درباره علیرضا محسنی تبریزی

▪ علیرضا محسنی تبریزی
▪جامعه شناس و روان شناس اجتماعی
▪ اخذ لیسانس جامعه شناسی از دانشگاه ملی ایران ۱۳۵۳-۱۳۴۸
▪ عزیمت به آمریكا برای ادامه تحصیل
▪دریافت فوق لیسانس جامعه شناسی از دانشگاه میشیگان غربی۱۳۵۷-۱۳۵۴
▪دكترای جامعه شناسی ازدانشگاه میشیگان ۱۳۶۵-۱۳۶۴
▪اخذ فوق تخصص روان شناسی اجتماعی ۱۳۶۵-۱۳۶۴
▪ شركت در مجامع علمی، سمینارها، كنگره ها و سمپوزیوم های ملی، منطقه ای، بین المللی
▪عضو انجمن جامعه شناسی از ۱۳۷۲ تا كنون
▪ عضو انجمن جامعه شناسی كلمبیا-آمریكا از ۱۹۷۹ تا اكنون
▪ عضو شورای پژوهشی دانشگاه تهران ۱۳۷۵-۱۳۶۷
▪عضو كمیته تخصصی علوم انسانی ۱۳۷۵-۱۳۶۷
▪عضو هیأت مدیره انجمن ایرانی روان شناسی اجتماعی ایران از ۱۳۷۹ تا حال حاضر
▪ تدریس در دانشگاه تهران، علامه ،دانشگاه اصفهان،دانشگاه الزهرا، دانشگاه تربیت مدرس، دانشكده روابط بین الملل، دانشگاه عالی ،دانشگاه آزاد و...
●برخی از آثار او عبارتند از:
▪نظریه های روان شناسی اجتماعی
▪روان شناسی اجتماعی كاربردی
▪مبانی و كلیات روان شناسی اجتماعی
▪اندیشه های سیاسی قرن بیست و ...
«مبانی روان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی و روان شناسی رفتار وندالیستی در مباحث آسیب شناسی و كژرفتاری اجتماعی حاصل تحقیق، تتبع، تفحص، تدریس و مطالعه چندین ساله در متون و مباحث روان شناسی اجتماعی كژرفتاری و جامعه شناسی انحرافات است. آغاز مطالعات و تفحصات نگارنده در باب وندالیسم به نیمه اول دهه ۷۰ باز می گردد. در واقع زمانی كه نگارنده مسئولیت سرپرستی مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران را عهده دار بود فرصتی دست داد تا نخستین تحقیق و مطالعه منظم و جامع در باب اتیولوژی (سبب شناسی) و اپیدمیولوژی (فراگیرشناسی) وندالیسم در تهران به عنوان بزرگترین و مهمترین حوزه شهری در ایران در بخش روان شناسی اجتماعی مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی آغاز شود. این مطالعه در اوایل پائیز ۱۳۷۲ آغاز شد و در اواخر پائیز ۱۳۷۴ به اتمام رسید. مع الوصف تنظیم و تنسیق مطالب به صورت حاضر و خاصه تصمیم به انتشار، در چند سال اخیر اتخاذ شد؛ زیرا از یكسو وندالیسم نمود عینی بارزی در مناطق شهری كشور یافت و از سوی دیگر تأسیس دوره های كارشناسی ارشد و دكترای مسائل اجتماعی در دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و ارائه دروسی در زمینه های جامعه شناسی انحرافات اجتماعی، بزهكاری جوانان و نوجوانان و مسائل اجتماعی ایران و نیاز مبرم دانشجویان، دانش پژوهان و طلاب علوم اجتماعی به ویژه دانشجویان گرایش مسائل اجتماعی به كتب و متون تخصصی و علمی جدید، ضرورت تدوین، تألیف و انتشار كتابی درسی در باب «وندالیسم » را ایجاب كرد.» این یادداشت بخشی از مقاله علیرضا محسنی تبریزی در مقدمه كتاب رفرنس و دانشگاهی «وندالیسم» است كه به خوبی دغدغه