راه‌های پیشگیری از کم‌شنوائی یا ناشنوائی کودکان

شنوائی یکی از حواس برتر انسان است. محروم بودن از حس شنوائی فقط به مهفوم نشنیدن صدا نیست، بلکه ماحصل این محرومیت، موجب عدم دستیابی به بسیاری از تجربیات مفید و امیدبخش زندگی فردی و اجتماعی می‌شود تا جائی‌که ممکن است فرد را از مسیر موفقیت دور نماید.
توجه به این مسئله، که صحبت کردن امری اکتسابی است و انسان از راه شنیدن، زبان محیط اطراف خود را فرا گرفته و سپس قادر به تکلم می‌گردد، اهمیت ویژه این حس را نشان می‌دهد. لذا بدون شنیدن، گفتار به‌وجود نخواهد آمد و به‌همین علت، کودکان و افراد ناشنوا قادر به تکلم نیستند. اما نکته قابل تأمل این است که چطور می‌توانیم از ایجاد کم‌شنوائی و به‌دنبال آن عدم تکلم جلوگیری و پیشگیری کنیم.
۱) در پیشگیری از کم‌شنوائی، والدین باید قبل از بچه‌دار شدن، این مسئله را در نظر بگیرند و نسبت به آن اطلاعات و آگاهی‌های لازم را کسب کنند؛ آن‌ها می‌توانند با رعایت موارد زیر، احتمال تولد فرزند کم‌شنوا یا سخت‌شنوا را کاهش دهند:
▪ انجام مشاوره ژنتیکی قبل از ازدواج.
▪ انجام آزمایشات خونی و بررسی عامل (RH).
▪ مشاوره با پزشک قبل از بارداری در صورت ابتلا به بیماری مزمن یا خاص.
▪ مصرف نکردن دارو بدون تجویز پزشک در دوران بارداری.
▪ جلوگیری از ضربات فیزیکی و مکانیکی در دوران بارداری.
▪ مراقبت جهت پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌های مختلف در دوران بارداری.
▪ مبادرت به زدن واکسن سرخچه قبل از بارداری و...
۲) عوامل بروز احتمال کم‌شنوائی بعد از تولد، فاکتورهای دوران نوزادی (از بدو تولد تا یک ماهگی) که خطر ابتلاء به کم‌‌شنوائی را افزایش می‌دهند عبارتند از:
▪ سابقه خانوادگی در خصوص وجود کم‌شنوائی مادرزادی حسی یا عصبی.
▪ عفونت‌های دوران نوزادی مانند سیفلیس و سرخجه.
▪ وزن کم‌تر از ۱۵۰۰ گرم نوزاد هنگام تولد.
▪ زردی دوران نوزادی در حدی که منجر به تعویض خون شود.
▪ مصرف داروهائی که اثر تخریبی روی شنوائی دارند. مانند آمینو گلیکوزیدها، جنتامایسین، توبرامایسین، کاتامایسین و استرپتومایسین، هنگامی‌که به‌صورت دوره‌ای و طولانی‌مدت مصرف شود.
▪ مننژیت باکتریائی.
▪ وجود نشانه‌های غیرطبیعی یا اختلالاتی که با شنوائی مرتبط است.
▪ نگهداری نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، بیش از ۵ روز.
۳) عوامل دوران کودکی (یک ماهگی تا سه سالگی) که خطر ابتلاء به کم‌شنوائی را افزایش می‌دهند عبارتند از:
▪ نگرانی والدین نسبت به تأخیر زبان‌آموزی و تکلم، با توجه به سن کودک.
▪ مننژیت باکتریائی و عفونت‌های مرتبط با کاهش شنوائی.
▪ ضربه به‌سر که با کاهش هوشیاری کودک یا شکستگی جمجمه همراه باشد.
▪ مصرف داروهائی که اثر تخریبی بر روی شنوائی دارند مانند آمینوگلیکوزیدها به مدت طولانی.
