ویژگی‌های یک تشک خوب

بعضی‌ها فكر می‌كنند پیشگیری و درمان بیماری‌ها فقط با قرص و دارو امكان دارد و بقیه امور زندگی، اینكه كجا بروند، كجا نروند، چطور بخورند و چطور بخوابند، ربطی به بیماری و سلامتی‌شان ندارد، برای مثال گمان می‌كنند هرجا كه شد و با هر وضعیتی كه بخوابند، در سلامت آنها تاثیری ندارد.
● سرفه‌های شبانه
پدر سرفه می‌كند. پدر سال‌هاست كه سرفه می‌كند. نیمه‌شب‌ها بچه‌ها با صدای سرفه پدر از خواب بیدار می‌شوند، اما از جایشان تكان نمی‌خورند. دراز كشیده در رختخواب در اتاق خودشان، چشم‌ها باز و دوخته به سقف گوش می‌دهند به صدای سرفه‌ها؛ مادر به آشپزخانه می‌رود و برای پدر آب می‌آورد و آرام پشتش‌ می‌زند. پدر سرفه می‌كند... بچه‌ها آرام به خواب می‌روند و باز پدر سرفه می‌كند. سال‌هاست كه سرفه می‌كند...
شاید شما هم در خانواده‌تان مشابه چنین موردی را داشته باشید: سرفه‌ها و تنگی نفس‌های شبانه. در برخی بیماری‌های تنفسی، مثل آسم و بیماری انسداد مزمن ریوی، این حالت اتفاق می‌افتد. یعنی مدتی در حالت دراز كشیده‌بودن، باعث تشدید انسداد راه‌‌های هوایی و تنگ‌شدن آنها می‌شود و به این ترتیب سرفه و تنگی نفس اتفاق می‌افتد. در نارسایی قلبی، وقتی قلب به اندازه كافی و موثر نتواند كار <پمپ> مانند خود را انجام دهد، چنین وضعیتی رخ می‌دهند؛ یعنی ریه فرد به حالت خوابیده نمی‌تواند كار خودش را به سرانجام برساند.
همین‌طور در بیماری‌های دیگری مانند بازگشت اسید از معده به مری - كه به‌دلیل بدكاركردن دریچه بین مری و معده به‌وجود می‌آید ممكن است چنین حالتی اتفاق بیفتد و درازكشیدن باعث برگشتن اسیداز معده به مری شود و بنابراین فرد صبح‌ها با حالت <ترش‌كردن> حتی تهوع و استفراغ بیدار می‌شود.
همه اینها نشان می‌‌دهد كه خوابیدن ، در بعضی شرایط به‌جای آن كه باعث تمدد اعصاب و آرامش و نیرو برای كار روزانه شود، می‌تواند نیرو و توان انسان را بگیرد و حتی او را دچار مشكلات مرگباری كند. تنگی نفس، به‌خصوص اگر در بیماری آسم یا نارسایی قلبی رخ دهد، مسئله‌ای ساده نیست و اگر به موقع به فرد كمك نشود، ممكن است جان او را هم بگیرد.
پس برای ایمنی و سلامت، حتی در اتاق خواب هم باید فكر كرد و برنامه‌ریزی داشت. اگر تا حالا گذرتان به بیمارستان افتاده باشد، شاید دقت كرده باشید كه چطور تخت‌های بیمارستان، پشتی‌های قابل تنظیم دارند. دسته‌ای در كنار تخت‌ها درنظر گرفته شده كه با چرخاندن آن می‌توان محلی را كه زیر سر بیمار قرار می‌گیرد بالا و پایین برد.
این تنظیم ارتفاع، درست برای جلوگیری از همه این اتفاقاتی كه در بالا گفته شد، به درد می‌خورد. كسانی كه دچار هریك از مشكلات آسم یا نارسایی قلبی یا ریفلاكس (بازگشت) اسیداز معده به مری و یا بیماری انسداد مزمن ریوی یا برونشیت مزمن هستند، باید ارتفاع سر خود را تا حدی كه احساس راحتی در تنفس می‌كنند بالا بیاورند. اما این بیماران وقتی از بیمارستان مرخص می‌شوند، چه باید بكنند؟
تخت‌ها و تشك‌هایی كه قابلیت تنظیم ارتفاع دارند و می‌‌توان آنها را در منزل هم استفاده كرد، برای این بیماران مناسب است. اما لازم نیست حتما تشك یا تخت شما شكل ویژه‌ای داشته باشند تا از خطرات فوق پیشگیری كنید. كافی است چند عدد بالش اضافه‌تر در دسترس داشته باشید و ارتفاع سر خود را با آنها - هر تعداد كه می‌خواهید- تنظیم كنید.
اتفاقا ارتفاع لازم - ارتفاعی كه در آن تنگی نفس یا سایر علایم را نخواهید داشت - شاخص خوبی برای تعیین درجه پیشرفت بیماری‌تان خواهد بود. به این معنا كه اگر در طی یك ماه متوجه شدید كه برای یك خواب راحت باید بالش اضافه خارج كنید، باید برای تنظیم دوز داروهایتان به پزشك خود مراجعه كنید.
