درباره عبدالله کوثری

▪ متولد ۱۳۲۵ همدان
▪ مترجم، شاعر و ویراستار
▪لیسانس از دانشكده اقتصاد دانشكده شهید بهشتی تهران
▪ عزیمت به لندن
▪ بیش از ۵۰ اثر ترجمه شده در دو گروه ادبی و اقتصادی
● تعدادی از آثار ترجمه شده
▪ پوست انداختن، كارلوس فوئنتس، انتشارات آگاه
▪ خودم با دیگران، كارلوس فوئنتس، انتشارات قطره
▪ گرینگوی پیر، كارلوس فوئنتس، انتشارات طرح نو
▪آئورا، كارلوس فوئنتس، انتشارات تندر
▪ خوان رامون خیمنس، هاواردتی یانگ، انتشارات كهكشان
▪ استاد شیشه ای، میكل سروانتس، انتشارات تجربه
▪الكساندر نبسوك، جرالد پیروگ، انتشارات كهكشان
▪ الكساندر پوشكین، جی تاماس شا، انتشارات كهكشان
▪ باریس پاسترناك، گی دومالاك، انتشارات كهكشان
▪ داستان های آمریكای لاتین، روبرتو گونسالس اچه وریا، انتشارات نی
▪ دنی دیدرو، گیتامی، انتشارات كهكشان
▪ سروانتس، دبلیو بروس، انتشارات اشاره
▪ شارل بودلر، جاناتان آراك، انتشارات كهشكان
▪ مرگ در آند، ماریو بارگاس یوسا، انتشارات آگاه
● مجموعه شعر:
▪ گزیده شعرها، انتشارات آگاه
ادبیات دنیای گسترده ای است كه مترجمان در شناسایی آن سهم بسزا دارند. ادبیات ملل مختلف را مترجمان باذوق به علاقه مندان عرضه و آنان را با دنیایی پررمز و راز آشنا می كنند و دنیای هر نویسنده را با زبانی فصیح و نثری فخیم به ما می شناسانند.
ترجمه آثار ادبی یكی از راه های شناخت و آشنایی با ادبیات سرزمین های جهان و كاری بس عظیم و دشوار است.
ترجمه، پلی میان ملت ها است، وظیفه مترجم در قبال متن، روایت صحیح و امانتداری است. آنان علاوه بر انتقال لحن و آوردن معنی صحیح باید با زبان مبدأ نیز آشنا باشند.
عبدالله كوثری نیز از آن دسته مترجمانی است كه به اصول و متون ترجمه آگاهی كامل دارد و با رعایت اصل امانتداری در حفظ و گسترش ادبیات ملت های مختلف سعی و تلاشی وافر كرده است. او اكنون ساكن مشهد است و در آرامش میانسالی، آثاری را برای ترجمه، انتخاب می كند و در این مسیر با تجربه ای كه از گذشته به دست آورده، آثار ارزنده ای را به جامعه ادبی ما عرضه كرده است.
آثاری كه عبدالله كوثری به ما شناسانده، آثاری عظیم و با ارزش است و نقش او بخصوص در شناخت ادبیات آمریكای لاتین بسیار مهم و انكارناپذیر بوده است.
وقتی نام عبدالله كوثری به عنوان مترجم بر كتابی می نشیند، بی شك می توان آن كتاب را با لذت و آرامش بیشتری خواند.
عبدالله كوثری به سال ۱۳۲۵ در همدان دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در همان شهر با موفقیت به پایان برد. علاقه به ادبیات از كودكی در او موج می زد، اما كنجكاوی و علاقه و عشق به علوم انسانی او رابرآن داشت تا در دانشگاه، رشته اقتصاد را انتخاب كند؛ اما تا زمانی كه اقتصاد می خواند، هنوز عاشق ادبیات بود و همین انگیزه باعث شد آهسته آهسته گام در وادی ترجمه نهد. خواندن اقتصاد هم البته به او كمك كرد تا در این زمینه بیش از ده اثر ترجمه داشته باشد، كه در نوع خود آثار بی همتایی هستند.