های نگارنده در حوزه جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی را بازگو می كند. حوزه وسیع و متنوع روان شناسی اجتماعی از یك سو و مختصات پردامنه جامعه شناسی از سوی دیگر، در كنار روحیه جست وجوگر و محقق محسنی تبریزی، آثار او را به كاربردی ترین پژوهش های روان شناسی اجتماعی در ایران بدل كرده است. محسنی علی الخصوص بر مسأله نابهنجاری ها و نژندی های اجتماعی در ایران تمركز بیشتری داشته و پژوهش های میدانی او در زمینه های بزه اجتماعی به منابع مهم شناخت و آسیب شناسی اجتماعی در ایران بدل شده است. محسنی تبریزی لیسانس جامعه شناسی خود را از دانشگاه ملی ایران دریافت كرد و بلافاصله بعد از این دوره برای ادامه تحصیل راهی آمریكا شد.محسنی فوق لیسانس جامعه شناسی اش را از دانشگاه میشیگان غربی گرفت و این رشته را تا دریافت دكترای جامعه شناسی ازدانشگاه میشیگان ادامه داد. همانندی های فراوان دو رشته روان شناسی اجتماعی و جامعه شناسی محسنی تبریزی را كه سری پرشور در تحصیل و آموختن داشت،ترغیب به ادامه تحصیل در رشته روان شناسی اجتماعی كرد.او موفق به اخذ فوق تخصص روان شناسی اجتماعی از همان دانشگاه شد. در خلال این سالها محسنی تبریزی دیپلم عالی زبان انگلیسی اش را نیز از دانشگاه میشیگان آمریكا دریافت كرد و در كنار تحصیل ،پژوهش و حضور در عرصه های علمی مرتبط با رشته اش را به جدیت به پیش برد.
محسنی بعد ازپایان تحصیلات به ایران بازگشت و بلافاصله در مراكز آكادمیك و علمی رشته تحصیلی اش مشغول به كار شد.او كه سابقه تدریس مبانی جامعه شناسی را از دانشگاه میشیگان با خود به ایران آورده بود، دردانشگاه تهران به عنوان مدرس جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی مشغول به كار شد و به تدریس روان شناسی اجتماعی كاربردی، اندیشه های سیاسی قرن بیستم و نظریه های روان شناسی اجتماعی در مقطع لیسانس وفوق لیسانس پرداخت. او در كنار اشتغال تمام وقت در این دانشگاه، در دانشگاه علامه ،دانشگاه اصفهان ،دانشگاه الزهرا ،دانشگاه تربیت مدرس، دانشكده روابط بین الملل ،دانشگاه عالی، دانشگاه آزاد و... به تدریس دروس مرتبط با جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی پرداخته است.
علیرضا محسنی تبریزی علاوه بر اینها در مجامع علمی، سمینارها، كنگره ها و سمپوزیوم های ملی، منطقه ای و بین المللی نیز حضور مستمر داشته و عضو انجمن جامعه شناسی ، انجمن جامعه شناسی كلمبیاو هیأت مدیره انجمن ایرانی روان شناسی اجتماعی ایران نیز هست.در كنار این همه حضور اما چهره حقیقی محسنی را باید از لابه لای متن های تحقیقی و پژوهش های كاربردی اش جست وجو كرد. طرح بررسی عوارض روانی جنگ، طرح بررسی زمینه های مشاركت روستاییان در نظام ترویج ، بررسی عوارض روانی ـ اجتماعی زلزله خرداد ۶۸ گیلان، بررسی عملكرد آموزشیاران و معلمان آموزش و پرورش همكار با نهضت سوادآموزی و ...