▪ عفونت‌های مزمن گوش میانی و تجمع مایع در گوش میانی بیش از ۳ ماه.
▪ اختلالاتی مانند شکاف کام که عملکرد شیپور استاش را مختل می‌کند.
▪ وجود سابقه کاهش شنوائی دائم یا پیشرونده در فامیل.
▪ بیماری‌های دروان کودکی مانند اوریون، مننژیت، مخملک.
▪ آسیب‌های دوران کودکی به‌ویژه شکستگی جمجمه، برخورد اجسام تیز با سر یا گوش، قرار گرفتن در معرض اصوات بلند و... .
اگر کودک شما دارای یکی از فاکتورهای فوق باشد، نسبت به ابتلاء به کم‌شنوائی در معرض خطر بیشتری قرار دارد شما در این رابطه باید با یک متخصص گوش و حلق و بینی و یک کارشناس شنوائی‌سنجی (ادیولوژیست) مشورت نمائید و در صورت تشخیص، باید از کودک شما ارزیابی کامل شنوائی به‌عمل آید.
● عوارض ناشی از وجود کم‌شنوائی دائم
اگر کودک شما یا هر فرد دیگری مبتلا به کم‌شنوائی باشد و برای تشخیص، درمان و توانبخشی آن اقدام نکنید، پس از گذشت زمان کمی به عوارض ناشی از کم‌شنوائی نیز مبتلا می‌شود. این عوارض عبارتند از: تأخیر در رشد طبیعی گفتار و زبان اختلالات تولیدی گفتار، اختلال در روان بودن گفتار، اختلال در صرف و نحو زبان، اختلال در ارتباط‌گیری، اختلال عاطفی ـ رفتاری، اختلال در تفکر، تأخیر در رشد اجتماعی ـ فرهنگی، اختلال دریادگیری و افت تحصیلی، اختلال خواندن و نوشتن، اختلال در حافظه شنیداری، بروز ناتوانی‌های درکی ـ شنیداری، کاهش ذخیره لغات و... .
● درمان و توانبخشی
پس از ارزیابی شنوائی، متخصص شنوائی سنجی، درباره وضعیت شنوائی کودکتان با شما صحبت خواهد کرد. برخی اختلالات شنوائی مانند اوتیت گوش میانی و گوش خارجی به‌وسیله دارو قابل درمان است، اما برخی دیگر از اختلالات شنوائی مانند کاهش شنوائی حسی ـ عصبی قابل درمان داروئی نیست و فرد باید در پروسه توانبخشی قرار گیرد. در تعریف توانبخشی عبارت است از مجموعه خدمات پزشکی، اجتماعی، روانی، حرفه‌ای و آموزشی که به منظور بازتوانی فرد اجراء می‌شود تا کارآئی فرد به بالاترین حد ممکن برسد و بتواند به‌طور مستقل در جامعه زندگی کند.
با پیشرفت‌های به‌عمل آمده در زمینه فن‌آوری در سال‌های اخیر، فراهم آوردن اطلاعات گفتاری به‌وسیله سمعک، حتی برای کودکانی که مبتلا به شدیدترین میزان نقص شنوائی باشند نیز ممکن گردیده است.
سمعک‌ها مؤثرترین راهکار و بهترین تدبیر درمانی برای اغلب افراد مبتلا به کم‌شنوائی می‌باشند.
خصوصیات الکترواگوستیکی سمعک، باید با خصوصیات باقی‌مانده شنوائی فرد مبتلا به کم‌شنوائی، تطبیق داده شده و سمعک برای گوش آن فرد تنظیم شود. لذا فرد مبتلا به کم‌شنوائی نمی‌تواند هر سمعکی را استفاده نماید، بلکه برای تجویز و تنظیم سمعک باید به متخصص ادیولوژیست مراجعه کند. البته بهتر است به خاطر داشته باشید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.

منبع : ماهنامه کودک