پاپیتال

▪ نام علمی : Hedera helix
▪ خانواده : ARALIACEAE
▪ نام انگلیسی : IVY
پاپیتال گیاه پوششی و همیشه سبزی است كه دارای ساقه های دائمی چوبی و بالا رونده چسبنده میباشد. زیستگاه اولیه آنها اروپا، آسیا و شمال آفریقا بوده است.
انواع مختلف پاپیتال دارای برگهایی بزرگ یا كوچك با بریدگیهایی در حاشیه هستند كه پس از بلوغ تغییر شكل داده، فاقد لب، تیره رنگتر و ضخیمتر میگردند ، هم چنین جوانه های گیاه نیز سختتر میشوند. رنگ برگها از سبز تیره تا سبزمایل به خاكستری و یا برگهای ابلق «سبز و زرد» بسته به واریته گیاه تغییر میكند. به طور كلی نسبت به شرایط محیطی دارای قدرت سازگاری بالایی میباشد و در حرارت بالا و پایین و روشنایی كم و زیاد میتواند رشد كند. آن دسته از پاپیتالها كه برگهای ابلق دارند، نسبت به سرما و خسارات ناشی از باد متحمل تر میباشند. انواع ضعیف پاپیتال را میتوان در گلخانه و محیط های بسته پرورش داد.
این گیاه پوششی تا هنگامیكه در كنار یك مانع عمودی قرار نگیرد بالا نمیرود. اگر مانع عمودی یك درخت باشد بهتر است از بالاروی پاپیتال جلوگیری نمود و یا اینكه به صورت كنترل شده آن را هدایت كرد زیرا تجمع آن روی تنه درخت سبب خشك شدن درخت میگردد.
رشد این گیاه در ابتدا كند میباشد، در عین حال انواع ابلق آن نسبت به سبز رشد كمتری دارند. اوایل تا اواسط پاییز زمان گلدهی پاپیتال میباشد. گلهای آن به صورت نامشخص به رنگ سبز مایل به زرد و نیمه كروی با بویی مشابه بوی عسل میباشند. این گلها تا هنگامیكه گیاه ۱۰ ـ ۵ ساله نشده است، ظاهر نمیشوند. میوه های آن سمی بوده و توسط پرندگان جابجا میشوند.
● نیازها
▪محل مناسب : محیطی نیمه سایه یا سایه بر روی دیوارهای شمالی و شرقی مناسب است اما دیواره های جنوبی روشن «آفتابگیر» برای این گیاه بسیار گرم است. انواع پاپیتال كه دارای برگ سبز هستند قادر به تحمل محیط های سایه شدید میباشند، در حالی كه انواع ابلق آن طالب نور بیشتری هستند و در نور آفتاب رنگ زیباتری دارند.
انواع مختلف خاكها را به شرط آن كه زهكش خوبی داشته باشند تحمل میكنند اما در خاكهای غنی و آلی سریعتر ریشه دوانی مینمایند. خاك با اسیدیته بین ۷ ـ ۶ برای آنها مناسب است اما اغلب پاپیتالها در شرایط كمی قلیایی نیز رشد میكنند.
پاپیتال اگر به خوبی استقرار یافته باشد میتواند شرایط كم باران و درجه حرارت بالا را برای مدتی تحمل كند اما اگر آبیاری عمیق صورت گیرد رشد گیاه بهتر و انبوه تر خواهد بود. بهتر است فواصل آبیاری طوری تنظیم شود كه خاك رطوبت متعادلی داشته باشد (یعنی در فصل تابستان دور آبیاری را كوتاه و در پاییز و زمستان زیاد نمایید). باید به این نكته توجه داشت كه خشكی بیش از حد باعث كندی رشد و آبیاری زیاد سبب زردی برگها و ریزش آنها میگردد.
● تكثیر و مراقبت :
در تمامی فصول سال میتوان نسبت به تكثیر پاپیتال از طریق تهیه قلمه سبز اقدام نمود، اما بهترین زمان قلمه گیری از اواخر مرداد تا اواخر مهر میباشد. قلمه های تهیه شده را باید در مخلوط پیت و ماسه در مكان گرم و سایه قرار داد تا ریشه دهند (بین ۴ تا ۶ هفته) سپس آنها را جابجا نمود. بهترین زمان انتقال آنها به زمین اصلی از پاییز تا بهار است. عملیات هرس آنها را میتوان در بهار و تابستان انجام داد.
