ترکیه

●موقعیت جغرافیایی :
تركیه نقطه تلاقی دو قاره مهم آسیا و اروپایی می باشد. تركیه در جنوب شرقی اروپا و جنوب غربی آسیا واقع شده است و بین ۵/۳۶ و ۴۲ درجه عرض شمالی و ۲۶ و ۴۵ درجه طول شرقی در نیمكره شمالی قرار گرفته است ، سرزمین تركیه بصورت مستطیلی قابل تصور است كه طول آن از شرق تا غرب ۱۶۶۰ كیلومتر و عرض آن بطور متوسط ۵۵۰ كیلومتر می باشد. تركیه از سه طرف به وسیله دریا احاطه شده است. از وسعت تركیه با ۵۷۸/۸۱۴ كیلومتر مربع مساحت (كمتر از نصف مساحت ایران) سی و پنجمین كشور جهان محسوب می گردد.
تركیه در همسایه اروپایی و شش همسایه آسیای دارد. از شمال با كشورهای مشترك المنافع با ۶۱۰ كیلومتر ، در شرق با جمهوری اسلامی ایران ۴۵۴ كیلومتر ، با عراق ۳۳۱ كیلومتر در جنوب با سوریه ۸۷۷ كیلومتر در قسمت غربی با یونان ۲۱۲ كیلومتر با بلغارستان ۲۶۹ كیلومتر مرزهای مشترك دارد.
● آب وهوا :
مناطق مختلف تركیه با توجه به وضع پستی و بلندی و دوری و نزدیكی به دریا و چگونگی وزش بادهای موسمی دارای آ ب و هوای متنوع می باشد. در نواحی كوهستانی شمالی، باران بحد وفور و به طور منظم وجود دارد . ولی هر چه از مشرق به سمت مغرب پیش می رویم از مقدار باران كاسته می شود. در نواحی مغرب تركیه كه تحت تاثیر وزش بادهای مرطوب دریایی سیاه و مدیترانه قرار دارد آب و هوا معتدل می باشد. آب وهوای نواحی جنوب تركیه مانند نواحی شمالی مساعد نیست ، بارانها غیر منظم و كم و فواصل ریزشی آن طولانی می باشد. تابستانها گرم و خشك و زمستانها بسیار سرد و با مقداری برف در قلل كوهستانها سپری می شود. كناره های جنوبی تركیه كه تحت تاثیر دریای مدیترانه قرار دارد تابستان گرم و زمستان معتدل می باشد.
آب و هوای ناحیه آناطولی مركزی سخت و متغیر است . فصل بهار آن مرطوب و در تابستان روزها بسیار گرم و شبها خنك است.
●سواحل ودریاچه ها :
تركیه از سه طرف توسط دریای سیاه در شمال ، دریای مدیترانه درجنوب ، دریای ازه در غرب احاطه شده است. در شمال غربی دریای داخلی مهمی بنام دریای مرمره وجود دارد كه این دریا از سمت شمال به وسیله تنگه بسفر به دریای سیاه واز طریق تنگه داردانل به دریای ازه متصل می گردد. این دو تنگه دریای سیاه را به دریای آزاد متصل می نمایند. دریای مرمره منطقه ای در حدود ۱۱۳۵۰ كیلومتر را در بر می گیرد.
در دریاهای مرمره و ازه جزایر متعددی وجود دارند كه متعلق به تركیه میباشند . بعضی از آنها عبارتند از : جزایر مرمره در دریای مرمره و ایمیرس در در دریای ازه و ... در تركیه در حدود ۶۵ دریاچه كوچك و بزرگ جمعا با ۹۰۰۰ كیلومتر مربع مساحت وجود دارد ، از جمله دریاچه وان ( با مساحت ۳۷۱۳ كیلومتر) در شرق ، دریاچه نمك ( با مساحت ۱۶۲۰ كیلومتر) در آناطولی مركزی و دریاچه توز (با مساحت ۱۵۰۰ كیلومتر) در قونیه و ....
●شهرها و بنادر مهم :
پایتخت تركیه شهر آنكارا میباشد و از شهرهای مهم آن میتوان از استانبول ، ازمیر ، آدانا ، بورسا، ارزروم، قونیه، آنتالیا ، اورفا ، وان و... نام برد.
