پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا
علی ( ع ) زندگانی حضرت
● مقدمه
تمام انسانها در زندگی خویش از فراز و نشیب برخوردارند و با مشكلاتمختلفی مواجهند .افراد معمولا در برخورد با مشكل دچار ضعف و ناتوانی میگردند و سعی میكنند با كمك و راهنمایی درد آشنایان خود را از مهلكه نجات دهند و با یافتن " الگوها " در هر زمینهای ، و سپس تبعیت از آن ، وظایف خویشتن را بخوبی انجام دهند و مشكلات و دردهای خویش را تسكین بخشند .
یكی از این اسوهها پیامبراكرم ( ص ) است كه قرآن مجید هم این حضرت را ( ۱ ) به همین نام معرفی میفرماید .بجز رسول خدا ( ص ) اگر به دنبال " الگوی " دیگر و جانشین برای آن حضرت باشیم ، به پیشوای بزرگی همچون مولای متقیان حضرتعلی ( ع ) خواهیم رسید ، و چه زیباست كه برای پذیرش اخلاق و رفتار حسنه ایشان ، زندگی پر فراز و نشیب و سراسر شگفتی آنحضرت را مرور كنیم .
● كیفیت ولادت
حضرتعلی ( ع ) نخستین فرزند خانواده هاشمی است كه پدر و مادر او هر دوفرزند هاشماند . پدرش ابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدمناف است و مادر او فاطمه دختر اسد فرزند هاشم بن عبدمناف میباشد .
خاندان هاشمی از لحاخ فضائل اخلاقی و صفات عالیه انسانی در قبیله قریش و این طایفه در طوایف عرب ، زبانزد خاص و عام بودهاست . فتوت ، مروت ، شجاعت و بسیاری از فضایل دیگر اختصاص به بنیهاشم داشته است . یك از این فضیلتها در مرتبه عالی در وجود مبارك حضرتعلی ( ع ) موجود بودهاست .
فاطمه دختر اسد به هنگام درد زایمان راه مسجدالحرام را در پیش گرفت و خود را به دیوار كعبه نزدیك ساخت و چنین گفت : " خداوندا ! به تو و پیامبران و كتابهایی كه از طرف تو نازل شدهاند و نیز به سخن جدم ابراهیم سازنده این خانه ایمان راسخ دارم . پرودگارا ! به پاس احترام كسی كه این خانه را ساخت ، و به حق ( ۲ ) " كودكی كه در رحم من است ، تولد این كودك را بر من آسان فرما ! لحظهای نگذشت كه دیوار جنوب شرقی كعبه در برابر دیدگان عباس بن عبدالمطلب و
یزید بن تعف شكافتهشد . فاطمه وارد كعبه شد ، و دیوار به هم پیوست . فاطمه تا سه روز در شریفترین مكان گیتی مهمان خدا بود . و نوزاد خویش سه روز پس از سیزدهم رجب سیام عام الفیل فاطمه ( ۳ ) را به دنیا آورد . دختر اسد از همان شكاف دیوار كه دوباره گشوده شدهبود بیرون آمد و گفت : ( ۴ )" پیامی از غیب شنیدم كه نامش را " علی " بگذار . "
● دوران كودكی
حضرتعلی ( ع ) تا سه سالگی نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا كهخداوند میخواست ایشان به كمالات بیشتری نائل آید ، پیامبر اكرم ( ص ) وی را از بدو تولد تحت تربیت غیر مستقیم خود قرار داد . تا آنكه ، خشكسالی عجیبی در مكه واقع شد . ابوطالب عموی پیامبر ، با چند
فرزند با هزینه سنگین زندگی روبرو شد . رسولاكرم ( ص ) با مشورت عموی خود عباس توافق كردند كه هر یك از آنان فرزندی از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشایشی در كار ابوطالب باشد . عباس ، جعفر را و پیامبر ( ص ) ، ( ۵ ) علی ( ع ) را به خانه خود بردند .
به این طریق حضرتعلی ( ع ) به طور كامل در كنار پیامبر قرار گرفت . علی ( ع ) آنچنان با پیامبر ( ص ) همراه بود ، حتی هرگاه پیامبر از شهر ( ۶ )خارج میشد و به كوه و بیابان میرفت او را نیز همراه خود میبرد .
● بعثت پیامبر ( ص ) و حضرتعلی ( ع )
شكی نیست كه سبقت در كارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است . و خداونددر آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها ، و سبقت گرفتن بر یكدیگر ( ۷ )دعوت فرمودهاست .