● آیا هرچه تشك سفت‌تر باشد، طبی‌تر است؟
البته فرورفتگی یكسانی كه در اثر وزن بدن روی تشك ایجاد می‌شود، ممكن است باعث تشدید كمردرد در افراد حساس شود. ولی صرف اینكه تشك سفت به پیشگیری از كمردرد كمك می‌كند یا آن را از بین می‌برد، موضوعی است كه از لحاظ علمی اثبات نشده است.
برای رفع این مشكل تشك‌های اسفنجی هوشمند ساخته شده كه می‌تواند درست متناسب با شكل بدن فرو برود و به این ترتیب از فشار نامتناسب روی كمر جلوگیری كند.
نكته‌ای كه در مورد سفتی تشك وجود دارد آن است كه برای برخی افراد تشك‌های سفت نه تنها طبی نیست، بلكه ضرر دارد. نمونه مهم، افراد مبتلا به دیابت هستند كه چون مستعدند به زخم‌هایی موسوم به <زخم ناشی از فشار>، باید از واردشدن فشار زیاد و مستمر روی هر قسمت از بدن خود به شدت دوری كنند. (مثلا پاشنه پا در این افراد ممكن است دچار این نوع فشار مستمر و درنتیجه زخم ناشی از فشار بشود) به همین علت افراد مبتلا به دیابت هرگز نباید از تشك‌های سفت استفاده كنند.
همچنین افراد سالمند به‌دلیل آنكه چربی زیر پوست كمتری دارند، نباید روی تشك‌های سفت بخوابند. چربی زیر پوست به‌عنوان یك بالشتك عمل می‌كند و نمی‌گذارد فشار زیادی - ناشی از وزن بدن - روی پوست وارد شود. وقتی مقدار این چربی كم شود و همین‌طور به‌دلیل شكنندگی و حساس‌شدن پوست در سنین بالا، حتی فشار كمتر می‌تواند باعث آسیب پوست و زیر پوست شود. سالمندانی كه مشكل حركتی دارند و در موقع خوابیدن كمتر می‌توانند جابه‌جا شوند و از این پهلو به آن پهلو بغلتند، باید كاملا متوجه این نكته باشند. <زخم بستر> مشكلی است كه به همین ترتیب برای این افراد به‌وجود می‌آید و متاسفانه اگر پیشگیری نشود، درمان آن به سختی ممكن خواهد بود.
برای این منظور تشك‌هایی كه به <تشك مواج> معروفند ساخته شده كه علاوه بر آن حالت اسفنجی كه گفتیم، می‌توانند لرزه‌هایی هم ایجاد كنند. این لرزه‌ها تا حدودی كار همان حركات طبیعی را برای عضلات انجام می‌دهند. یعنی نمی‌گذارند خون در آنها تجمع پیدا كند.
چنین تشك‌هایی همین‌طور برای كسانی كه در پاهایشان مشكل عروقی وجود دارد - مثل واریس - یا پاهایشان زود ورم می‌كند یا به كمردرد دچارند، می‌تواند تشك‌های مطلوبی باشد. برخی انواع پیشرفته‌تر این تشك‌ها ممكن است علاوه بر ماساژهای آهسته و مداوم، كمی گرما هم تولید كنند كه هم باعث آرامش بیشتر در حین خواب می‌شود و هم دردهای عضلانی و خستگی‌های مفرط را تسكین می‌دهد.
● تشك مناسب بالاخره چه جور تشكی است؟
غیر از نكاتی كه گفته شد، شاید مفیدترین راه تشخیص یك تشك مناسب آن است كه آن تشك مناسب شما باشد. یعنی در صورتی كه بیماری خاصی ندارید، خودتان بهترین شخصی هستید كه می‌توانید تشك مناسب خود را انتخاب كنید: بنابراین دقت كنید وسعی كنید قبل از خرید، حتما انتخابتان را امتحان كرده باشید.
با این حال همه مشكلات خواب، با تشك حل نخواهد شد. مشكلاتی مثل بی‌خوابی، خرخر موقع خواب، وقفه‌های تنفسی حین خواب یا برخی دردهای عضلانی با منشا ناشناخته هستند كه تشك‌ها نمی‌توانند برای رفع آنها كمكی به شما بكنند.
ولی توجه داشته باشید كه ممكن است خواب ناكافی و نامناسب شما - مثلا زیاد خواب‌دیدن و یا نداشتن خواب عمیق، یا بیدارشدن و از خواب پریدن مكرر در طی شب - به‌علت تشك یا وضعیت خوابیدن نامناسبتان باشد پس هرچه سریع‌تر درباره آن فكر بكنید!

دكتر فرنوش صفوی‌فر

منبع : روزنامه سلامت