اینجا تفنگ جزو لوازم حیات است

اكتبر گذشته، خبری دیگر بر اندوه آفریقا افزود: آغاز نبرد مبارزان سومالی با اتیوپی، موضوع، ساده نیست زیرا اگر این «اعلام» به جنگی تمام عیار و واقعی منجر شود، شاخ آفریقا با فاجعه تازه ای مواجه خواهد شد. جامعه جهانی همه توجه خود را به خاورمیانه و عراق و افغانستان معطوف كرده است و حال آنكه در نقطه دیگر این منطقه، كشتاری بس وسیع تر از عراق و افغانستان جاری است.
●جهاد آزادیبخش با دشمنان سومالی
تا پیش از فتح پایتخت سومالی توسط اسلامگرایان، كمتر كسی شناخت كافی از مبارزان عقیدتی این كشور داشت؛ پیشینه این گروه اسلامی كه امروز «اتحادیه محاكم اسلامی» نامیده می شود به سال ۱۹۹۶ می رسد. هنوز ۲ سال از شكل گیری این هسته مبارزه نگذشته بود كه تسلط ایشان بر مناطق مختلف این كشور افزون تر شد.
فلسفه تشكیل اتحادیه محاكم اسلامی به فقدان حكومت مركزی در سومالی ارتباط پیدا می كند؛ از زمان سقوط حكومت ژنرال «محمد زیادباره» (Mohamad Siad Barre)، سومالی نتوانست دولتی دائمی را جایگزین آن سازد و این وضعیت اسفناك خلأ قدرت تا به امروز نیز ادامه داشته است. براین اساس، اسلامگرایان سومالی با استفاده از فرصت پیش آمده به تدریج نفوذ خود را گسترش دادند. با اعلام تصرف موگادیشو (پایتخت سومالی) توسط اسلامگرایان اتحادیه محاكم اسلامی كه در ژوئن سال جاری میلادی اتفاق افتاد، بار دیگر نگاه ها به سوی این كشور آفریقایی و فاتحان جدید پایتختش معطوف شد. اسلامگرایان تا به امروز نتوانسته اند بر اكثریت بخش های جنوب سومالی مسلط گردند.
ظهور اتحادیه محاكم اسلامی به عنوان یك نیروی سیاسی جدید در شاخ آفریقا و سومالی از ابتدا با واكنش های منفی محافل غرب روبه رو شد. مهمترین اتهامی كه بر اسلامگرایان سومالی وارد كردند، ارتباط با گروه القاعده است. سرویس های خبری غربی و نیز ایالات متحده، اسلامگرایان سومالی را حامی تروریسم معرفی كردند تا جایی كه ایالات متحده مدعی شد كه اتحادیه محاكم اسلامی، ۳ نفر مظنون به بمب گذاری های سفارتخانه های آمریكا در تانزانیا و كنیا (سال ۱۹۹۸) را پناه داده است. این ادعا، برای دولتمردان كاخ سفید كفایت می كند تا نام «اتحادیه محاكم اسلامی» را به اصطلاح لیست سیاه خود قرار دهند.
اما اسلامگرایان سومالی هرگونه ارتباط خود با گروه تروریستی القاعده را تكذیب كرده اند. اما هرچه نفوذ و محبوبیت این گروه در بین مردم سومالی بیشتر می شد برخوردهای واشنگتن نیز آهنگ تندتری می یافت. ساكنان شهرهای جنوبی سومالی هنگام ورود اعضای اتحادیه محاكم اسلامی به این مناطق، با گرمی خاصی از ایشان استقبال به عمل می آوردند.
این اتفاق علتی جز این نداشت كه مردم فقیر منطقه از بی دولتی به تنگ آمده بودند. اكنون اتحادیه محاكم اسلامی، تقریباً نیمی از خاك سومالی را تحت كنترل خود دارد كه بیشتر آنها در ناحیه جنوبی واقع است. موقعیت جغرافیایی اسلامگرایان آنها را در مجاورت با كشور اتیوپی قرار داده است. اما مجاورتی كه خود منشأ یك رویارویی تازه شده است. همسایگی اسلامگرایان سومالی و حكومت اتیوپی، حوادث جدید را در منطقه رقم زده است.
●اتیوپی و جنگ
درگیری ها میان اسلامگرایان سومالی و دولت اتیوپی، از آنجا آغاز شد كه فرماندهان ارشد اتحادیه محاكم اسلامی (از جمله «شیخ احمد» رهبر ایشان)، بارها از استقرار نیروهای اتیوپی در مرز سومالی انتقاد كردند، در سوی مقابل، حكومت اتیوپی هم نظارت و كنترل به مرزهایش را حق قانونی خود عنوان كرد. چنین مشاجرات محدودی، دور از ذهن به نظر نمی رسید. اما اوضاع زمانی روبه وخامت نهاد كه اسلامگرایان خود را در برابر یك حركت توسعه طلبانه دیدند. پس از این بود كه رهبران اتحادیه محاكم اسلامی با اعتراض شدید به افزایش روزافزون نیروهای اتیوپی در خاك سومالی، آغاز «جهاد» (جنگ مقدس) را اعلام كردند. رهبران اسلامگرایان سومالی در گام بعدی مسلمانان اتیوپی را به قیام و شورش در برابر حكومتشان (اتیوپی) فراخواندند.