پاپیتال به مراقبت خاصی نیاز ندارد اما میتوان رویشهایی را كه به سمت بیرون رشد كرده و فرم كلی گیاه را بر هم زدهاند از بیخ قطع نمود، به ویژه در شهرها كه بر اثر غبار و دود برگهای آن كثیف میشوند گاهی هرس شاخه های قدیمی باعث حذف برگهای كثیف میشود.
● هرس :
این گیاه به هرس خاصی نیاز ندارد اما در گیاه جوان، شاخه ها و ساقه هایی را كه ضعیف به نظر میرسند حذف مینمایند تا رویشهای قویتری رشد كنند. پس از تثبیت گیاه نیز هر از چندگاهی آن را سر شاخه زنی نمایید تا رشد آن كنترل شود. اما هیچگاه حذف شاخه ها و ساقه ها را تا محل ساقه های مسن تر از ۴ تا ۵ سال انجام ندهید زیرا ساقه های با این سن، بسیار كند تجدید حیات مینمایند. در مورد انواع ابلق نیز به محض ظهور شاخه های سبز یك دست آنها را حذف نمایید چرا كه این شاخه های سبز مقاوم تر هستند و اگر حذف نگردند، غالب شده و به تدریج شاخه ابلق در روی گیاه دیده نمیشود. در مناطقی كه احتمال نشستن گرد و غبار بر روی شاخه و برگ این گیاه وجود دارد نیز هر چند وقت یكبار گیاه را سرشاخه زنی نمایید.
اگر هدف شما از هرس، جوان نمودن یك گیاه پیر و نافرم است تمام شاخه ها و ساقه های گیاه را در راستای تكیه گاه به طور عمودی نگاه دارید و به كمك جاروی دستی آن را تمیز نمایید و شاخه های اضافی را حذف نمایید . در طول مدت یك ماه یا در همین حدود شاخه های برهنه به وسیله برگهای سبز و تازه پوشیده میشوند.
به منظور تندیس سازی بوسیله پاپیتال باید انواعی را كه واجد برگهای ریز هستند انتخاب نمود و بر روی اشكال از پیش انتخاب شده هدایت كرد و پس از مدتی گیاه كاشته شده فرم یك درختچه را میگیرد.
● انواع گونه های آن عبارتند از :
۱) Hedera helix “Pedata”
برگهای این گونه ۵ لوبی، همانند پای مرغ، به رنگ سبز ـ خاكستری متالیك با رگههای سفید ـ خاكستری میباشد. این گونه برای پوشش زمین مناسب نمیباشد. ارتفاع آن به ۴ متر (۲ فوت) میرسد.
ویژگیها: محیط نیمه سایه و خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به سرما بسیار مقاوم است (تا ۱۵ـ درجه سانتیگراد)
۲) Hedera helix “Gracilis”
این گونه دارای برگهایی با لوبهای نوك تیز به رنگ سبز تیره میباشد كه در زمستان تا حدودی ارغوانی میشود. این گونه برای پوشش زمین مناسب نمیباشد . ارتفاع و میزان گستردگی آن ۵ متر (۱۵ فوت) است.
▪ ویژگی ها: محیط نیمه سایه و خاك بازهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما نیز بسیار مقاوم است (تا ۱۵ ـ درجه سانتیگراد) .
۳) Hedera helix “Woener”
برگهای آن دارای لوبهای ضخیم سبز خاكستری با رگه های كمرنگ بوده كه در زمستان ارغوانی میشوند. این گونه برای دیوارهای شمالی و شرقی بسیار مناسب است. ارتفاع آن به ۴ متر (۱۲ فوت) و میزان گستردگی آن به ۳ متر (۱۰ فوت) میرسد.
ویژگیها: محیط نیمه سایه و خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما بسیار مقاوم است (۱۵ ـ درجه سانتیگراد) .
۴) Hedera helix“ Nigra”
برگهای این گونه بسیار متراكم و كوچك و به رنگ سبز تیره هستند كه در زمستان ارغوانی مایل به سیاه میشوند. این گونه برای دیوارهـای شـمالی كوتاه مناسـب است. ارتفـاع و میزان گستـردگی آن به ۲/۱ متـر (۴ فوت) میرسد.
▪ ویژگیها : محیط نیمه سایه و خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما بسیار مقاوم است (تا ۱۵ ـ درجه سانتیگراد).
