آثار و فواید دعا

عبادات باید با نیت تقرب به خدا به جا آورده شود و دعا كه از برترین عبادتهاست تنها با همین نیت باید انجام گیرد. همچون اولیای خاص الهی كه تسلیم محض اوامر او هستند و از آن جهت دعا می‌كنند كه اطاعت حق تعالی است و لذا دعایشان اجابت بشود یا نه، راضی هستند. هرچند آنان از دعا جز تقرب، چیزی نمی خواهند، اما خود دعا دارای آثار و فوایدی است كه هر دعاكننده‌ای از آن بهره‌مند خواهد شد، البته در صورتی كه آداب و شرایط آن را رعایت كند.
● به برخی از فواید دعا اشاره می كنیم:
۱) كسب معرفت:
از شرایط دعا، به دست آوردن معرفت لازم برای شناخت خود و خداست. اینكه انسان بداند فقیر محض است و در همه چیز محتاج خداست و خداوند بی‌نیاز از دیگران و برآورنده نیاز دیگران است و بداند كه هیچ چیزی بدون اراده خداوند واقع نمی‌شود و هرچه را او اراده كند بی‌درنگ محقق می‌شود. »انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له كن فیكون« [۱] با این معرفت انسان با تمام وجود و با اخلاص دعا خواهد كرد و همین باعث اجابت آن می‌شود. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در بیان آیه «فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی» می‌فرمایند: » یعنی مردم بدانند كه خداوند قادر است هر آنچه را بخواهند به آنان عطا كند.«[۲] و وقتی از آن حضرت درباره علت عدم استجابت دعا پرسیدند، فرمود: » چون شما كسی را می‌خوانید كه او را نمی‌شناسید.«[۳]
۲) آرامش روانی:
گاهی انسان در زندگی روزمره خود گرفتار مشكلاتی می‌شود كه بر طرف كردن آن از توانش خارج است. و » وارد آمدن فشار برای انجام كارهایی فراتر از توانمندیهای آدمی در وی اضطراب ایجاد می‌كند و این اضطراب را نمی‌تواند مدت درازی تحمل كند.«[۴] بهترین راه حل برای از بین بردن اضطراب و به دست آوردن آرامش، دعا و راز و نیاز با خداست چرا كه دعا برقراری ارتباط بنده با خداست. خدایی كه بر هر كاری تواناست. این ارتباط انسان را امیدوار و دلگرم به قدرتی برتر می‌كند كه اگر صلاح بداند به راحتی آن فشارها و سختی‌ها را برطرف می‌كند.
۳) خودسازی:
برقراری ارتباط با خداوند و با او به راز و نیاز پرداختن در صورتی امكان‌پذیر است كه اعمال او خلاف خواست پروردگار نباشد. قرآن كریم می‌فرماید: » خداوند دعای كسانی را اجابت می‌كند كه ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند« (شوری، ۲۶) پس سخن گفتن با خدا و طلب حاجت از او، دلی پاك و عملی صالح لازم دارد. چنانكه حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:» پرهیزگار باشید و اعمالتان را صالح و درونتان را برای خدا خالص كنید تا خداوند دعایتان را اجابت كند.[۵]« و چون شرط به اجابت رسیدن دعا، ترك گناه است، كسی كه حقیقتا درخواستی از خدا دارد، مراقب اعمال و رفتار خود خواهد بود.
۴) از بین بردن خودخواهی:
برای استجابت دعا بهتر است انسان اول برای دیگران دعا كند سپس برای خود. چنانكه امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » هر كس چهل مؤمن را قبل از خود دعا كند، دعایش مستجاب می‌شود.«[۶] همچنین پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند:» وقتی كسی از شما دعا می‌كند آن را عمومیت دهد - و برای دیگران هم دعا كند - چرا كه باعث اجابت دعاست.«[۷] طلب خیر برای دیگران در واقع مبارزه درونی با انحصار طلبی و خودخواهی است.
۵) نجات از دوزخ:
رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: » در قیامت امر می‌شود عده‌ای را به جهنم ببرند ، خداوند به مالك جهنم می‌فرماید: به آتش بگو پاهایشان را نسوزاند چونكه با آن به مساجد می‌رفتند، صورتشان را نسوزاند به خاطر وضو گرفتنشان و دستهایشان را نسوزاند چون هنگام دعا دستها را بالا می‌گرفتند...»[۸]
۶) تشویق به فعالیت:
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » دعای چهار نفر اجابت نمی‌شود: یكی از آنها كسی است كه در خانه بنشیند و از خدا روزی طلب كند.[۹]« و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » دعا كننده بدون عمل مانند تیرانداز بدون كمان است كه هیچ گاه دعای او به اجابت نمی رسد.[۱۰] كسی كه واقعا می‌خواهد دعا كند باید حداكثر شرایط اجابت آن را رعایت كند. یكی از آن شرایط كار همراه دعاست.
۷) محبوبیت نزد خدا:
انجام هر عبادتی انسان را محبوب درگاه حق تعالی می‌كند و دعا یكی از آن عبادات و بلكه افضل آن است. خداوند در قرآن كریم از حضرت ابراهیم به خاطر دعاكردنش تعریف و تمجید می‌كند.
» ان ابراهیم لحلیم اوّاه منیب«(هود/۷۵) امام باقر ـ علیه السّلام ـ در بیان این آیه می‌فرمایند:» اواه كسی است كه بسیار دعا می‌كند.[۱۱]«
۸) جلب روزی:
خداوند روزی دهنده تمام مخلوقات است اما با دعا می‌توان نعمتهای بیشتر و بهتری به سوی خود جلب كرد. پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: »رزق و روزی به عدد قطرات باران از آسمان بر زمین نازل می‌شود تا هر كس به اندازه خود دریافت كند، لكن خداوند زیاده دهنده است پس از فضل خداوند نعمتهای بیشتری درخواست كنید.[۱۲]
۹)دفع بلا:
امام سجاد ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: دعا و بلا با هم هستند تا روز قیامت و دعا بلا را دفع می‌كند حتی در حالیكه نزول بلا قطعی شده باشد.«[۱۳] و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » امواج بلا را با دعا دفع كنید.«[۱۴]
۱۰) تقویت روحیه احساس مسئولیت نسبت به جامعه: دین اسلام همه ابعاد زندگی اجتماعی و فردی انسان را مورد توجه قرار داده است. همه افراد را نسبت به یكدیگر و جامعه مسئول می‌داند و این مسئولیت را در قالب امر به معروف و نهی از منكر به عنوان یكی از فروع دین واجب كرده است و یكی از شرایط استجابت دعا را این وظیفه می‌داند. امیرمؤمنان می‌فرمایند:» امر به معروف و نهی از منكر كنید تا خداوند دعایتان را مستجاب كند.[۱۵]« و همچنین در وصیت خود به فرزندانش می‌فرماید:» امر به معروف و نهی از منكر را ترك نكنید، مبادا خداوند اشرار امت را بر شما مسلط كند، بعد شما هرچه دعا كنید، اجابت نشود.[۱۶]«
۱۱) شفای دردها: امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: »دعا كنید چرا كه دعا شفا دهنده دردهاست[۱۷]«
۱۲) به دست آوردن منزلت نزد خدا: امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: »نزد خداوند متعال، مقام و منزلتی هست كه كسی به آن نمی‌رسد مگر با درخواست و دعا[۱۸]«.