استانبول و تكیرداغ در قسمت اروپایی تركیه وزنگولداق ، سینوپ و طرابوزان در بخش آسیایی از بنادر مهم تركیه محسوب میشوند . بنادر ...... در ساحل دریای سیاه ، مرسین و آلانیا و انطاكیه درساحل دریای مرمره، ازمیر؛ آنتالیا در ساحل دریای مدیترانه وایرالیك در ساحل دریای ازه از دیگربنادر تركیه می باشند.
● بهترین ده بنای فرهنگی تركیه
۱- آیاصوفیه :
ده هزار كارگر در پنج سال آن را بنا كردند.بنای آیا صوفیه كه در میدان سلطان احمد استانبول قرار دارد یكی ازبزرگترین اثرهای تاریخی دوران بیزانس است و در زمان كنستانتینوس اول بنا شده است. این بنا كه ستون بندی آن چوبی بود در ۱۵ شوبات ۳۶۰ افتتاح شد اما درجریان شورش علیه دولت تماما سوخت. این بنا مجددا بدست تئودوزیوس دوم احداث و درس ال ۴۱۵ مجددا افتتاح شد. در دوران جاستینیانوس اول بدنبال یك شورش علیه دولت مجددا دستخوش حریق شد. برای بازسازی بنا دو معمار به نامههای ایسیدوروس (از میلتوس یا سوكلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) ماموریت یافتند. بنا با كار ۱۰ هزار كارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تكمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیك ۵۳۷ افتتاح شد. بنایی كه امروزه در سال پذیرایی صدها هزار نفر توریست داخلی و خارجی است، در سنوات بعد از آن تاریخ نیز مكرر بازسازی شده است. این بنا كه به مدت ۹۱۶ سال بعنوان كلیسا از آن استفاده شده است پس از فتح استانبول به مسجد تغییر یافت. این مسجد به مدت ۴۸۱ سال در دوران عثمانی ها فعال بود. آیا صوفیا بعدا با اضافه شدن بناها ، مناره ها و بازسازیها در سال ۱۹۳۵ به موزه تبدیل و در خدمت توریسم قرار گرفت. موزه هر روز از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۶:۳۰ برای بازدید علاقه داران باز است . میدان سلطان احمد./ استانبول
۲- موزه موزائیك آنتالیا :
یكی از مكانهایی كه مورد توجه كسانی است كه میخواهند از زندگی روزمره گذشته اطلاعاتی كسب كنند. بویزه موزائیكهای این موزه موزائیك در یك حد اعجاب آوری و زیبایی نشانه هایی از زندگانی دوران دوم باستان را دارا بوده و بخوبی حفظ شده است. این موزائیك (نشان میدهد كه تیر شكار حیوانات چطور ساخته می شد . اشعاره فصول سال و قهرمانهای آنان كی بوده است. همچنین در این موزه آثاری از دورن هیتیتها و اسور بصورت قلم كاری روی سنگ ، طلا و آثار ساخته شده و از جنسهای مختلف وجود دارد.
قسمتی از موزائیك ها تخریب شده است اما این سبب نمی شود كه این موزه جزو موزه ای برتر موزائیك دنیا نباشد. یكی از موزائیكهای غیر قابل قیمت گذاری این موزه موزائیك فصول سال ساخته شده به سال ۲۰۰ میلادی است.
بدلیل كبمود جا بسیاری از آثار چینی هنوز در معرض دید قرار داده نشده است. این موزه بجز روزهای دوشنبه هر روز از ساعت ۸:۳۰ الی ۱۶:۳۰ برای بازدید علاقه مندان باز است. ورود پنج میلیون و با تخفیف ۵/۱ میلیون است . تلفن: [phone].
۳- مترو پولیس : قصبه مادر مقدس (Ana tanr&#۳۰۵;ca kent&#۳۰۵;)
حدود ۷۲۵ سال قبل ازمیلاد مسیح در متروپولیس تحت نام قصبه مادر مقدس بنا شده است. در دوره پایانی هلنستیك دوران طلا را از سر گذرانده ، در دوران آگوستوس ،امپراتوری روم، بر روی آن صلیب های خارجی قرار گرفته ودردوران بیزانس مركز روانشناسی شده است. در حفاریهای متروپولیس از سال ۱۹۸۹ به این طرف مطالب بسیار مهمی در مورد تاریخچه این بنا بدست آمده است.