۵) Hedera helix “Atropurpurea”
برگهای آن بسیار متراكم ، ۵ لوبی و به رنگ سبز تیره میباشد كه در زمستان ارغوانی میشوند. این گونه برای دیواره های سایه مناسب است. ارتفاع آن به ۴ متر (۱۲ فوت) و میزان گستردگی آن به ۵/۲ متر (۸ فوت) میرسد.
▪ ویژگیها: محیط نیمه سایه و خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما بسیار مقاوم است (تا ۱۵ ـ درجه سانتیگراد) .
۶) Hedera helix “Adam”
برگهای آن متراكم و كوچك و به رنگ سبز روشن میباشند كه حاشیه آنها كرم مایل به زرد است. در گلخانه به صورت مداوم رشد میكند و اگر در فضای باز كاشته شوند امكان دارد در زمستان آسیب ببیند كه خسارت آن جبران پذیر است. ارتفاع آن به ۲/۱ متر (۴ فوت) و میزان گستردگی آن به یك متر (۳ فوت) میرسد.
▪ ویژگیها : نور پسند بود و آفتاب كامل و خاك بازهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما نیمه مقاوم است (تا صفر درجه سانتیگراد را تحمل میكند).
۷) Hedera helix “Eva”
برگهای آن كوچك سه لوبی به رنگ سبز مایل به خاكستری با حاشیه كرم میباشد. در گلخانه به طور مداوم رشد میكند. در صورتیكه در فضای باز كاشته شود ممكن است در زمستان آسیب ببیند كه ضایعات آن جبران ناپذیر است. این گیاه برای دیوارهای گرم مناسب است. ارتفاع آن به ۲/۱ متر (۴ فوت) و میزان گستردگی آن به یك متر (۳ فوت) میرسد.
▪ ویژگیها : آفتاب كامل به همراه خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما مقاومت نسبی دارد و تا ۵ـ سانتیگراد را تحمل میكند.
۸) Hedera helix “Anne Marie”
برگهای این گونه در اندازه متوسط ۶ لوبی به رنگ خاكستری مایل به سبز روشن با حاشیه كرم میباشد. این گیاه اغلب در گلخانه و به عنوان گیاه آپارتمانی كشت میشود و در فضای باز در زمستان آسیب میبیند كه ضایعات آن جبرانناپذیر است از آن میتوان در محیط های سرپوشیده استفاده كرد. این گونه برای دیوارهای گرم مناسب است. ارتفاع آن به ۲/۱ متر (۴ فوت) و میزان گستردگی آن به یك متر (۳ فوت) میرسد.
▪ ویژگیها : آفتاب كامل به همراه خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما مقاومت نسبی دارد و تا دمای ۵ـ درجه سانتیگراد را تحمل میكند.
۹) Hedera helix “Galcier”
برگهای آن مثلثی به رنگ نقرهای، سبز مایل به خاكستری با یك حاشیه سفید باریك میباشد. این گونه برای پوشش زمین و دیـوارها مناسب است. ارتفـاع آن به ۳ متر (۱۰ فوت) و میـزان گستردگی آن به ۲ متر (۶ فوت) میرسد.
▪ ویژگیها: آفتاب كامل و خاك با زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما بسیار مقاوم است (تا ۱۵ ـ درجه سانتیگراد) .
۱۰) Hedera helix “Heise”
برگهای این گونه كوچك به رنگ سبز خاكستری با رگه های كرم میباشد. این گونه جهت پوشش زمین و محوطه های سرپوشیده و بسته مناسب است. ارتفاع آن به ۳۰ سانتیمتر (۱۲ اینچ) و میزان گستردگی آن به ۶۰ سانتیمتر (۲۴ اینچ) می رسد.
▪ ویژگی ها : محیط نیمه سایه با خاك زهكشی خوب را ترجیح میدهد و نسبت به كاهش دما مقاومت نسبی دارد و تا دمای ۵ ـ درجه سانتیگراد را تحمل میكند.
