غیبت مولد گناهان دیگر است

یكی از مشكلات ما در عصر حاضر كه اثر سوئی بر زندگی نسل بشر چه در دنیا و چه در آخرت دارد غیبت است، چرا كه این عمل قبیح از طرف خالق متعال حرام گردیده، به طوری كه مسلمانی حق ندارد در غیاب برادر یا خواهر مسلمان خود در مورد او سخنی بگوید كه اگر به گوش او برسد او را اندوهناك سازد، اما با تأسف فراوان امروز به وضوح می بینیم كه غیبت شیرینی مجالس ما گردیده است به طوری كه اگر آمار بگیریم، شاید به طور متوسط هر شخصی روزانه حداقل دو غیبت از برادر یا خواهر مسلمان خود می نماید كه این خود بسی جای تعجب و تامل دارد چرا كه چطور می شود شخصی در دین و آیین اسلام باشد و خود را پیرو قرآن و اهل بیت(ع) بداند، اما به خود جرأت دهد كه برخلاف امر خداوند غیبت مسلمانی را كند و او را از خود برنجاند كه همین سبب شد كه در این بحث به بررسی كوتاهی در مورد غیبت و اثرات آن در دنیا و آخرت بپردازیم تا از طریق آیات و روایات بتوانیم گوشزدی به كسانی كه به این عمل قبیح می پردازند داشته باشیم و آنان را از عذاب و عقاب الهی كه برای این گناه بزرگ (غیبت) در نظر گرفته شده است، آگاه ساخته و پیش به سوی اطلاعات الهی رهسپار شویم...
● غیبت باعث آشكار شدن عیوب دیگران
كسانی كه غیبت برادر مومن خود را می كنند به كثرت دیده می شود هنگامی كه لب به سخن می گشایند، شروع به گفتن عیوب برادر مومن خود می كنند، به طوری كه عیوبی را كه خداوند برای حفظ آبروی مومن از دیگران می پوشاند آن فرد غیبت كننده عیوب آن شخص مومن را برای دیگران بازگو می نماید كه باعث می شود دیگران نسبت به آن مومن دید بدی پیدا كنند، مثلاً اگر آن مومن را به عنوان شخصی امینی می شناختند، دیگر او را امین نشمارند و اگر او را فردی صالح می پنداشتند دیگر او را صالح ندانند كه مسبب این تغییر تفكر افراد نسبت به آن فرد مومن، آن فرد غیبت كننده می باشد، چرا كه خداوند توبه پذیر و مهربان است «انه هوالتواب الرحیم»(۱) و هر لحظه كه بنده ای توجه به درگاه بی نیازش كند و از او طلب مغفرت نماید او نیز با نظر رحمت عفو خود را شامل حال آن بنده نموده و گناهان او را می آمرزد، «والله غفور الرحیم»(۲)
پس این دلیل نمی شود كه اگر مومنی مرتكب گناهی شد و ما از آن گناه مطلع بودیم، سریعاً به گوش دیگران برسانیم و آبروی برادر مومن خود را بریزیم به طوری كه اگر مهار خود را از دست نفس و شیطان رها ساخته و به دست ایمان خود بسپاریم و قاضی با عدالتی چون وجدان را حكمفرما كنیم، خواهیم دید كه خودمان از هر جهت ازدیگران بدتریم و شاید اعمالی را مرتكب شده باشیم كه اگر كسی از آن مطلع شود حتی جواب سلام ما را نیز ندهد، پس چرا با این وجود آبروی چندین و چند ساله مؤمنی را به راحتی با گشودن دو لب از هم و گفتن عیوب او می ریزیم و این را نیز باید دانست كه یكی از صفات خداوند عزوجل ستارالعیوب است یعنی پوشاننده عیب ها پس چطور بنده ای به خود جرأت می دهد كه عیوبی را كه خداوند پوشاننده آن است برای دیگران افشا كند؟!
برای روشن شدن این مطلب اشاره می كنیم به سخنی از امیرمومنان حضرت علی(ع) كه در این زمینه فرمودند: «چرا و چگونه آن عیبجو، عیب برادر خویش گوید و او را به بلایی كه گرفتار است سرزنش می كند؟ آیا به خاطر ندارید كه خداوند چگونه او را بخشید و گناهان او را پرده پوشی فرمود، چگونه دیگری را بر گناهی سرزنش می كند كه همانند آن را مرتكب شده! یا گناه دیگر انجام داده كه از آن بزرگ تر است؟ به خدا سوگند! اگر چه خدا را در گناهان بزرگ عصیان نكرده و تنها گناه كوچك مرتكب شده باشد، اما جرأت او بر عیبجویی مردم خود گناه بزرگ تری است.