محمد حسن باقری
[۱]. یس/۸۲
[۲] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۲۳.
[۳]. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۶۸.
[۴]. ریچارد/تكینسون، روانشناسی هیلگارد، ج ۲، ص ۱۵۲.
[۵]. شیخ حر عاملی، مستدرك الوسایل، ج ۵، ص ۲۶۹.
[۶]. شیخ كلینی، كافی، ج ۲، ص ۵۰۹.
[۷]. همان، ص ۴۸۷.
[۸]. ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۶۰.
[۹]. شیخ كلینی، كافی، ج ۲، ص ۵۱۱.
[۱۰]. نهج البلاغه، ص ۵۳۴.
[۱۱]. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹، ص ۲۹۳.
[۱۲]. همان، ص ۲۸۹.
[۱۳]. شیخ كلینی، كافی، ج ۲، ص ۴۶۹.
[۱۴]. نهج البلاغه، ص ۴۹۵، كلمات قصار ۱۴۶.
[۱۵]. شیخ حد عاملی، مستدرك الوسایل، ج ۵، ص ۲۶۶.
[۱۶]. نهج البلاغه، نامه ۴۷.
[۱۷]. شیخ كلینی، كافی، ج ۲، ص ۴۷۰.
[۱۸]. همان، ص ۴۶۶.

منبع : سایت اهل بیت