در زیر طبقات ساخته شده در دوران هیلنستیك بیزانس ، توام با لوازم مربوطه به دوران آركیاك و زئومتریك تكه ای مربوط به دوران پیش از تاریخ بدست آمد. وسایل سرامیك بدست آمده مربوط به دوران آركیاك و زلومتریك در آكراپول ، قدمت این بنا را به ۷۲۵ قبل از میلاد مسیح می رساند. متروپولیس در جنوب ازمیر در روستای ینی كوی از توابع ایلچه توربانلی واقع است. از ازمیر و توربالی بامینی بوس به ینی كوی می روند. با اتومبیل شخصی از اتوبان ازمیر در راه توربالی وارد شده و به سمت ینی كوی ادامه مسیر دهید به مترو پولیس خواهید رسید
۴- آیزانویی Azano (cavdarhsar. Kutahya)
شهر ثروتمند امپراتوری روم كه در دوران اولیه بیزانس مركز روانشناسی بوده است ، در دوران امپراتوری روم با صنعت پشم بافی و شراب سازی توسعه و شهر ثروتمندی شد. اولین حفاریهای علمی در آیزانوئی به سال ۱۹۲۶ از طرف انستیتو آركئولوزی (باستانشناسی) آلمان شروع شد. بدون شك مهمترین بنای آیزانویی مقبره زئوس است. این بنا بلحاظ معماری در آنادولو بی همتاست. امروزه گالریها و بازراچه ها در زیر باغچه های حیاط ها نظیر یك رویا پا برجاست. در باغچه مقبره سنگ های مزارها كه هر كدام به شكل .... و كوره طراحی شده اند توجه بازید كنندگان را به خود جلب می كنند. اسم مقبره قهرمان افسانه ای بنام آزان از بهم پیوستن پری آبها اراتو وخانه افسانه ای پادشاه آدكاس بوجود آمده و درطول زمان به آیزانو تغییر یافته است. این ثار تاریخی در ۵۷ كیلومتری مركز شهر كوتاهیا واقع است.
۵- ماردین – نمایی از معماری سوریانی
محل هائی كه سوریانی كه سالیان درازی در آنجا زیسته اند ماردین و میدیات هستند. این منطقه كه صدها سال وطن سوریانی ها بوده است با اشكال زئومتریك دوست داشتنی، بناهای طراحی شده از تركیب سنگ و گیاهان ، و كوچه های سایه دار دراز و پله ای كه به شكل موازی به جاده اصلی ختم می شوند . از زیبائی معماری سوریانی این شهر است كه سنگ نیز در آن كاربرد یافته است. نماهای سنگی در ماردین رو به نابودی است و با جنگ چند استاد كار هنوز پا برجاست. یكی از مهمترین علل نابودی این اثر هنری كوچ سوریانی از این منطقه به خارج از تركیه در حوالی سالهای ۱۹۰۰ است.