از فضایل حضرتعلی ( ع ) است كه او نخستین فرد ایمان آورنده به پیامبر ( ص ) باشند . ابنابیالحدید در این باره میگوید : بدان كه در میان اكابر و بزرگان و متكلمین گروه " معتزله " اختلافی نیست كه علیبنابیطالب نخستین فردی است كه به اسلام ایمان آورده و پیامبر خدا را تایید كردهاست .
● حضرتعلی ( ع ) نخستین یاور پیامبر ( ص )
پس از وحی خدا و برگزیده شدن حضرتمحمد ( ص ) به پیامبری و سه سالدعوت مخفیانه ، سرانجام پیك وحی فرا رسید و فرمان دعوت همگانی دادهشد . در این میان تنها حضرتعلی ( ع ) مجری طرحهای پیامبر ( ص ) در دعوت لهیش و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضیافتی بود كه وی برای آشناكردن خویشاوندانش با اسلام و دعوتشان به دین خدا ترتیب داد .
در همین ضیافت پیامبر ( ص ) از حاضران سؤوال كرد : چه كسی از شما مرا در این راه كمك میكند تا برادر و وصی و نماینده من در میان شما باشد ؟ فقط علی ( ع ) پاسخ داد : ای پیامبر خدا ! من تو را در این راه یاری میكنم پیامبر ( ص ) بعد از سه بار تكرار سؤوال و شنیدن همان جواب فرمود : ای خویشاوندان و بستگان من ، بدانید كه علی ( ع ) برادر و وصی و خلیفه پس
از من در میان شماست . از افتخارات دیگر حضرت علی ( ع ) این است كه با شجاعت كامل برای خنثی كردن توطئه مشركان مبنی بر قتل رسول خدا ( ص ) در بستر ایشان خوابید و زمینه هجرت پیامبر ( ص ) را آماده ساخت .
● حضرتعلی ( ع ) بعد از هجرت
بعد از هجرت حضرتعلی ( ع ) و پیامبر ( ص ) به مدینه دو نمونه ازفضایل علی ( ع ) را بیان مینمائیم :
۱) جانبازی و فداكاری در میدان جهاد :
حضور وی در ۲۶ غزوه از ۲۷ غزوه پیامبر ( ص ) و شركت در سریههای مختلف
از افتخارات و فضایل آن حضرت است .
۲) ضبط و كتابت وحی ( قرآن )
كتابت وحی و تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامههای تبلیغی و دعوتی از كارهای حساس و پرارج امام ( ع ) بود . ایشان آیات قرآن چه مكی و چه مدنی ، را ضبط میكرد . به همین علت است كه وی را از كاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار میآورند .
در این دوران بود كه پیامبر ( ص ) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر فرمود و با حضرتعلی ( ع ) پیمان برادری و اخوت بست و به حضرتعلی ( ع ) فرمود : " تو برادر من در این جهان و سرای دیگر هستی . به خدایی كه مرا به حق برانگیختهاست ... تو را به برادری خود انتخاب میكنم ، اخوتی كه دامنه آن هر دو جهان ( ۸ )را فرا گیرد . "
● حضرتعلی ( ع ) داماد رسولاكرم ( ص )
عمر و ابوبكر با مشورت با سعد معاذ رئیس قبیله اوس دریافتند جزعلی ( ع ) كسی شایستگی زهرا ( س ) را ندارد . لذا هنگامی كه علی ( ع ) در میان نخلهای باغ یكی از انصار مشغول آبیاری بود موضوع را با ایشان در میان نهادند و ایشان فرمود :
دختر پیامبر ( ص ) مورد میل و علاقه من است . و به سوی خانه رسول به راه افتاد .
وقتی به حضور رسولاكرم ( ص ) رسید ، عظمت محضر پیامبر ( ص ) مانع از آن شد كه سخنی بگوید ، تا اینكه رسولاكرم ( ص ) علت رجوع ایشان را جویا شد و حضرتعلی ( ع ) با تكیه به فضایل و تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام فرمود :
" آیا صلاح میدانید كه فاطمه را در عقد من درآورید ؟ " پس از موافقت حضرت زهرا ( س ) آن حضرت به دامادی رسول اكرم ( ص ) نائل آمدند .
● غدیر خم
پیامبر ( ص ) بعد از اتمام مراسم حج در آخرین سال عمر پربركتش درراه برگشت در محلی به نام غدیرخم در نزدیكی جحفه دستور توقف داد ، زیرا پیك وحی فرمان دادهبود كه پیامبر ( ص ) باید رسالتش را به اتمام ( ۹ )برساند .