ای بنده خدا در گفتن عیب كسی شتاب مكن، شاید خدایش بخشیده باشد و بر گناهان كوچك خود ایمن مباش، شاید برای آن ها كیفر داده شوی! پس هر كدام از شما كه به عیب كسی آگاه است، به خاطر آنچه كه از عیب خود می داند، باید از عیبجویی دیگران خودداری كند.»(۳)
● غیبت مساوی خوردن گوشت مرده برادر مومن
قرآن كریم در مذمت غیبت آورده است: «ولا یغتب بعضكم بعضاً أ یحب احدكم ان یأكل لحم أخیه میتا فكرهتموه»، «بعضی از شما غیبت بعضی دیگر را نكنید آیا یكی از شما دوست می دارد كه گوشت برادر خود را در حالی كه مرده باشد بخورد، پس كراهت دارد» خداوند متعال در قرآن كسی را كه غیبت برادر مومن خود را می كند مذمت نموده است به طوری كه خطاب به غیبت كنندگان می فرماید. آیا كسی از شما دوست دارد كه گوشت مرده برادر خود را بخورد؟
به واقع هر انسانی از این كار پلید كراهت دارد، پس در اینجا نیز جای تعجب است كه با این مثال كه از طرف قادر متعال در قرآن آمده است چگونه كسی جرأت كرده و غیبت مسلمانی را می نماید و جالب اینجاست كه هنگامی كه می خواهد غیبت مسلمانی را كند می گوید غیبتش نباشد و این را به عنوان صیغه ای كه غیبت را برای او حلال می سازد جاری می كند و با این خیال باطل شروع به غیبت برادر مومن خود می نماید و نمی داند كه در حال خوردن گوشت مرده برادر مومن خود می باشد، در راستای این آیه جا دارد كه داستان كوتاهی را برای شما نقل نمایم: «روزی پیامبر اكرم(ص) مردم را به گرفتن روزه امر نمود به طوری كه فرمودند احدی بدون اذن من افطار نكند، پس مردم روزه گرفتند و چون موقع افطار گردید یكایك مردم می آمدند و از پیامبر اكرم(ص) اذن گرفته و افطار می كردند تا این كه مردی آمد و عرض كرد یا رسول الله دو دختر من روزه گرفته اند و حیا مانع ایشان است كه به خدمت شما رسند، پس اذن فرمایید تا افطار كنند. حضرت بار اول روی گردانید، بار دوم آن مرد حرف خود را تكرار نمود، باز پیامبر اكرم(ص) روی گردانید و در مرتبه سوم خطاب به آن مرد فرمودند: آن ها روزه نگرفته اند! چگونه روزه بودند و حال آن كه در همه روز گوشت مردم را به غیبت می خوردند؟ به نزد دو دخترت برو و به آن ها بگو قی كنند، آن مرد بازگشت و ایشان را خبر داد، پس آن ها قی كردند و از هر یك، یك تكه خون بسته دفع شد، چون این خبر را به پیامبر اكرم(ص) دادند، فرمود: به خدایی كه جان محمد در دست اوست كه اگر این در شكم آن ها می ماند آتش جهنم آن را می خورد.»(۵)
پس ای مومنین و ای برادران مسلمان من بدانید كه غیبت عمل بسیار زشت و وحشتناكی است كه اگر این صحنه را تجسم كنید كه نشسته و مشغول خوردن گوشت مرده برادر مومن خود هستید به كلی حالتان دگرگون می شود و سعی می كنید كه از این عمل قبیح دوری كنید.