۶ـ هاتوشاش Hattusas
« پایتخت امپراتوری»
این شهر در دوران برتر در بوغاز كوی بدست ساكنین یعنی هاتیلر بنا و بعدا به دست هیتیتلر افتاده است. می توان در شمال مقبره بزرگ بازمانده هایی از آثار دوران هاتی ها را دید. براساس قدیمی ترین سند بدست آمده در بوغازكوی از دوران هیتیتها این بنا در سال ۱۸۰ قبل از میلاد بدست پادشاه شهر كوسارا آنیتا ویران شده است. اما براساس یك نامه ای بدست آمده از دوران هامورابی مدت كوتاهی پس از مرگ پادشاه آنیتا ، هیتیتها به منطقه هاتوشا آمده و اسم آنجا را براساس زبان خودشان هاتوشاش گذاشته اند. آنیتا ، پادشاه شهركوسارا كه شهررا ویران كرده بود گفته بود: « كه اگر پادشاه بعد از من درهاتوشا جایگزین شود از طرف خدای طوفان مورد حمله قرا رخواهد گرفت » و بدین ترتیب شهر را نفرین كرده بود. در ۴۵ كیلومتری چوروم در ۳۴ كیلومتری بوغازكوی و ۲۱۰ كیلومتری آنكارا واقع است واز طریق زمینی از آنكارا ۵/۲ ساعت راه دارد.۷- ایزنیك : شهر موزه میراث دوران هیلینستیك
نظیر تمام شهرهای دیگر هلنستیك ، ایزنیك نیز اثر طراح شهرها و معمار مشهور هیپودوموس است. ایزنیك در دوران گسترش مسیحیت جزو شهرهای پیشتاز محسوب می شود. این اثر تاریخی كه در آنادولو جزو مهمترین آثار رومیاست مهمترین بنای باقیمانده از دوران بیزانس است كه كلیسای محل جمع شدن ۷ مشاور سوفیا می باشد. بدنبال فتح قلعه های اطراف شهر بدست عشیرت كایی بویو ، امید فرمانده نیكارا از بیزانس قطع شده و درسال ۱۳۳۱ ایزنیك به اورهان بی تسلیم می شود وشهر یك مدتی مركز آقایی بوده است. اورهان بی بعدا از طرف كارا خلیل پاشا بعنوان كدخدای ایزنیك منصوب شد و ایزنیك دراین دوره بصورت یك مركز علمی در آمد. اسم شهر كه قبلا نیجه (نام گل) بوده بعدا از طرف تركها به ایزنیك تغییر یافته است .
۸ – آسوس : ۲۰۰۰ سال بعد نیز پابرجاست و از آن استفاده می شود.
بنای تئاتر آنتیك آسوس بدنبال چهار سال فعالیت و تلاش هویدا شد. در مناطق حفاری شده فكروپول سفال و جعبه های متعلق به صدای پنج و ششم قبل از میلاد در قبور یافت شد. باقیمانده های انسانهای داخل مزار و هدایای داخل مزارها به موزه چان قلعه تسلیم شد. پس از ۲۰۰۰ سال از بنای تئاتر به منظوراستفاده مجدد در سال ۱۹۹۶ بازسازی و ظرفیت آن ۱۵۰۰ نفر است. بازسازی موزائیكها ، سقف و ستونهای زیر مقبره آتفا هنوز هم ادامه دارد. آسوس كه بدنبال حفاریهای سال ۱۹۹۵ پدیدار شد در تاریخ ۲۶ ایلول ۱۹۹۸ بعنون محل اپرا و باله ویزه دولت به مجموعه های فرهنگی و هنری اضافه شد.
آسوس در فاصله ۴۰۰ كیلومتری استانبول ، ۳۰۰ كیلومتری بورسا ، ۲۷۰ كیلومتری ازمیر و ۱۰۰كیلومتری چاناك قلعه قرا ر دارد.
۹- برگاما : قرار گاه نظامی برخی دورانها
تاریخ شهر برگاما در حوزه بكیر چای به حدود ۳۰۰۰سال پیش از میلاد می رسد.اسكندر به دویست و سیزده سال استقلال پرسها خاتمه دارد و تاریخ برگاما تغییر یافت . پس از مرگ اسكندر زنرال او لی سی ملخوس این شهر را به شكل یك اردوگاه نظامی در می آورد. تاریخ برگاما پر از فتوح در جنگ عیه گالاتها و سوری ها است.
مقبره آتفا پر است از بناهای یاد بود این پیروزیها ، كتابخانه بنا شده در زمان ایومنس دوم حاوی كتابهای معروفترین دانشمندان آن زمان ارسطو و تئوپنیروستو است كه از كتابخانه های باستانی شناخته شده دنیاست. قدیمی ترین مقبره شناخته شده برگاما، مقبره آتناست كه مربوط به چهار صد سال پیش از میلاد مسیح است. مقبره هائی كه امروز فقط پایه های آنها باقی است زمانهایی محل نمایش كلكسیون های هنری پادشاهان برگاما ، اشیاء وقفی و سلاحهای دشمنانشان یعنی گالاتها بود.
برگاما از استانبول ۵۵۰ كیلومتر ، از آنكارا ۵۳۰ كیلومتر فاصله دارد. میتوان از استانبول از طریق قایق و باندریها به آنجا رسید. فاصله باندریما تا بالیكسیر ۲۵۰ كیلومتر است .