بعد از مدتی به ویراستاری پرداخت و برای مدت كوتاهی به لندن رفت، بعد از مراجعت تمام هم و توان خود را برروی ترجمه گذاشت.
عبدالله كوثری از نسل دوم مترجمانی است كه سال ها ادبیات آمریكای لاتین را ترجمه كرده و در شناساندن این ادبیات به خوانندگان ایرانی، تلاش های فراوانی داشته است.
پیش از عبدالله كوثری، مترجمان بسیاری چون «ذبیح الله صفا»، «نجف دریابندری»، «رضا سیدحسینی» و «ابوالحسن نجفی» بسیاری از آثار طراز اول دنیا را ترجمه كرده بودند و به همین دلیل ادبیات آمریكای لاتین آثار دست ناخورده ای داشت كه او آن ها را گزینش و ترجمه كرد.
با این حال ترجمه ادبیات آمریكا نیز با توجه به محدودیت آثار، بسیار انگشت شمار بود؛ از این رو وقتی عبدالله كوثری دست به ترجمه آثار ادبی زد بسیاری از آن ها ترجمه شده بود اما او از ترجمه وانماند و آثار برجسته ای را برای ترجمه جست.
آشنایی عبدالله كوثری با ادبیات آمریكای لاتین به اواخر دهه ۴۰ یعنی زمان ترجمه «انفجار در كلیسای جامع» كارپانیته ـ نخستین كسی كه آثارش ترجمه شد ـ باز می گردد. بعد از آن، كاری از «آستوریاس» به نام «آقای رئیس جمهور» بود كه هر دو این نویسندگان از آغازگران رئالیسم جادویی بودند. بعد از این ها در دهه پنجاه كارهای بورخس و ماركز شناخته شدند.
عبدالله كوثری علاقه بسیاری به ادبیات داشت وقتی در سال ۶۳ یكی از دوستان به او كتابی داد تا ترجمه كند او «آئورا» اثر كارلوس فوئنتس را به دلیل جذابیت عجیبی كه داشت انتخاب كرد و در سال ۶۴ ترجمه آن را به ناشر سپرد. در آن روزگار با توجه به اوضاع كشور و بحران جنگ، انتشارات رونق چندانی نداشت و به همین دلیل چاپ این كتاب با چند سال تأخیر انجام شد. از آن به بعد از آثار ترجمه شده كوثری می توان آثار مایو وبارگاس یوسا و بعدها كارلوس فوئنتس را برشمرد. كوثری ابتدا این نویسندگان را در انتشارات نسل قلم معرفی و بعد آثار آن ها را با زبانی قابل فهم و نثری روان ترجمه كرد تا جایی كه بسیاری از ادبیان و علاقه مندان به آمریكای لاتین او را با این آثار می شناسند. او در سال های بعد سعی كرد، دانش عمومی اش را بالا ببرد و نویسندگان دیگر را به خوانندگانش بشناساند.
عبدالله كوثری معتقد است: «در ادبیات كسی نمی تواند خود را در حیطه خاصی محدود كند؛ به ویژه این كه ادبیات جهان بسیار وسیع است.»
عبدالله كوثری به ترجمه آثار كلاسیك روس و انگلیس هم علاقه مند بوده، اما با توجه به این كه نویسندگان آمریكای لاتین در رمان های جدید ـ غیر از قالب رئالیسم جادویی ـ قالب و زبان خاصی داشته اند او با دقت و صرف زمان بیشتری به این كار تن داده است تا آثار جاودان و درخور تأملی از خود به جای بگذارد. او در آینده ای نه چندان دور برخی از تراژدی های یونانی را ترجمه خواهد كرد.
عبدالله كوثری معتقد است: «ادبیات اروپا از دهه ۷۰ و ۸۰ به بعد ادبیات پویایی نیست. در ایالات متحده در دهه ۷۰ و ۸۰ «همینگوی»، «فاكنر» و «جان اشتان بك» نداریم و یك باره ادبیاتی از سرزمین استعداد زده و فقیر به پا می خیزد و جهان را خیره می كند. تجربه جدید آنها در شیوه بیان و هم در تعریف انسان باعث شد هم در ایران و هم در جهان این ادبیات به عنوان پویاترین ادبیات معاصر شناخته شود.»
عبدالله كوثری از آن دسته مترجمانی است كه جریان های مهم ادبیات جهان را تا حدممكن به دوستداران ادبیات جهان شناسانده و در این مسیر نقش مؤثر و مفیدی ایفا كرده است.
از كارهای او در زمینه نقد و بررسی آثار نویسندگان در قالب بنیانگذاران فرهنگ و مجموعه نسل قلم می توان به سروانتس، فوئنتس، بودلر، پوشكین، پاسترناك، الكساندر بلسوك، خیمسن، اسكاروایلد و... اشاره كرد.
او درباره شناخت مترجم از اثری كه ترجمه می كند، معتقد است: «مترجمان سراغ اثری می روند كه نویسنده اش را نمی شناسند، پس نمی توانند زبان و نوع بیان آن نویسنده را خوب از كار درآورند. از طرف دیگر بعضی ها تسلط كافی بر زبان فارسی ندارند و زمانی كه به سراغ ترجمه می روند حاصل، خوب نخواهد بود.»
از نظر او ترجمه كار پیچیده ای است. از یك طرف نوعی هنر است و از طرفی دیگر فن. هنر است چون با ذوق و سلیقه و ظرافت همراه است و فن، چون اصول و قواعد و قوانین خاص خودش را دارد. از این رو كسی كه به كار ترجمه روی می آورد و ابتدای راه است باید از یك ویراستار باتجربه و حرفه ای كمك بگیرد تا بتواند اشكالات خود را اصلاح كند، اما متأسفانه از آنجا كه ضوابط مدونی برای ترجمه وجود ندارد، هر كس به خود اجازه می دهد خود را مترجم بنامد.
او در زمینه مشكلات ترجمه و بحران ترجمه با اظهار نگرانی می گوید: «اصولاً در زمینه علوم انسانی و ادبیات فارسی نمی توانیم راه حل مناسبی ارائه كنیم. اگر دولت وارد عمل شود و از چاپ كتاب هایی با ترجمه بد جلوگیری كند بسیار عالی است، اما در این شرایط ناشران باید فیلترگذاری كنند. در ترجمه چیزی به نام اصل داریم؛ یعنی مترجم متن خود را از روی متن دیگری می نویسد و اگر كسی اهل نظر باشد، می تواند تشخیص بدهد، ترجمه غلط است.»
«چرا ادبیات» اثر «ماریو بارگاس یوسا» با ترجمه عبدالله كوثری یكی از شاهكارهای ترجمه اوست. محتوای این كتاب سه مقاله از یوساست؛ با عنوان های «چرا ادبیات»، «فرهنگ آزادی» و «آمریكای لاتین» همه این مقالات با نوشتاری از یوسا بسیار خواندنی وجالب است و در كنار آن با ترجمه كوثری خواندنی تر شده است.
عبدالله كوثری بسیار اهل مطالعه است و دوستداران ادبیات را نیز به این امر تشویق می كند. از نظر او فعالیت ادبی فعالیتی بی تردید ارجمند است.