● غیبت نوعی از مولد گناه
اكثر كسانی كه غیبت می كنند در قبال آن مرتكب چندین گناه دیگر نیز می شوند كه به علت نبودن گنجایش در این متن به اختصار به تعدادی از این گناهان كه در اثر غیبت به وجود می آید اشاره می كنیم كه خود نیز مولد گناهان دیگرند:
۱) دروغ: هنگامی كه انسان غیبت شخص مسلمانی را می كند ممكن است برای باور بیشتر مخاطب به دروغ نیز چیزهای دیگری به عمل انجام داده شخص غیبت شونده بیفزاید كه در شأن او نبوده باشد و یا این كه غیبت شخصی را كند و به گوش آن شخص برسد و هنگامی كه از او سوال شود كه آیا تو در رابطه با من این حرف را گفته ای یا نه او به دلیل شرم به برادر مسلمان خود به دروغ بگوید كه نگفته ام كه خود نشان دهنده این است كه غیبت كننده مرتكب گناه دروغ نیز می گردد.
۲) تهمت: ممكن است انسان هنگامی كه غیبت برادر مسلمان خود را می كند مرتكب گناه تهمت زدن نیز بشود، چرا كه هنگامی كه غیبت می كند شاید چیزی را در حق برادر مومن خود بگوید كه اصلاً مستحق آن نباشد كه آن موقع است كه در قبال غیبت گناه دیگری نام تهمت را نیز مرتكب شده است.
۳) اشاعه فحشا: از حضرت امام صادق(ع) منقول است كه فرمودند: هر كس در حق مومنی امر قبیحی را كه خود دیده یا شنیده باشد برای دیگران بگوید آن شخص شامل این آیه مباركه است كه «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشهٔ فی الذین آمنوالهم عذاب الیم»، «یعنی به تحقیق كسانی كه دوست می دارند فاش شود امر قبیح و ناشایست در حق طایفه ای كه ایمان آورده اند از برای ایشان است عذابی دردناك» و نیز از آن حضرت روایت است كه اگر كسی از مومنی چیزی را نقل كند كه او را عیبناك كند و آبروی او را بریزد تا از چشم مردم بیفتد خداوند عزوجل او را از تحت امر خود بیرون و در تحت امر شیطان داخل می نماید و شیطان نیز او را قبول نمی كند.»(۶)
● غیبت باعث از بین رفتن اعمال
كسانی كه غیبت می كنند اگر بدون توبه از دنیا بروند و رضایت كسی را كه غیبت او را كرده اند نگیرند در قیامت وارد محشر می شوند در حالی كه هیچ عمل خوبی در نامه عمل خود نمی بینند، بلكه به جای آن گناهانی می بینند كه از آنان سر نزده است كه در این رابطه پیامبر اكرم(ص) فرمودند: «در روز قیامت كسی را محضر حضرت احدیت (خداوند متعال) حاضر می كنند و نامه عمل او را به دستش می دهند چون در نامه عمل خود نظر كند چیزی از اعمال حسنه خود را نمی بیند و در عوض گناهانی در نامه عمل او نوشته شده كه اصلاً از او صادر نگردیده است، به خدا عرض می كند: (خدایا، تو می دانی این نامه عمل من نیست زیرا از من چنین گناهانی صادر نشده است و عباداتی كه من به جا آورده ام در این نامه از آن ها مثل و اثری نیست! به او گفته می شود: «ان ربك لا یضل و لا یسنی ذهب عملك باغتیاب الناس» یعنی «به درستی كه پروردگار تو اشتباه نمی كند و فراموشی ندارد ولیكن اعمال تو از دستت رفته به واسطه این كه غیبت مردم را نمودی.»(۷)● غیبت باعث قبول نشدن نماز و روزه
كسانی كه غیبت برادر و یا خواهر مسلمان خود را می كنند در قبال این عمل قبیح خداوند نیز نماز و روزه آنان را تا ۴۰ شبانه روز قبول نمی كند كه در این رابطه پیامبر اكرم(ص) فرمودند: «من اغتاب مسلماً او مسلمهٔ لم یقبل الله صلوته و لاصیامه اربعین یوماً و لیلهٔ الایغفرله صاحبه» یعنی «كسی كه غیبت كند از مرد مسلمان یا زن مسلمه خداوند نماز و روزه او را تا چهل شبانه روز قبول نمی كند مگر كسی كه غیبتش را نموده از او عفو كند.»(۸) با بیان این حدیث آیا كسی راضی است كه زبان خود را آزاد گذاشته تا در چند ثانیه كوتاه غیبت مسلمانی را كند و علاوه بر اثراتی كه در بالا ذكر شد تا چهل شبانه روز نماز و روزه اش قبول نشود؟
● اجتناب از غیبت و رسیدن به سعات دنیوی و اخروی
برادران و خواهران مسلمان من بدانید همه ما راهی در پیش داریم كه پر از خوف و خطر است و برای عبور از آن راه باید زاد و توشه فراوانی همراه خود داشته باشیم به طوری كه باید از این فرصتی كه در دنیا به ما داده اند كمال استفاده را نماییم و نگذاریم كه شیطان با زینت دادن دنیا و اعمال دنیوی ما را از خداوند و دستورات او غافل كند تا بر اثر آن مستحق عقوبت الهی گردیم، چرا كه خداوند ما را عبث و بیهوده نیافریده است...