۱۰- مقبره آپولون سمینتئوس Apollon Amntheus Tapnagموزه زمستانها بسته است ولی مقبره همیشه باز است.
مقبره آپولون سمینتئوس كه در گل پینار چاناك قلعه واقع است ، اثر مهمی چه از جهت معماری آن و چه از جهت هیكل تراشهای آن است. پروزه بازسازی بنا واطراف مقبره از سال ۱۹۹۸ شروع و ادامه دارد. پروزه را پروفسور دكتر جوشكون اوز گونل استاد باستانشناسی دانشكده زبان ، تاریخ و جغرافیای دانشگاه آنكارا اجرا می كند.
بدنبال حفاریهای سال ۱۸۶۶ مقبره همینطوری رها شده و بر روی آن كارخانه روغن زیتون بنا شده است و بعنون باغچه از حوزه مقبره استفاده شده و مرمرها بعلت شستشوی مكرر سفید شده و حكاری های آنها از بین رفته است.
مقبره آپولون سمینتئوس گل پینار در طول سال برای دیدار عموم باز است .اما موزه مقبره فقط در طول كارهای باستانشناسی در تابستان از ساعات ۶:۳۰ الی ۱۹:۳۰ برای بازدید باز است.
●جمعیت :
در یك نگاه كلی جمعیت تركیه همانند ایران جوان و پویا می باشد . نرخ رشد سالیانه جمعیت در تركیه بطور تقریبی در حدود ۱۷/۲درصد میباشد. كه در شهر میزان تولید بالا (۲۰ در هزار) و متوسط میزان مرگ و میر (۸ در هزار) است، پرجمعیت ترین شهر های تركیه به ترتیب عبارتند از :
استابنول (۱۰۰۳۳۴۷۸ نفر ) آنكارا (۴۰۰۷۸۶۰ نفر) ازمیر (۳۳۸۷۹۰۸ نفر) آدانا ( ۱۸۵۴۲۷۰نفر ) قونیه (۲۲۱۷۹۶۹ نفر) بورسا ( ۲۱۰۶۶۸۷نفر) دیاربكر ( ۱۳۶۴۲۰۹ نفر ) ارزروم ( ۹۴۲۳۴۰ نفر) غازی آنتپ ( ۱۲۹۳۸۴۹ نفر) قیصریه ( ۱۰۴۹۶۵۹ نفر) شانلی اورفا ( ۱۴۳۶۹۵۶ نفر) ترابزون ( ۹۷۹۲۹۵ نفر)
▪تركیب سنی جمعیت:
به دنبال نرخ رشد بالای جمعیت ، جوانی جمعیت نیزیكی دیگر از ویزگیهای ساختار جمعیتی تركیه به شمار میروند.
●دین و زبان تركیه
نخستین قانون اساسی جمهوری تركیه كه در سال ۱۹۲۴ میلادی تهیه شده است دین رسمی جامعه را اسلام تعیین نموده است . لیكن در اصلاحات قانونی سال ۱۹۲۸ این ماده قانونی حذف و با تاكید بر جدایی دین از سیاست ، تركیه كشوری با دولت وحكومت لائیك (تفكیك دین از سیاست) معرفی گردیده است. بنابر آخرین آمار موجود در تركیه حدود ۹۸% جمعیت این كشور را مسلمان و ۲% را مسیحیان و كلیمیان و دیگر ادیان تشكیل مید هند.
مسلمانان تركیه اكثرا تابع مذهب تسنن می باشند كه از میان آنها حنفی ها بزرگترین گروه محسوب می گردند كه عمدتا در مركز و غرب تركیه ساكن هستند . شافعی ها با جمعیتی كمتر در مناطق شرقی تركیه مستقر واكثرا كرد هستند. شمار پیراوان مذاهبی دیگر بسیار كم می باشد.
▪روی هم رفته پیروان ادیان در تركیه به دو قسمت تقسیم می شوند :
الف ) پیرامون اسلام كه خود به چندین فرقه و مذهب تقسیم می شوند و اهم آنها عبارتند از :
۱- حنفی ها ، جمعیت قابل ملاحظه ای از اهل سنت تركیه را تشكیل میدهند.