از جمله پژوهش های كاربردی علیرضا محسنی تبریزی برای نهادها و سازمان های مرتبط است. یكی از پژوهش ها كه دامنه وسیع تری دارد را نیز با هم مرور می كنیم؛ «بررسی پرخاشگری و خشونت در ورزش فوتبال» :این مقوله در بین مباحث و مقوله هایی كه در جامعه شناسی ورزش قابل بحث و تأمل هستند. خشونت تماشاگران رویدادهای ورزشی به ویژه رقابت های فوتبال همواره به عنوان یك پدیده اجتماعی مهم مورد توجه قرار داشته است. در پژوهش محسنی تبریزی افزون بر بررسی تئوری های تبیین كننده خشونت و پرخاشگری بین تماشاگران مسابقات فوتبال ، رفتارهای پرخاشجویانه و گاه خشونت آمیز تماشاگران مورد مطالعه جامعه شناختی قرار گرفته است. هدف این مطالعه به طور عمده پرداختن به سبب شناسی پدیده خشونت و پرخاشگری در بین تماشاگران ورزش فوتبال است كه مشخص می سازد اختلال در كدام یك از عناصر این ساختار سبب بروز «سوء كاركرد» در آن می شود و این سوء كاركرد تحت تأثیر چه متغیرهای اجتماعی قرار دارد. در این پژوهش از دو روش تحلیل تاریخی و پیمایشی استفاده شده است.
روش نمونه گیری به صورت تصادفی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است و درنهایت آنالیز داده ها با استفاده از روش های آماری توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است. نتایج این پژوهش حاكی از آن است كه متغیرهای اهمیت و حساسیت نتیجه بازی از نظر كسب امتیاز و تعیین جایگاه تیم های مورد علاقه در رده بندی مسابقات قهرمانی، حركات و اعمال خشونت آمیز و پرخاشجویانه بازیكنان هنگام بازی و كیفیت داوری عمدتاً بر بروز پرخاشگری كلامی طرفداران تیم های مورد بررسی تأثیر می گذارد. متغیرهای سن ، میزان كنترل و نظارت خانواده و پایگاه اقتصادی - اجتماعی تأثیر منفی بر گرایش طرفداران تیم های فوتبال مورد مطالعه به رفتارهای پرخاشجویانه و خشونت آمیز دارند و متغیرهای سابقه نزاع، سابقه رفتار مجرمانه، سابقه تنش و ناكامی در فعالیت های تحصیلی و آموزشی، مصرف سیگار، سابقه تنش در محیط خانواده و عدم سازگاری انتظارات ورزشی و وسایل تحقق آنها دارای تأثیر مستقیم بر گرایش به ارتكاب رفتارهای پرخاشجویانه و خشونت آمیز ورزشی هستند. این طرح در چند زمینه كاربرد دارد:
۱- شناسایی و آگاهی از عوامل مؤثر در بروز رفتارهای پرخاشجویانه و خشونت آمیز
۲- یافته های این پژوهش می تواند به مسئولان امور ورزشی و برگزار كنندگان مسابقات فوتبال كمك كند تا با برنامه ریزی دقیق تر و آگاهانه تر از بروز رفتارهای پرخاشجویانه و خشونت آمیز در بین تماشاگران فوتبال جلوگیری به عمل آورند.«علل وندالیسم در تهران و راههای پیشگیری و درمان» نیز عنوان پژوهش دیگری از علیرضا محسنی تبریزی است. این تحقیق در صور و قالبی پربارتر با عنوان وندالیسم در قالب كتاب انتشار یافت و به سرعت به منابع دانشگاهی رشته روان شناسی اجتماعی بدل گشت. كتاب حاضر در هفت فصل فراهم آمده است: فصل اول تحت عنوان كلیات پس از ارائه تاریخچه ای از مفهوم و وجه تسمیه آن در ادبیات آسیب شناسی اجتماعی به تعریف و معنی وندالیسم می پردازد و با طرح وندالیسم به عنوان یك آسیب اجتماعی، به عنوان یك رفتار نابهنجار و به عنوان یك معضل اجتماعی، می كوشد جایگاه آن را به عنوان یكی از صور كژرفتاری ها و انحرافات در طبقه بندی انواع جرایم و نابهنجاریها مشخص نماید. در فصل دوم مبانی نظری وندالیسم با استعانت از یك رویكرد تلفیقی به تفصیل مطرح شده است. در این فصل ابتدا آن دسته از نظریه های جامعه شناسی انحرافات كه با مباحث روان شناختی اجتماعی وندالیسم خصوصاً اتیولوژی آن بعنوان یكی از صور بزهكاریها و كجروی های اجتماعی قرابت و انتساب بیشتری دارند مطرح می شوند. سپس تئوریهای روانشناسی و روانكاوی انحرافات بخصوص آن دسته از نظریه های روان شناسی مرتبط با رفتار وندالیستی مرور و بررسی می گردند. بالاخره در قسمت پایانی این فصل نظریه های روان شناسی اجتماعی انحرافات كه بطور اخص بر وندالیسم و ویرانگری تأكید دارند مطرح می شوند. فصل سوم تحت عنوان خشونت و وندالیسم در ورزش فوتبال ناظر بر بررسی خشونت و ویرانگری در ورزش فوتبال است. در این فصل ضمن گونه شناسی خشونت و پرخاشگری، خاستگاه و مبانی نظری خشونت در ورزش براساس پارادایم های زیست شناسی، روانكاوی و روان شناسی، انسان شناسی و جامعه شناسی تبیین می شوند و بالاخره پژوهش های انجام شده در باب وندالیسم و خشونت در ورزش فوتبال در چند كشور مطرح و نتایج حاصله كه مبین اتیولوژی و اپیدمیولوژی خشونت و وندالیسم در محیط های ورزشی است تشریح می گردند. فصل چهارم زیر عنوان اتیولوژی وندالیسم ناظر بر علل و انگیزه های رفتار وندالیستی است و می كوشد در پرتو مبانی و یافته های تجربی به سبب شناسی وندالیسم بپردازد.