خلاصه دیر یا زود همه باید از این دنیا بار بسته و به سفر آطرح «بشارت»
● گامی برای فراگیر كردن فهم قرآن
جوان قرآنی: طرح «بشارت» كه آن را شیوه ای نوین در عرصه آموزش قرآن كریم می دانند، براساس چهار اصل یادگیری زبان، یعنی شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن استوار است و آموزش قرآن در این شیوه منطبق بر ساختار زبان مادری می باشد.
جهت آشنایی بیشتر با این طرح گفت وگویی با «محمدحسن رزاق» بنیانگذار این شیوه انجام داده ایم.
«رزاق» كه خود دارای تحصیلات حوزوی است، در خصوص نحوه آموزش قرآن در طرح «بشارت» می گوید: «یكی از بهترین روش ها برای یادگیری هر زبانی، واقع شدن در آن محیط و زندگی در كشور مربوطه و یا ایجاد یك فضای مصنوعی برای یادگیری است. بر این اساس تصمیم گرفتیم شیوه ای را طراحی كنیم كه در آن آموزش قرآن به صورت زبان آموزی باشد، این طرح برگرفته از یادگیری و مهارت های علمی زبان آموزی است كه شامل مواردی از قبیل شنیدن از طریق نوار، مكالمه و گفتن، خواندن و نوشتن می باشد كه ما این چهار اصل را در آموزش قرآن پیاده كرده ایم. به طوری كه قرآن آموز می تواند در مدت چهار ترم (۴۸ جلسه) كه ترم اول و دوم آن ۱۰ جلسه دو ساعته و ترم سوم و چهارم نیز هر كدام ۱۴ جلسه می باشد، كل قرآن را یاد بگیرد.
۹۹ درصد این طرح از طریق شنیدن و استماع است كه در آن جزوات آموزشی نیز طراحی شده اند جزوه آموزشی «مبین» یكی از جزواتی است كه تالیف كرده ایم، این جزوه به گونه ای است كه با خواندن هر آیه و كلمه از قرآن بیشتر اطلاعاتی كه نیاز آن كلمه یا سوره است از قبیل شأن نزول، تفسیر و معنای لغوی كلمات به قرآن آموزان آموزش داده می شود.
جزوه دوم «ترجمان وحی» نام دارد كه شامل ۱۱ درس می باشد، هر درس شامل كلمات جدید آیات بوده كه در جدول خاصی همراه با ریشه و معنای آن گنجانده شده است، سپس نكاتی كه برای ترجمه روان مورد نیاز است، ذكر شده است. در پایان كتاب نیز تمرین های متنوعی برای یادگیری كامل تر الفاظ قرآن تدوین شده است.
كتاب واژه نامه فارسی قرآن كریم، كتاب دیگری است كه در قطع جیبی به چاپ رساندیم و در آن تمام كلمات و واژه های قرآنی را آموزش می دهیم.
تفاوتی كه این طرح با دیگر روش های آموزشی دارد این است كه در روش های گذشته قبل از هر چیز قواعد و دستور زبان، آموزش داده می شد، اما در این طرح با استفاده از روش شنیداری هیچ قاعده ای آموزش داده نمی شود و آموزش، طبق ساختار زبان مادری می باشد، مثل كودكی كه هیچ چیز از گرامر و دستور زبان فارسی نمی داند، اما به راحتی و به درستی می تواند صحبت كند.
ما امیدواریم چنین طرحی در سطح جهانی برگزار شود كه برای این منظور جزوه «مبین» را به زبان های انگلیسی و فرانسوی نیز ترجمه كرده ایم.»