پس از نماز ظهر پیامبر ( ص ) بر بالای منبری از جهاز شتران رفت و فرمود :
" ای مردم ! نزدیك است كه من دعوت حق را لبیك گویم و از میان شما بروم درباره من چه فكر میكنید ؟ " مردم گفتند : " گواهی میدهیم كه تو آیین خدا را تبلیغ میكردی " پیامبر فرمود : " آیا شما گواهی نمیدهید كه جز خدای یگانه ، خدایی نیست و محمد بنده خدا و پیامبر اوست ؟ " مردم گفتند : " آری ، گواهی میدهیم . " سپس پیامبر ( ص ) دست حضرتعلی ( ع ) را بالاگرفت و فرمود : " ای مردم ! در نزد مؤمنان سزاوارتر از خودشان كیست ؟ " مردم گفتند : "خداوند و پیامبر او بهتر میدانند . " سپس پیامبر فرموند : " ای مردم ! هر كس من مولا و رهبر او هستم ، علی هم مولا و رهبر اوست . " و این جمله را سه بار تكرار فرمودند .
بعد مردم این انتخاب را به حضرتعلی ( ع ) تبریك گفتند و با وی بیعت نمودند .
● حضرتعلی ( ع ) بعد از رحلت رسولاكرم ( ص )
پس از رحلت رسولاكرم ( ص ) به علت شرایط خاصی كه بوجود آمدهبود ،حضرتعلی ( ع ) از صحنه اجتماع كناره گرفت و سكوت اختیار كرد. نه در جهادی شركت میكرد و نه در اجتماع به طور رسمی سخن میگفت . شمشیر در نیام كرد و به وظایف فردی و سازندگی افراد میپرداخت . فعالیتهای امام در این دوران به طور خلاصه اینگونه است :
۱) عبادت خدا آنهم در شان حضرت علی ( ع )
۲) تفسیر قرآن و حل مسائل دینی و فتوای حكم حوادثی كه در طول ۲۳ سال زندگی پیامبر ( ص ) مشابه نداشت .
۳) پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل و شهرهای دیگر .
۴) بیان حكم بسیاری از رویدادهای نوظهور كه در اسلام سابقه نداشت .
۵) حل مسائل هنگامی كه دستگاه خلافت در مسائل سیاسی و پارهای از مشكلات با بنبست روبرو میشد .
۶) تربیت و پرورش گروهی كه از ضمیر پاك و روح آماده ، برای سیر و سلوك برخوردار هستند .
۷) كار و كوشش برای تامین زندگی بسیاری از بینوایان و درماندگان تا آنجا كه با دست خویش باغ احداث میكرد و قنات استخراج مینمود و سپس آنها را در راه خدا وقف مینمود .
● خلافت حضرتعلی ( ع )
در زمان خلافت حضرتعلی ( ع ) جنگهای فراوانی رخ داد از جمله صفین ، جملو نهروان كه هر یك پیامدهای خاصی به دنبال داشت .
● شهادت امام علی ( ع )
بعد از جنگ نهروان و سركوب خوارج برخی از خوارج از جمله عبدالرحمان بن ملجممرادی ، و بركبنعبداللهتمیمی و عمروبن بكر تمیمی در یكی از شبها گرد هم آمدند و اوضاع آن روز وخونریزیها و جنگهای داخلی را بررسی كردند و از نهروان و كشتگان خود یاد كردند و سرانجام به این نتیجه رسیدند كه باعث این خونریزی و برادركشی حضرتعلی ( ع ) و معاویه و عمروعاص
است . و اگر این سه نفر از میان برداشتهشوند ، مسلمانان تكلیف خود را خواهنددانست . سپس با هم پیمان بستند كه هر یك از آنان متعهد كشتن یكی از سه نفر گردد .
ابنملجم متعهد قتل امام علی ( ع ) شد و در شب نوزدهم ماه رمضان همراه چند نفر در مسجد كوفه نشستند . آن شب حضرتعلی ( ع ) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه صبح با خبربودند ، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد ، امكلثوم گفت : فردا جعده را به مسجد بفرستید . حضرتعلی ( ع ) فرمود : از قضای الهی نمیتوان گریخت . آنگاه كمربند خود را محكم بست و در حالی كه این دو بیت را زمزمه میكرد عازم مسجد شد . كمر خود را برای مرگ محكم ببند ، زیرا مرگ تو را ملاقات خواهدكرد . و از مرگ ، آنگاه كه به سرای تو درآید ( ۱۰ ) . جزع و فریاد مكن ابنملجم ، در حالی كه حضرتعلی ( ع ) در سجده بودند ، ضربتی بر فرق مبارك
خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن ( ۱۱ ) آن حضرت وارد ساخت .
