای بین المللی اعتدالی بودند جلب نماید.۱۲
پیروزی ارتش سرخ و تثبیت نظام شوروی دولت انگلیس را ناگزیر كرد كه سیاست نادیده گرفتن شوروی را بر كناری نهد و باشوروی وارد مذاكره شود، در ضمن دولت انگلیس از آن بیم داشت كه در پی خروج سربازان بریتانیا از ایران، كه به سبب مشكلات مالی و فشار افكار عمومی مردم انگلیس حتمی و قریب الوقوع می نمود، شوروی به ایران حمله كند، دست كم بر شمال و پایتخت مسلط شود، به نفوذ انگلیس در این منطقه پایان بخشد و منابع نفتی انگلیس در جنوب ایران را مورد تهدید قرار دهد، در همین اوضاع بود كه در ۱۱ دسامبر ۱۹۲۰، به هنگام زمامداری سپهدار، جرج چرچیل در خصوص مذاكرات ایران و شوروی اظهار داشت كه ممكن است ایرانیها تا آخرین لحظه تلاش كنند كه با بلشویكها به سازشی دست یابند. همزمان با این قضیه وی در خصوص بی اثر بودن و به عبارتی عقیم بودن قرارداد ۱۹۱۹ نیز تأكید داشت.۱۳
جرج چرچیل را در جریان عقیم ساختن "نقشه عثمانی" برای ایجاد ارتباط امیر افغانستان، ساقط كردن حكومت رشت، فتح تهران و نقش بسزای او می توان پیدا كرد.
وی اطلاعات محلی و بسیار محرمانه ای را در مورد مقامات و شخصیتهایی كه در زمان مأموریت خویش داشته به صورت كتابی به نام فرهنگ رجال قاجار۱۴ تهیه كرده است. چرچیل در مقدمه كتاب می نویسد:
« مجلد حاضر شامل شرح حال رجال و گزیدگان ایران است كه به منظور استفاده مأموران و فرستادگان دولت اعلیحضرت پادشاه انگلیس تهیه شده و كاملاً جنبه سری و محرمانه دارد. این مجموعه در سال ۱۸۹۸ توسط سرهنگ هنری فیلیپ پیكوت۱۵ فراهم آمده و من با همكاری سرتیپ هاتم شیندلر۱۶ و سرهنگ جیمز آرچیبالد داگلاس۱۷ مطالب جدیدی به آن افزوده و اشتباهات آن را تصحیح كرده ام.»۱۸
سكینه كریمی
۱- Henry Adrian Churchill كنسول رشت از سال۱۸۷۵ تا ۱۸۷۹
۲- Alfred Francis Churchillنایب كنسولگری رشت از سال ۱۹۰۳ تا ۱۹۰۵
۳- Sydney John Alexander Churchillدبیر دوم دبیر خانه شرقی سفارت انگلیس
۴- Muriel
۵- Sir Alfred East
۶- who&#۰۳۹;s who : An Annual Biographical dictionary (۱۹۷۲-۱۹۷۳). London. A and C Black, P. ۵۹۳
۷- محمود محمود. تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی. (تهران: اقبال، ۱۳۲۸) ج ۷، ص ۱۷۰؛ ج ۸، ص ۱۹.
۸- اسماعیل رائین. انجمن های سری در انقلاب مشروطیت ایران. (بی جا: بی نا، ۱۳۴۵)، ص ۱۲۲-۱۲۳، ۱۲۵؛ الموتی، مصطفی، بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷، شرح حال نایب السلطنه ها و روز شمار زندگی نخست وزیران ایران ( لندن: بی نا، ۱۹۹۰-۱۹۹۷)، ج ۱، ص ۹۹..۱
۹- همان. ص ۱۳۰-۱۳۱..
۱۰- مهدیقلی هدایت. گزارش ایران،قاجار و مشروطیت. (تهران: نقره، ۱۳۶۳)، ص ۲۴۰..
۱۱- مصطفی الموتی. بازیگران سیاسی از مشروطیت تا سال ۱۳۵۷: شرح حال نایب السلطنه ها در روز شمار زندگی نخست وزیران ایران ( لندن: بی نا، ۱۹۹۵-۱۹۹۷)، ص ۲۴-۲۶..
۱۲- ایرج ذوقی، ایران و قدرتهای بزرگ در جنگ جهانی دوم: پژوهشی در باره امپریالیسم. ( تهران: پاژنگ، ۱۳۶۷) ص۱۶؛ احرار، احمد، زنان در ایران، ( تهران: نوین، ۱۳۵۲) ج ۲، ص ۸۲۸ و۸۳۰..
۱۳- آینده، سال ۱۵، ص ۳۷۷ و ۳۸۰..
۱۴- Biographical Notices of Persian Statement and Notables, sep ۱۹۰
۱۵- Henry Philip Picot رایزن نظامی سفارت انگلیس از سال ۱۸۹۳ و دبیر شرقی سفارت از سال ۱۸۹۸ تا سال ۱۹۰۰
۱۶- Houtam Schindler رایزن نظامی سفارت انگلیس
۱۷- James Archibald Douglas رایزن نظامی سفارت انگلیس از سال ۱۹۰۳ تا سال ۱۹۰۷
۱۸- جرج پرسی چرچیل. فرهنگ رجال قاجار. ترجمه و تألیف غلامحسین میرزا صالح، ( تهران: زرین، ۱۳۶۹( ص ۷..
منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران


همچنین مشاهده کنید