جمعه, ۳۱ فروردین, ۱۴۰۳ / 19 April, 2024
مجله ویستا

سوره‌ اخلاص‌


سوره‌ اخلاص‌
● نزول‌ سوره‌ اخلاص‌
سوره‌ اخلاص‌ یا توحید از پررمز و رازترین‌سوره‌های‌ قرآن‌ است‌. وجه‌ نامگذاری‌ این‌ وره‌به‌ «اخلاص‌» به‌ این‌ دلیل‌ است‌ كه‌ غیر از توحیدچیز دیگری‌ در آن‌ نیست‌ و كلمه‌ توحید را كلمه‌اخلاص‌ می‌گویند. این‌ سوره‌ در شهر مكه‌ با ۴۷حرف‌ و ۱۵ كلمه‌ و ۴ آیه‌، بیست‌ و دومین‌ سوره‌قرآن‌ بود كه‌ بروجود مقدس‌ پیامبر(ص‌) نازل‌ شد.سوره‌ اخلاص‌ را سوره‌ حمد یا نسبه‌الرب‌ نیزمی‌گویند. «خداوند» اصطلاحی‌ دینی‌ است‌ كه‌در مفاهیم‌ و علوم‌ دینی‌ مطرح‌ می‌شود و از همین‌جهت‌ مشركان‌ مكه‌ به‌ پیامبر(ص‌) می‌گفتند:«خداوند را برای‌ ما توصیف‌ كن‌، او چگونه‌وجودی‌ است‌»؟ محمد بن‌ مسلم‌ از امام‌صادق‌(ع‌) نقل‌ كرد كه‌ یهود به‌ پیامبر(ص‌) گفتندكه‌: «خدای‌ خود را برای‌ ما توصیف‌ كن‌» وحضرت‌ جوابی‌ نداد تا اینكه‌ سه‌ بار پرسش‌ خود راتكرار كردند. سپس‌ جبرئیل‌ نازل‌ شد و این‌ سوره‌را آورد.
راویان‌ روایات‌ تفسیر آیات‌; همانند ضحاك‌،مقاتل‌ و قتاده‌ نقل‌ كردند جمعی‌ از احبار یهود نزدرسول‌ خدا(ص‌) رفتند و از ایشان‌ توصیف‌ خدا راخواستند و گفتند: «اگر توصیف‌ شما همانندتوصیفی‌ باشد كه‌ در تورات‌ آمده‌ است‌، به‌ توایمان‌ می‌آوریم‌. برایمان‌ بگو خدای‌ تو چه‌ چیزی‌است‌؟ چه‌ می‌خورد و چه‌ می‌آشامد و از چه‌میراث‌ گرفته‌ و میراث‌ او را كه‌ خواهد گرفت‌»؟
بعد از این‌ پرسشهای‌ كلامی‌ كه‌ از طرف‌ عالمان‌یهود مطرح‌ گشت‌، سوره‌ توحید نازل‌ شد.
● خدای‌ یگانه‌
«ای‌ پیامبر به‌ آنان‌ كه‌ درباره‌ خداوندمی‌پرسند، بگو او خدای‌ یگانه‌ است‌».
الله‌ از ریشه‌ اله‌ به‌ معنای‌ معبود، اسم‌ برای‌ ذات‌خداوند است‌ و نامهای‌ دیگر خداوند مانندرحمان‌، رحیم‌، خالق‌ و قادر دلالت‌ بر صفات‌ یاافعال‌ او می‌كند.
خداوند در ابتدای‌ سوره‌ اخلاص‌، ذات‌ خودرا الله‌ می‌نامد و آنگاه‌ خود را به‌ احد توصیف‌می‌كند. وصف‌ یكتایی‌ خداوند به‌ احد، كه‌ مبالغه‌آن‌ از واحد بیشتر است‌، گواه‌ براین‌ معنی‌ است‌ كه‌وحدانیت‌ خداوند حقیقت‌ بسیط است‌ و هیچ‌تركیبی‌ در آن‌ راه‌ ندارد; به‌ همین‌ جهت‌ صفت‌واحد، برای‌ واحد مركب‌ مانند قوم‌ واحد یا امت‌واحده‌ به‌ كار می‌رود. نتیجه‌ اینكه‌ خداوند ذاتی‌موسم‌ به‌ الله‌، به‌ معنای‌ معبودی‌كه‌ بندگان‌ واله‌ ومتحیر از درك‌ او باشند است‌، كه‌ وحدت‌ بسیطدارد و بساطت‌ وحدت‌ آن‌ ذات‌ بدین‌ معنی‌ است‌كه‌ نمی‌شود آن‌ احد عقلا هرگز دومی‌ داشته‌باشد; چون‌ احدیت‌ بسیط، مستلزم‌ كمال‌ مطلق‌است‌ و كمال‌ مطلق‌ هیچ‌ امری‌ را فاقد نیست‌ تادومی‌ بیاید كه‌ آن‌ را واجد باشد.
● خدای‌ بی‌نیاز