شریفش را رنگین كرد . در این حال آن حضرت فرمود : " فزت و رب الكعبه " به خدای كعبه سوگند كه رستگار شدم سپس آیه ۵۵ سوره طه را تلاوت فرمود : " شما را از خاك آفریدیم و در آن بازتان میگردانیم و بار دیگر از آن ( ۱۲ ) بیرونتان میآوریم . حضرتعلی ( ع ) در واپسین لحظات زندگی نیز به فكر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمود : " شما را به پرهیزكاری سفارش میكنم و به اینكه كارهای خود را منظم
كنید و اینكه همواره در فكر اصلاح بین مسلمانان باشید . یتیمان را فراموش نكنید ، حقوق همسایگان را مراعات كنید . قرآن را برنامهی عملی خود قرار دهید . نماز را بسیار گرامی بدارید كه ستون دین شماست . حضرت علی ( ع ) در ۲۱ ماه رمضان به شهادت رسید و در نجف اشرف به خاك سپردهشد ، و مزارش میعادگاه عاشقان حق و حقیقت شد .
( ۱ ) - سوره احزاب ، آیه ۲۱ .
( ۲ ) - فروغ ولایت ، ص ۳۵ ( كشفالغمه ، ج ۱ ، ص ۹۰ ) .
( ۳ ) - آفتاب ولایت ، ص ۱۹ ( الخرائج و الجرائح ، ج ۱ ، ص ۱۷۱ ، ش ۱ ) .
( ۴ ) - آفتاب ولایت ، ص ۱۹ ( بحارالانوار ، ج ۳۵ ، ص ۱۸ ) .
( ۵ ) - فروغ ولایت ، ص ۳۷ ( سیره ابن هشام ، ج ۱ ، ص ۲۳۶ ) .
( ۶ ) - فروغ ولایت ، ص ۳۸
( ۷ ) - آفتاب ولایت ، ص ۱۳۱ ( سوره بقره ، آیه ۱۴۸ ) .
( ۸ ) - فروغ ولایت ، ص ۸۶ ( مستدرك حاكم ، ج ۳ ، ص ۱۴ ، استیعاب ، ج ۳ ،
ص ۳۵ )
( ۹ ) - فروغ ولایت ، ص ۱۴۱ ( سوره مائده ، آیه ۶۷ )
( ۱۰ ) - فروغ ولایت ، ص ۶۹۷
( ۱۱ )- فروغ ولایت ، ص ۶۹۷ ( بحارالانوار ، نقل از مالی ، ج ۹ ، ص ۶۵۰ )
( ۱۲ ) - فروغ ولایت ، ص ۶۹۷
( ۲ ) - فروغ ولایت ، ص ۳۵ ( كشفالغمه ، ج ۱ ، ص ۹۰ ) .
( ۳ ) - آفتاب ولایت ، ص ۱۹ ( الخرائج و الجرائح ، ج ۱ ، ص ۱۷۱ ، ش ۱ ) .
( ۴ ) - آفتاب ولایت ، ص ۱۹ ( بحارالانوار ، ج ۳۵ ، ص ۱۸ ) .
( ۵ ) - فروغ ولایت ، ص ۳۷ ( سیره ابن هشام ، ج ۱ ، ص ۲۳۶ ) .
( ۶ ) - فروغ ولایت ، ص ۳۸
( ۷ ) - آفتاب ولایت ، ص ۱۳۱ ( سوره بقره ، آیه ۱۴۸ ) .
( ۸ ) - فروغ ولایت ، ص ۸۶ ( مستدرك حاكم ، ج ۳ ، ص ۱۴ ، استیعاب ، ج ۳ ،
ص ۳۵ )
( ۹ ) - فروغ ولایت ، ص ۱۴۱ ( سوره مائده ، آیه ۶۷ )
( ۱۰ ) - فروغ ولایت ، ص ۶۹۷
( ۱۱ )- فروغ ولایت ، ص ۶۹۷ ( بحارالانوار ، نقل از مالی ، ج ۹ ، ص ۶۵۰ )
( ۱۲ ) - فروغ ولایت ، ص ۶۹۷
منبع : سایت اهل بیت
همچنین مشاهده کنید