توجیه اسلامگرایان برای آغاز جنگ، وقایع غیرمنتظره شهر «بورهاكابا» (Bur-Hakaba) بود. در اوایل اكتبر امسال، نیروهای مورد حمایت اتیوپی شهر بورهاكابا (یكی از استراتژیك ترین نقاط سومالی) را تصرف كردند. اتیوپی ها ضمن انجام این حركت اعلام كردند كه از دولت انتقالی سومالی در مقابل اسلامگرایان حمایت می كنند. در واقع آنچه این درگیری های پراكنده را به جنگ بزرگ تبدیل كرد داد و ستد پنهانی دولتمردان موگادیشو با آدیس آبابا بود.
در همین حال، خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارشی محرمانه از سازمان ملل را منتشر كرد كه دلالت بر این داشت كه بین ۶ تا ۸ هزار نیروی اتیوپیایی در خاك سومالی استقرار یافته اند. در جای دیگر این گزارش، دیپلمات ها اظهار داشته اند ۲ هزار نیروی كاملاً مسلح اریتره ای نیز، سربازان اسلامگرایان را یاری می رسانند.
گزارش سازمان ملل در واقع مشخص كرد دو كشور اریتره و اتیوپی «رسماً» به جمع طرف های درگیر سومالی پیوسته اند و این مسأله، اوضاع سومالی را پیچیده تر خواهد ساخت. به بیان ساده، می توان گفت اتیوپی و اریتره به عنوان دو خصم دیرین، جنگ آوردگاه رقابت مسلحانه شان را به خاك سومالی كشانده اند.
به گزارش سازمان ملل از درگیری های سومالی، امیدها جهت پایان دادن به مناقشات كمرنگ تر شد. آشكار است كه دخالت غیرقانونی اتیوپی و اریتره در مناقشه سومالی، یك بحران داخلی را به جنگ منطقه ای تبدیل كرده است.
تلاش ها جهت پایان بخشیدن به بحران سومالی، از ماه ها پیش آغاز شده است. در ۲۲ ژوئن امسال و تنها چند روز پس از تصرف موگادیشو توسط اسلامگرایان، هیأت هایی از دولت انتقالی (حاكم موقت سومالی) و اتحادیه محاكم اسلامی، در شهر خارطوم (پایتخت سودان) با یكدیگر ملاقات كردند. در این دیدار، اسلامگراها دولت را به دعوت از بیگانگان (به ویژه اتیوپی) جهت سركوب شان متهم ساختند و در مقابل، اعضای هیأت حكومت موقت نیز به گلایه از اتحادیه محاكم اسلامی به دلیل تهاجم به شهرها پرداختند. این نشست، بدون نتیجه پایان یافت.
از جمله اقدام های جامعه جهانی برای حل بحران سومالی، تشكیل «گروه تماس بین المللی سومالی» است (International contact group of Somalia). این گروه، از سازمان ها و كشورهای مختلف مانند اتحادیه آفریقا، ایتالیا، اتحادیه عرب، آمریكا و بسیاری دیگر، شكل گرفته است. گروه تماس سومالی از ابتدای تأسیس تاكنون در تمامی نشست های طرفین درگیر سومالی حضور داشته اما در دور دوم مذاكرات این گروه ماحصلی در پی نداشت.
اسلامگرایان گفته اند تا خروج كامل نیروهای اتیوپی از خاك سومالی، حاضر به از سرگیری مذاكرات نیستند. شرط دیگر آنها، پایان نقش كنیا در مذاكرات است؛ زیرا این كشور، سال ها حمایت خود را معطوف حكومت موقت سومالی ساخته بود.
به هر حال تا لحظه تنظیم نوشته حاضر، دور بعدی مذاكرات برگزار نشد و حتی تاریخ و مكان نشست بعدی در هاله ای از ابهام بود و این در حالی است كه اخبار نگران كننده ای از داخل سومالی به گوش می رسد: با تصرف شهر «بورهاكابا» توسط دولت موقت، از آنجا كه این شهر در میانه جاده ای اصلی و منتهی به موگادیشو قرار گرفته است، گزارش ها حاكی از آن است كه دو طرف در آستانه نبردهای تازه قرار دارند.
●چشم انداز
پیش بینی آینده بحران سومالی نه تنها امری مشكل، بلكه تا حدی نیز غیرممكن به نظر می رسد. افزایش طرف های درگیر، دخالت بیگانگان، تضادهای عمیق اسلامگرایان و دولت موقت، شاخص هایی است كه به پیچیدگی مسأله افزوده است. برخی معتقدند كه دو طرف توش و توانشان برای جنگی بزرگ تحلیل رفته است لذا می گویند نزاع اتیوپی و اسلامگرایان به همین سطح باقی می ماند. اثبات این ادعا، سخنان نخست وزیر اتیوپی است: «ما در درازمدت صبر پیشه كرده ایم، و به این بردباریمان نیز ادامه خواهیم داد».
وضعیت اتحادیه محاكم اسلامی، تقریباً مشابه اتیوپی است. توان نظامی آنها نیز به حدی نیست كه یارای مقاومت در دو جبهه نبرد را داشته باشد. براین اساس، خوشبینانه معتقدند كه دو طرف مذاكره و دستیابی به توافق را بر هر راهكار دیگر ترجیح خواهند داد.
تجربه و تاریخ منطقه پاسخ دیگری به این مسأله دارد تضادهای تنیده در بافت سیاسی منطقه گویای این واقعیت تلخ است كه بحران سومالی در «آینده نزدیك» پایان نخواهد یافت.

تهیه و تنظیم: هادی جرقوئیان

منبع : روزنامه ایران