«محمدحسن زراق» كه هدف از این طرح را گسترش آموزش قرآن در سطح عموم مردم می داند، می گوید: «ما به دنبال نخبه پروری نیستیم، بلكه در پی آنیم كه فاصله ایجاد شده بین عموم مردم با فهم كلام الهی را از بین ببریم. به گونه ای كه هر كجا آیاتی از قرآن پخش شد، همراه با شنیدن صدای دلنشین قرآن مفاهیم آن را نیز درك كنند.
در راستای گسترش این هدف، شعباتی نیز راه اندازی شده است، ما در سطح استان تهران بیش از ۱۹۰ شعبه راه اندازی كرده ایم. مدارس، دانشگاه ها، كل حوزه های علمیه خواهران استان تهران، مراكزی هستند كه تحت آموزش قرار داده ایم.
ما در سال ۱۳۸۰ با مسوولان آموزش و پرورش، گفت وگویی در مورد این طرح داشتیم، آن ها هم از ما درخواست كردند كه این طرح به صورت آموزشی در سازمان آموزش و پرورش مركزی، واقع در میدان فلسطین برای معلمان قرآن اجرا شود. پس از طی مراحل آزمایشی و موفقیت این طرح آن ها با ما همكاری كردند كه ما در دارالقرآن های آموزش و پرورش این طرح را اجرا می كنیم.
از سه سال پیش همكاری خود را با دارالقرآن آموزش و پرورش منطقه ۱۵ آغاز كردیم كه حدود ۷۰۰ مدرس در این مدت تربیت شده اند. همچنین ما دوره های زبان آموزی، قرآن را در وزارت آموزش و پرورش برای گروهی از كاركنان آن وزارتخانه داشتیم به طوری كه كارشناسان آن وزارتخانه از این كلاس ها استفاده كردند و طرح را مورد تایید قرار دادند.
هم اكنون حدود ۵۰ مدرسه غیرانتفاعی در سطح استان تهران را مورد پوشش قرار داده ایم. سال گذشته نیز در حوزه های علمیه تهران و در پنج حوزه به صورت آزمایشی طرح را اجرا كردیم كه امسال حدود ۳۰۰ نفر این دوره را گذرانده اند.»
‌● آیا موسسه زبان آموزی قرآن از حمایت های دولتی نیز بهره مند است؟
«متاسفانه مسوولان تا آنجایی كه من دیدم، فقط شعار حمایت از موسسات قرآنی را می دهند، ما تا الان ۱۹۰ شعبه در سطح استان تهران داریم كه تمام هزینه های آن از بخش درآمدی موسسه و حمایت ها و كمك های مردمی انجام می شود.»
خرت رهسپار شویم و شایسته نیست با وجود این كه همه چیز را به ما در این دنیا به وسیله آیات و روایات گوشزد كرده اند باز هم از آن غفلت ورزیده و فقط مشغول كارهای دنیوی خود شویم، چرا كه خداوند در قرآن می فرماید: «و ما الحیوهٔ الدنیا الالعب و لهو و لاالدار الاخرهٔ خیر الذین یتقون افلاتعقلون»(۹) یعنی «دنیا جز بازیچه كودكان و هوسرانی بی خردادن هیچ نیست و همانا سرای دیگر اهل تقوی از سرای دنیا بسیار نیكوتر است آیا تعقل نمی كنند؟» بدین ترتیب عزیزان من جایز نیست كه ما در دنیا كه محل گذر است خود را مشغول ساخته و از آخرت كه زندگی ابدی ماست غافل شویم و اما بحث غیبت را كه بنده حقیر برای شما مطرح نمودم تنها یكی از محرمات الهی بود كه با جلوگیری از آن می توان جلوی هزاران گناه دیگر را گرفت كه اگر جلوی گناهان گرفته شود همه ما در دنیا و آخرت زندگی سعادتمند و راحتی خواهیم داشت و اگر گرفته نشود خسرالدنیا والاخرهٔ خواهیم بود. ان شاءالله كه تابع باشیم.

علیرضا احمدی
منابع:
۱- آیه ۳۷ سوره بقره ۲- آیه ۲۱۸ سوره بقره ۳- قسمتی از خطبه ۱۴۰ نهج البلاغه ۴- آیه ۱۲ سوره حجرات ۵- معراج السعاده صفحه ۴۳۲ ۶- معراج السعاده صفحه ۴۳۲ و ۴۳۳ ۷- جامع السعادات ۸- جامع السعادات ۹- آیه ۳۲ سوره انعام.

منبع : روزنامه جوان