«صمد» در تفسیر مفسران‌ به‌ دو معنا برمی‌گردد;اول‌ به‌ معنای‌ سخت‌، توپر، نفوذناپذیر و غیر متغیر ودوم‌ به‌ معنای‌ مرجع‌ و پناه‌، مورد نیاز دیگران‌ وبی‌نیاز از آنان‌ است‌ كه‌ در واقع‌ می‌توان‌ هر دومعنی‌ را به‌ كمال‌ مطلق‌، كه‌ هچ‌ نیاز و تغییری‌ در اونیست‌، تفسیر نمود; به‌ گونه‌ای‌ كه‌ هر آنچه‌ اراده‌كند انجام‌ دهد و قادر متعال‌ باشد; به‌ همین‌ جهت‌ماسوی‌ او به‌ او نیازمند هستند و قوام‌ آنها به‌ ذات‌اوست‌، پس‌ تصور وجود خداوند مانند انسان‌ كه‌بخورد و بیاشامد و بپوشد و یا مثل‌ او حركت‌ وفعالیت‌ كند; چنانچه‌ بعضی‌ از ادیان‌ خیال‌ كردند،باطل‌ است‌ و ذات‌ و صفات‌ خداوند را نمی‌توان‌ باذات‌ و صفات‌ انسان‌ مشابه‌ دانست‌.
● هستی‌ خداوند
تصور انسان‌ از هستی‌ همنوع‌ خود این‌ است‌ كه‌هر انسانی‌ از انسانی‌ دیگر زاییده‌ می‌شود، پس‌نوع‌ انسان‌ در وجود مونث‌ خود زایمان‌ دارد تانسلی‌ جدید متولد سازد، در نتیجه‌ نسل‌ جدید ازنسل‌ قبلی‌ ولادت‌ می‌یابد.
خداوند درباره‌ ذات‌ خود می‌فرماید چنین‌تصوری‌ باطل‌ است‌; زیرا خداوند نه‌ می‌زاید و نه‌زاده‌ می‌شود; بلكه‌ هستی‌ او همواره‌ بوده‌ وخواهد ماند. نه‌ ابتدایی‌ دارد و نه‌ انتهایی‌، تمام‌هستی‌ از اوست‌ و ذات‌ او ازلی‌ و ابدی‌ است‌.
● خداوند بی‌ همتا
خداوند در پایان‌ توصیف‌ ذات‌ خودمی‌فرماید: «هیچ‌كس‌ حتی‌ به‌ وحدانیت‌ بسیط غیرمركب‌ نیز مماثل‌ و همتای‌ او نیست‌».
بعضی‌ از محققان‌ علوم‌ اسلامی‌ شرك‌ به‌خداوند را در هشت‌ معنی‌ قابل‌ تصور دانسته‌اند كه‌خداوند در سوره‌ توحید آن‌ را نفی‌ فرمودند;اول‌ و دوم‌ شرك‌ به‌ معنای‌ كثرت‌ و دوگانگی‌ ذات‌است‌ كه‌ خداوند فرمود: «قل‌ هو الله‌ احد»، سوم‌و چهارم‌ تغیر و نقص‌ است‌ كه‌ خداوند با آیه‌«الله‌الصمد» آن‌ را نفی‌ فرمود، پنجم‌ و ششم‌معلول‌ و علت‌ ناقص‌ بودن‌ است‌ كه‌ با بیان‌ «لم‌ یلدو لم‌ یولد» آن‌ را نفی‌ كرد، هفتم‌ و هشتم‌ اشكال‌ واضداد است‌ كه‌ خداوند با تعبیر «و لم‌ یكن‌ له‌ كفواحد» آن‌ را نیز نفی‌ فرمود. پس‌ وحدت‌ خداوندوحدت‌ حقیقی‌، بسیط و محض‌ است‌ و چنین‌وجودی‌ تنها برای‌ یك‌ ذات‌ احدی‌، ازلی‌ و ابدی‌قابل‌تصور می‌باشد.
● ثواب‌ خواندن‌ سوره‌ اخلاص‌
ابی‌بن‌ كعب‌ از پیامبر(ص‌) روایت‌ كرده‌ است‌:«هركسی‌ این‌ سوره‌ را بخواند، چنان‌ باشد كه‌ ثلث‌قرآن‌ را خوانده‌ باشد و به‌ عدد هر كسی‌ كه‌ به‌خدا، ملائكه‌، كتابهای‌ الهی‌، رسولان‌ وی‌ و روزقیامت‌ ایمان‌ آورد، ده‌ حسنه‌ در نامه‌ عمل‌ او ثبت‌كنند».
همچنین‌ سهل‌ بن‌ سعد ساعدی‌ روایت‌ كرد كه‌:«مردی‌ به‌ خدمت‌ پیامبر(ص‌) رسید و از فقر خودنالید. حضرت‌ فرمود: هرگاه‌ به‌ در خانه‌ات‌رسیدی‌ سلام‌كن‌، خواه‌ كسی‌ را ببینی‌ و خواه‌نبینی‌ و سپس‌ یكبار سوره‌ اخلاص‌ را بخوان‌.
آن‌ مرد به‌ این‌ عمل‌ اقدام‌ نمود و از فقر وتنگدستی‌ رهایی‌ یافت‌».
مداومت‌ برخواندن‌ سوره‌ اخلاص‌ به‌ هنگام‌خواب‌ و بیدار شدن‌ و رفتن‌ به‌ سوی‌ كار; به‌ ویژه‌فرصتهایی‌ كه‌ انسان‌ بیهوده‌ در طول‌ راه‌ تلف‌می‌كند، كرامتهای‌ زیادی‌ طبق‌ روایات‌ وارده‌دارد و اسرار سوره‌ توحید، كه‌ در توصیف‌ ذات‌باری‌تعالی‌ است‌، جهت‌ توفیق‌ در امور دنیوی‌ واخروی‌، بسیار است‌.
منبع : خانواده سبز


همچنین مشاهده کنید