پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

سازشهای اکومورفولوژیکی در بریوفیتهای مناطق بیابانی


سازشهای اکومورفولوژیکی در بریوفیتهای مناطق بیابانی
بخش زیادی از بریوفیتهای بیابانی و نیمه بیابانی قادر به تحمل خشكی از طریق اتخاذ سازگاریهای ساختاری مختلف برای بقا ، حفظ آب و حفظ فتوسنتز تحت شرایط خشك می باشند. این بریوفیتها قادر به تحمل دماهای بالا و خشكی زیادند ودوره های خشكی تابستانی را در زیستگاه خود تحمل می كنند. نظیر گیاهان عالی كه در شرایط خشك درگیر رقابت ریشه ای می شوند ،بریوفیتها نیز رقابت ریزوئیدی انجام می دهند. بسیاری از خزه ها نوعی دو شكلی ریزوئیدی را به نمایش می گذارند كه شامل ماكروریزوئیدهای ضخیم و بلند و شبكه ظریفی از میكروریزوئیدهای زیرزمینی می باشد. ماكروریزوئیدها گیاه را در بستر خود محكم می كنند و میكروریزوئیدها عمل جذب آب را از طریق خاصیت مویینگی از لایه بالایی خاك پس از افتادن شبنم انجام می دهند.
● ساختارهای سازشی در بریوفیتهای بیابانی به دو صورت است :
۱) Xerothalloid
این ساختار سازشی شامل مجموعه ای از ساختارهای مورفولوژیكی و آناتومیكی تیپیك برای بسیاری از جگرواشهای بسیار تخصص یافته است كه در شرایط خشك رشد می كنند. نمونه هایی از این جگرواشها عبارتند از :Asterella, Mannia, Riccia . ویژگیهای این نوع سازگاری عبارتست از :
▪ تال لوله شده، چروكیده یا پیچ خورده كه موجب می شود سطح پشتی فتوسنتزی در مقابل نور محافظت شود و فلسهای شكمی شفاف یا شدیدا رنگیزه داردارای آنتوسیانین در معرض محیط بیرون قرار گیرد. اغلب گیاه به طور كامل در خاك فرو می رود و تنها پس از یك باران یا شبنم سنگین ظاهر می شود.
▪ وجود سلولهای اپیدرمی شبه بالونی در گونه های Riccia و حفرات هوایی دودكش مانند در Exormotheca
▪ وجود حالتی به نام fensterthalloid كه به كاهش شدت تابش نور خورشید كه بر لایه فعال فتوسنتزی می تابد كمك می كند. در برش عرضی، بسیاری از تالها ضخیمند، تقریبا نیمه حلقویند و حامل ستونهای جذبی متراكم موازی در اتاقهای هوایی می باشند.
۲) Xeropottioid
این تیپ شامل مجموعه ای از ساختارهای مورفولوژیكی است كه تیپیك خانواده های Pottiaceae, Grimmiaceae است. رایجترین خصوصیات این تیپ عبارتست از :
▪ برگهای مجعد همراه با انقباض قابل توجه پهنك، افزایش لوله شدن حاشیه برگهاو چرخش برگها به طور مارپیچ به دور ساقه به گونه ای كه مانع خشكیدگی برگها می شود. اغلب گیاه در خاك پنهان می شود و پس از ریزش باران ظاهر می گردد. به علاوه درخشش سطح بالایی برگ بازتاب تشعشع ورودی را افزایش می دهد. چنین حالتی در Tortella دیده می شود.
▪ یك ویژگی بسیار بارز در برخی از خزه های بیابانی حضور لاملاها، فیلامنت ها یا دیگر زوائد برآمده در سطح برگ است. این امر سطح فتوسنتزی برگها را افزایش می دهد، به عنوان یك سایبان در مقابل خورشید عمل می كند و یك پوشش ضخیم و مات را ایجاد می نماید. به علاوه، سلولهای پهنك برگ اغلب شفاف می شوند و پیچش زیاد پهنك موجب محافظت رشته های فعال فتوسنتزی می گردد.هم چنین دسته های فیلامنت ها و لاملاها به عنوان یك سیستم مویینه هدایت آب عمل می كنند و قادر به ذخیره آب می باشند. چنین ساختارهایی در Tortula دیده می شود.
▪ وجود سلولهای حاشیه ای كلروفیل دار بسیارتوسعه یافته كه تشكیل منطقه فتوسنتزی ویژه را می دهندو توسط حاشیه برگ نیز حفاظت می شوند.
▪ در بین خزه های گزروفیت تشكیل كرك از سلولهای مرده در نوك برگها رایج است. این كركها نور خورشید را منعكس می كنند و ممكن است در جذب بخار آب متراكم از مه و شبنم نیز دخالت داشته باشند.
منبع : گیاه شناسی


همچنین مشاهده کنید