از نظر او ترجمه كار بسیار سخت و طاقت فرسایی است، زیرا وظیفه یك مترجم فقط ترجمه واژه ها نیست، بلكه باید حالات، فرهنگ، آداب و رسوم و ضرب المثل را هم ترجمه كند كه بسیاری از آنها در فارسی معادل ندارند؛ بنابراین مترجم برگردان یك فرهنگ است نه صرفاً واژه ها. عبدالله كوثری با این كه خود استادی بزرگ در ترجمه است، اما به استادان و بزرگسالان اهل ترجمه نیز همواره احترام گذاشته است. در همین راستا در هشتادمین سالروز تولد مرد ترجمه كشورمان، «رضا سیدحسینی» ، عبدالله كوثری می گوید: «ادبیات امروز ما وامدار ترجمه است. در این صد سال اخیر مترجمان، خوانندگان فارسی زبان را با ادبیات جهان آشنا كردند و ژانرهای مختلف ادبی را شناساندند. استاد رضا سیدحسینی بی تردید یكی از پیشگامان و نیز یكی از تأثیرگذارترین مترجمان شش دهه اخیر بوده است. او با شناخت عمیق از ادبیات غرب كه در كتاب بی بدیل «مكتب های ادبی» تجلی كرده ما را به شناخت بهتر ادبیات رهنمون كرده است...»
یكی از پیشنهادهای عبدالله كوثری برای پیشرفت فن ترجمه در ایران، نقد ترجمه است. او معتقد است با پذیرفتن نقد ترجمه و داشتن نقد ترجمه در مسیر پیشرفت گام هایی برداشته می شود كه بسیار مفید خواهد بود.
از ترجمه های عبدالله كوثری كه بیش از ۵۰ اثر در دو زمینه ادبیات و اقتصاد است می توان به این آثار اشاره كرد: «اسكاروایلد» جان استوكر، «آئورا» كارلوس فوئنتس، «ادم اسمیت» دی دی رافایل، «اراسموس» جیمز مك كونیكا، «استاد شیشه ای» میگل سروانتس، «اصول مدیریت (نظریه و عمل)» ارنست دیل، «اعتماد» اریل دورفمن، «اقتصاد» دنی مایزر، «اقتصاد شهر» ادوین میلز، «الكساندر بلوك» جرالد پیروگ، «باریس پاسترناك» گی دومالاك، «پوست انداختن» كارلوس فوئنتس، «خاطرات پس از مرگ برای كوباس» آسیس ماشادود، «جنگ آخر زمان» ماریو بارگاس یوسا، «خاورمیانه» پیتر بیومونت، «خطر و بازده» ریچار بویلی، «خوان رامون خیمنس» هاواردتی یانگ، «خودم با دیگران» كارلوس فوئنتس، «داستان های كوتاه لاتین» روبرتو گونسالس اپه وریا، «دنی دیدرو» گیتامی، «دوره كامل اقتصاد» دنی می یرز، «روانكاو» آسیس ماشادود، «سروانتس» دبلیو بروس، «شارل بودلر» جاناتان آراك، «كارلوس فوئنتس» لاینن ای گیوكو، «گرینكگوی پیر» كارلوس فوئنتس، «مرگ در آند» ماریو بارگاس یوسا، «ویرژیل» گریفین، «هومر» جسپر گریفین و...
این مترجم توانا سروده هایی نیز دارد كه در مجموعه ای به نام «گزیده شعرها» در سال ۱۳۷۷ آنها را به چاپ رسانده است. این شعرها در سال های ۱۳۴۶ تا ۱۳۷۳ سروده شده اند. این كتاب با مقدمه ای از زندگینامه خودنوشت شاعر آغاز می شود و سپس ۴۳ قطعه شعر نو در آن عرضه شده است.
بی شك عبدالله كوثری با پشتكار فراوانی كه دارد، آثار بسیار دیگری را نیز در سال های آینده برای فارسی زبانان ترجمه خواهد كرد. برایش آرزوی موفقیت و سلامتی می كنیم.

زهرا طهماسبی
پی نوشت:
در نگارش این مطلب از گفت وگوی تفصیلی عبدالله كوثری با ایسنا نیز استفاده شده است.

منبع : روزنامه ایران