در فصل پنجم اپیدمیولوژی و همه گیرشناسی وندالیسم مورد توجه قرار گرفته است. در این فصل به استناد اطلاعات تجربی در چند كشور نظیر ایالات متحده آمریكا، هلند، آلمان، فرانسه و نظایر آن وسعت و گستره وندالیسم بررسی می شود. فصل ششم یافته های دو پژوهش تجربی را در باب وندالیسم در ایران مطرح می سازد. پژوهش اول مروری است بر یافته های تحقق «وندالیسم در تهران بزرگ» كه عمدتاً ناظر بر علل و انگیزه های رفتار وندالیستی است. تحقیق دوم عوامل جامعه شناسی خشونت تماشاگران فوتبال را در تهران تبیین می كند.
فصل هفتم زیر عنوان پیشنهادات و توصیه های كاربردی، كلیه سیاست ها و استراتژیهای اجرایی را در شكل طرح های مداخلات اجتماعی، آگاه سازی، پیشگیری و درمان وندالیسم مطرح می سازد. تبریزی درباره محدوده و دامنه وندالیسم در اجتماع امروز نظریات جالبی دارد: «امروزه وندالیسم خصوصاً برای كسانی كه در شهرهای بزرگ و پرجمعیت زندگی می كنند پدیده ای ملموس و مشهود و واقعیتی تلخ و در عین حال گریزناپذیر است كه بعنوان یكی از نمودهای زندگی اجتماعی جامعه مدرن و ماشینی بروز و حضور دارد.
در همه شهرهای بزرگ همه روزه ما شاهد ویرانگری تعمدی و رفتارهای غیرمسئولانه و ضداجتماعی وندال هایی هستیم كه عمداً كمر به تخریب و نابودی هر آنچه زیباست و هر آنچه متعلق به همگان است بسته اند.
نقاشی های به نمایش درآمده در گالری ها، آثار باستانی و عتیقه های موجود در موزه ها، ابنیه تاریخی ، مجسمه های نصب شده در میادین، پارك ها و اماكن عمومی، منازل خالی از سكنه، پارك ها و فضاهای سبز عمومی، چراغ های معابر، صندلی های اتوبوس و مترو، كتابهای كتابخانه ها، تلفن های عمومی و ده ها موضوع مورد تخریب دیگر از جمله موضوعاتی هستند كه در اثر وندالیسم متحمل خسارات و صدمات گردیده و مورد تخریب قرار می گیرند.
امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ وندالیسم بصورت یك مشكل اجتماعی حاد مطرح است كه نه تنها سلامتی و امنیت جامعه را به مخاطره می اندازد، بلكه هزینه های مالی گزافی را بر مالیات دهندگان و ساكنین این شهرها تحمیل می كند. برخلاف بسیاری از جرایم و انحرافات، آثار وندالیسم مشهود و پیداست. براساس گزارشهای ارائه شده و آمارهای مربوط به موضوعات وندالیسم در برخی كشورها نظیر آ مریكا ، كانادا، روسیه، سوئد، انگلستان، هلند، فرانسه، آلمان و استرالیا، تخریب اموال مدرسه، علائم ترافیك و تابلوهای راهنمایی، شكستن شیشه اماكن خالی از سكنه، شكستن لامپ خیابان ها و پارك ها، تخریب كیوسك تلفن و شكستن دستگاه تلفن عمومی، قطع سیم برق و تلفن، شكستن درختان خیابان ها و پارك ها، تخریب مجسمه های میادین، تخریب اموال پارك ها و اماكن عمومی، پاره كردن صندلی سینماها، تئاترها و اتوبوس های شهری، تخریب اموال كتابخانه ها، تخریب و صدمه زدن به اتومبیل های پارك شده در خیابان ها، تخریب برخی وسایل داخل هواپیماهای مسافربری و قطارها و ترن های زیرزمینی، تخریب ریل های راه آهن، تخریب اموال بیمارستان ها، كارخانه ها، مراكز تجاری، ایجاد آتش سوزی درجنگل ها، مراتع و برخی انبارهای عمومی، تخریب اموال عمومی، استفاده از مواد منفجره نظیر ترقه و بمب دستی به منظور آسیب و تخریب برخی از متعلقات اشخاص حقیقی و حقوقی و موارد عدیده دیگر از رایج ترین صور رفتار بزهكارانه و وندالیستی در جامعه مدرن است.
توسعه جامعه مدرن خصوصاً شهرها و تحولاتی كه در سطح ساختارهای اجتماعی و روابط و مناسبات جمعی در دوران جدید بوجود آمده تمامی شئون و جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را متأثر ساخته و در دنیای امروز روابط انسان ها در معرض تغییر و تحول و پیچیده تر شدن دائم و مستمر قرار دارد. تمدن ماشینی امروز كه به دنبال خود توسعه شهرهای صنعتی ایجاد محلات پرجمعیت، تغییر زندگی ساده قدیمی و تبدیل آن به یك زندگی پرتجمل و پیچیده، تغییر زندگی ساده و مبتنی بر روابط عاطفی و همدلی به یك زندگی مبتنی بر روابط رسمی و بی روح همراه با فردگرایی مفرط، رقابت سرسختانه و عقل گرایی، درآمیختگی سنت های كهنه و نو، تضعیف انسجام و همبستگی اجتماعی، شكست ها و عقده های روانی پنهانی و امیال سركوب شده و آرزوهای ناكام مانده و تشدید احساسات درماندگی، سرخوردگی، ناتوانی و اجحاف را به ارمغان آورده است، پیامد دیگری نیز داشته و آن عصبانی شدن روزافزون انسانها بخصوص نسل جوان در برابر واقعیات اجتماعی و نیروهای سركوب گر بیرونی است. به ویژه سرپیچی و عدم متابعت از قواعد و سنجه های حاكم بر روابط اجتماعی و طغیان علیه نظم دستوری جامعه و واكنش به محرك های بیرونی در فرم عكس العمل های منفی یكی از مهم ترین و شاخص ترین واكنش های رفتاری برخی از گروه ها و افراد در جامعه امروز است.»
محسنی تبریزی امیدوار است : «انتشار این كتاب علاوه بر آشنا كردن علاقه مندان به مباحث وندالیسم خصوصاً مبانی نظری و تجربی آن به ارتقای سطح دانش و بینش عمومی در باب یكی از نابهنجاریها و معضلات اجتماعی مطرح در جامعه امروز مدد رساند. از طرفی كتاب حاضر در قالب یك كتاب درسی عمدتاً به واسطه پاسخ به نیاز مبرم دانشجویان گرایش مسائل اجتماعی به كتب و متون تخصصی و علمی جدید تألیف و تدوین شده است و لذا امید دارد خوانندگان را به كار آید و مباحث آن بتواند بر دانش و معارف آنان در باب وندالیسم بیافزاید.»
او از معدود جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی امروز ایران است كه با درك درست از خواسته ها و نیاز های جامعه پیرامون ، به بهتر زیستن می اندیشد و با این آرمان است كه نگاهی عمیق به موانع تحقق آن دوخته است.

منبع : روزنامه ایران