● پیشنهادها و توصیه هایی به منظور استفاده از پاپیتال در طراحی :
متاسفانه در اغلب موارد دیده میشود كه گیاه پاپیتال پس از كاشت به حال خود رها میشود و به همین علت پس از مدتی زیبایی خود را از دست داده و محل مربوطه كاملاً نمای یك محیط به حال خود رها شده را پیدا میكند در صورتی كه اگر به هنگام كاشت به نكاتی چند از جمله موارد ذیل دقت نماییم نتیجه بسیار خوب و مثبتی خواهیم داشت :
۱) با توجه به هدف خود گونه و واریته مناسبی را انتخاب نماییم . (هدایت روی دیوار، گیاه پوششی، هدایت بر روی كنده و ...) . (به معرفی گونه های پاپیتال مراجعه شود)
۲) شرایط محل را بررسی نماییم. (از نظر میزان نور، دلگیری محل و ...)
ایده هایی برای طراحی كاشت با پاپیتال
● یك طرح ساده :
گوشه ای از طرح را كه در سایه قرار دارد میتوان با كمك پاپیتال پر نمود اما به شكلی مرتب، برای این منظور میتوان چند تكه كنده درخت، تعدادی تل خاك و یا حتی نیمكت های كهنه و قدیمی را با در نظر گرفتن مساحت محل مربوطه داخل طرح گنجاند تا به این ترتیب بتوان اختلاف سطح ایجاد نمود. سپس پاپیتالها را به فاصله ۴۵ سانتیمتر از یكدیگر میكاریم. پس از مدتی پاپیتالها رشد كرده و فضای مربوطه را پر میكنند و در عین حال روی اجزای استفاده شده در طرح (كنده، نیمكت و ...) را پوشانده و نمایی از چند تندیس را در مجموعه تداعی مینمایند.
● گیاه پوششی :
از گیاه پاپیتال میتوان به عنوان یك گیاه پوششی استفاده كرد. گیاهان پوششی این حسن را دارند كه اولاً، زمین را میپوشانند و در نتیجه زمین برهنه نمی ماند. دوماً ، از رویش علفهای هرز جدید جلوگیری میكند البته باید توجه نمود كه گیاهان پوششی نمی توانند از رشد گیاهان هرز استقرار یافته جلوگیری نمایند.
● آلاچیق و سایبان :
از گیاه پاپیتال میتوان برای ایجاد آلاچیق یا سایبان استفاده نمود به عنوان مثال در نقاطی از پارك كه صندلیهایی برای استراحت و یا میز و صندلیهایی برای شطرنج تعبیه شده اند و احیاناً از سایه كافی برخوردار نیستند با ایجاد یك اسكلت (فلزی، سنگی، آجری یا چوبی) و سپس هدایت پاپیتال بر روی آن سایبان ایجاد نمود.
● پرورش بر روی دیوار
گیاه پاپیتال را می توان روی دیوار هدایت نمود. از انواع این جنس كه برای پرورش روی دیوار مناسب میباشدHedera canariensis “Galcier de marengo” است كه رشد سریع دارد و برگهای آن واجد لكه های بی شكل نقره ا ی میباشد، در مقایسه با سایر گیاهان این جنس مقاومت كمتری دارد اما اگر قبل از فصل یخبندان هرس شود به خوبی تجدید حیات نموده و رشد میكند.
● پرورش (هدایت) بر روی ساختمانها :
پرورش گیاه پاپیتال بر روی ساختمانهای یك طبقه و ویلایی به شرط آن كه دیوارهای آن از نوع تو خالی باشد و ضخامت دیوار كم نباشد منظره زیبایی را ایجاد میكند اما اگر ضخامت دیوار كم باشد شاخ و برگ پاپیتال كه یك گیاه همیشه سبز است و در چهار فصل سال بر روی گیاه حضور دارند رطوبت را در یك بارندگی سخت در خود نگه میدارد و به تدریج به گچ دیوار پس میدهد و موجب مرطوب شدن دیوارها و ایجاد مشكل میشود.
اگر میخواهیم پاپیتال را روی ساختمانهای بلند پرورش دهیم بهتر است در پای دیوار آن را پخش نموده و هرس كنیم و از رها كردن گیاه به حال خود به نحوی كه رشد نماید و شاخ و برگ آن تا لب پشت بام گسترش یابد بپرهیزیم.
بهتر است از پرورش پاپیتال بر روی بناهای قدیمی با معماری زیبا و كنده كارییهای ظریف پرهیز شود زیرا این عمل نه تنها موجب میشود زیبایی هنر معماری بكار رفته از دیدها پنهان بماند بلكه به كنده كاریهای روی نما نیز صدمه میزند.

منبع : سازمان پارک ها و فضای سبز تهران