۲- شافعی ها ، شاخه ای از اهل سنت است كه پیروان آن را بیشتر كردها تشكیل می دهند.
۳- پیراوان سایر فرق اهل سنت و طریقتها
۴- علویان (به چهار دسته با نامهای رافÖی، باطنی؛ Íروفی و بكتاشی تقسیم و بنا بر آمار رسمی دولت تركیه حدود ۱۲ میلیون نفر پیرو دارد )
۵- شیعیان ، پیرو مذهب جعفری بوده و نزدیك به یك میلیون و دویست هزار نفر هستند.
ب ) پیروان سایر ادیان :
۱- مسیحیان شامل فرق پروتستانها ، كاتولیكها ، ارامنه ...... و
۲- یهودیان (حدود ۳۰ هزار نفر در این كشور سكونت دارند )
●زبان:
تركی زبان رسمی و مادری ساكنان تركیه است و یكی از قدیمی ترین زبانهای دنیا به شمار می رود. بخشی از مردم كشورهای مشترك المنافع و برخی از نقاط جنوب شرقی اروپا و بعضی از مناطق خاورمیانه به این زبان صحبت می كنند. آذری (آذربایجان) ، قفقازی و تركمنی نیز شاخه هایی از زبان تركی محسوب می شوند. زبان تركی از گروه زبانی اورال - آلتانی است و به گروههای كوچكتر ذیل تقسیم می شود:
۱- گروه آسیای مركزی مانند گرگ تورك ، ازبك و قرقیز
۲- گروه جنوب غربی مانند تركی عثمانی ، تركی آذری و تركمنی
۳- گروه شمال غربی مانند تاتار و قزاق
۴- گروه سیبری جنوبی مانند اویرات ، آبكان و تروا.
۵- گروه سیبری شمالی مانند یاكوت
۶- گروه جرواش (شمالی ) در ناحیه و لگا
زبان تركی جدید كه امروزه تحت عنوان « تركی آناتولی» شناخته می شود از ریشه تركی عثمانی است كه به وسیله سلجوقیان در اواخر قرن یازدهم به آناتولی وارد شده است . به تدریج لغات و دستور زبان فارسی و عربی به میزان قابل توجهی به این زبان وارد شد و الفبای عربی رایج گشت. پس از اعلام جمهوری (در سال ۱۹۲۳) ، الفبای لاتین جایگزینی الفبای عربی گردید. (۱۹۲۸) و پس از تغییر الفبا اصلاح دستور زبان نیز توسط دولت آغاز و پی گیری شد . ویزگی زبان تركی را حروف صدا دار آن می دانند (حروف áÈí æ ßáÇãí ).
در الفبای لاتینی كه از سال ۱۹۲۸ به بعد در تركیه مورد استفاده قرار گرفته است . بیشتر حروف و صدای كم و ییش مانند معادل انگلیسی شان تلفظ می شوند.
▪از نظر تاریخی زبان وادبیات تركی را می توان به سه دوره متمایز تقسیم نمود :
۱- دوره تركی قدیم (قبل از پذیرش دین اسلام توسط تركها) قرن ۸ تا ۱۱ میلادی
۲- دوره فرهنگ اسلامی (دوره تاثیر عربها وایرانیان ) از قرن ۱۱ تا اواسط قرن ۱۹ میلادی
۳- دوره مدرن (از زمان سلطنت سلطان عبدالمجید اول در سال ۱۸۳۹) دوره تاثیر تفكرو ادبیات غربی
بعد از تشكیل جمهوریÊ در سال ۱۹۲۳ در تاریخ ۲۰ می۱۹۲۸ طبق دستور نخست وزیر¡ وزارت معارف انجمن زبان را تشكیل داد و به تعویض الفباء می پردازد و زبانهای غربی (فرانسه ، آلمانی ، ایتالیایی و مجاری) را مورد تحقیق قرار میدهد . در ۸ آگوست ۱۹۲۸ آتاتورك آغاز «انقلاب حروف» را اعلام می دارد و در ۱۱ آگوست ۱۹۲۸ اولین كلاس در ارتباط با حروف جدید زبان تركی افتتاح میشود قانون الفبای لاتینی در سال ۱۹۲۸ در یازده ماده تصویب و به مورد اجرا گذاشته می شود.

منبع : رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران