نقش حیاتی فناوری الکترونیکی در آموزش و پرورش

یادگیری الكترونیكی زاییده چرخه تحولات سریع و رو به گسترش فناوری های نو به مفهوم واقعی آن است. تاكنون تعاریف متفاوتی از یادگیری الكترونیكی ارائه شده است. ما تعریف «كراس» را كه خیلی ها او را مخترع واژه یادگیری الكترونیكی می دانند انتخاب كرده ایم. كراس یادگیری الكترونیكی را دارای شش نشانه به شرح زیر می داند:
یادگیری الكترونیكی به وسیله اینترنت صورت می گیرد. با جدیدترین اطلاعات همراه است. مجموعه ای از روش های آموزشی را در برمی گیرد (آموزش های مجازی، همكاری دیجیتالی، شبیه سازی و...) فراگیر محور است و به ویژگی فردی او توجه دارد. اینترنت محور نیست، كثرت گراست (شامل همه می شود). نهایتاً قابلیت انجام دادن فرایندهای اداری و مدیریتی از قبیل: ثبت نام، پرداخت شهریه، نظارت بر روند اجرای فعالیت های یادگیرنده، تدریس و اجرای ارزشیابی از راه دور را فراهم می كند.
به طور كلی، یادگیری الكترونیكی به آن نوع یادگیری گفته می شود كه در محیط شبكه به وقوع می پیوندد و در آن مجموعه ای از فناوری چند رسانه ای، فرا رسانه ای و ارتباطات از راه دور به خدمت گرفته می شود و نوعی یادگیری است كه در محیط اینترنت صورت می گیرد و با بهره گیری از فناوری شبكه تسهیل می شود.
● روش یادگیری الكترونیكی
این نوع یادگیری كه به استفاده از تكنولوژی آموزشی اشاره دارد. تأكید می كند كه در فضای مسقف كلاس درس، معلمان از رسانه های سنگین آموزشی اعم از رایانه های عمومی، شخصی، سی دی ها، دیسكت ها، سایت های اینترنت، ایمیل و حتی نانو فناوری در فرایند یاددهی استفاده كنند تا یادگیری را تسهیل كرده و موجبات ارتقاء سطح علمی فراگیران را فراهم آورند. این روش یادگیری برای شاگردان از آن جهت كارآمد و اثربخش است كه بازدهی تحصیلی و فعالیت آموزشی آنان و عملكرد و تدریس و رفتار كلاسی معلمان را بهبود می بخشد، چرا كه براساس تحقیقات انجام شده این نتیجه حاصل گردید: «كه ۷۵ درصد یادگیری از طریق وسایل دیداری و تصویری و به وسیله حس بینایی انجام خواهد شد. در صورتی كه تنها ۱۳ درصد یادگیری از طریق حس شنوایی و وسایل صوتی انجام می گیرد و دیگر حواس به ترتیب بساوایی ۶ درصد، بویایی و چشایی هر كدام ۳ درصد در حافظه و یادگیری تأثیر دارند.» و فرایند یادگیری كامل را متأثر می كند و اثربخش می نماید به همین دلیل است كه در طراحی مدارس بهتر فردا، فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش حیاتی خود را ایفا می كند، چرا كه در فرایند ارتباط دهی فن آوری نوین آموزش و پرورش، قدرت بهره گیری فراده و فراگیر افزایش می یابد؛ مثلا با كاربرد فن آوری و ویدئو ماهواره ای در ژاپن دانش آموزان یك كلاس با معلم و دانش آموزان هم پایه شان در نقطه دیگری از همان كشور طلب همیاری می كند، حتی برای تهیه گزارش در درس علوم اجتماعی از طریق پست الكترونیكی با دانش آموزان هم سن و سال خود در كشورهای اروپایی ارتباط برقرار می كنند یا برای همسالان خود در كانادا، مالزی و سریلانكا نامه می نویسند و درباره مسائل جهانی با هم گفت وگو می كنند. با این سبك تدریس در رویكرد جدید كلاسداری، كاربرد فن آوری نوین در كلاس درس، خواه از طریق یادگیری گروهی، یا به وسیله ویدئو كنفرانس و یا استفاده از آموزش مجازی، دانش آموزان را در مركز فرایند آموزش قرار می دهد. این همان راهی است كه به قول جان دسی، ما در آن می توانیم بر روی آنچه كه در گذشته گلوگاه بزرگی برای جداسازی دانش آموزان از فرصت ها بوده است، پلی بزنیم. آموزش با این شیوه این امكان را برای معلمان و شاگردانی كه از لحاظ زمان و مكان و یا هر دو از یكدیگر جدا هستند می دهد تا از طریق نرم افزار مدیریت دروس، منابع چند رسانه ای و مانند آن با هم ارتباط برقرار كنند و محتوای درس را دریافت نمایند و با همدیگر تبادل اطلاعات و انتقال معلومات كنند.
● راهكارهای استفاده از یادگیری الكترونیكی
برای این كه بتوان به فراگیران كمك كرد تا به سطوح عالی حیطه شناختی بلوم برسند، یعنی از مرحله دانش و فهم و كاربرد به مرحله تحلیل و تركیب و ارزشیابی صعود كنند و جنبه نقادی به خود بگیرند و به جای اخذ مطالب و نگهداری آن، مطلب سازی نمایند و دانش دید بسازند، لازم است علاوه بر آشنایی با دیگر شیوه های نوین تدریس زمینه استفاده از رسانه های سنگین آموزشی و شبكه های نرم افزاری درون كلاسی و برون كلاسی، اقدامات زیر صورت گیرد:
۱) برگزاری كلاس های آموزش ضمن خدمت برای معلمان، گردهمایی علمی- آموزشی، همایش های تخصصی، برگزاری جشنواره های الگوی تدریس برتر و جلسات ادواری تخصصی حوزه ای و رشته ای، تا آنان با روش های فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) و آموزش و پرورش تطبیقی كشورهای پیشرفته آشنا شوند و ترس آنها برای استفاده از رایانه در كلاس درس كاهش یابد و پاسخگوی ضرورت های قرن بیست و یكم در عرصه آموزش و پرورش شوند.
۲) تشكیل كلاس های زبان انگلیسی و رایانه برای معلمان تا بتوانند با رایانه كار كنند و از متون علمی- تربیتی مؤلفان خارجی بهره مند شوند و از آخرین دستاوردهای آموزشی و پرورشی و پژوهشی مطلع گردند.
۳) تشكیل كلاس های زبان انگلیسی و رایانه برای دانش آموزان از دوره ابتدایی با استفاده از بازی های رایانه ای.
۴) تقویت فن آوری نوین آموزشی در مدارس و اعطای كارت های رایگان اینترنت و ایمیل به معلمان و شاگردان تا هم نوشته های خود را روی وب سایت بنویسند و هم مدارس سنتی به مدارس هوشمند تبدیل گردد.
۵) جایگزین كردن سی دی های آموزشی به جای كتاب های درسی و دیكشنری در نظام آموزشی.
۶) برگزاری مسابقات بین معلمان و همچنین بین دانش آموزان در زمینه زبان انگلیسی و رایانه.
۷) اجباری كردن درس مبانی كامپیوتر و انفورماتیك در دوره های تحصیلی راهنمایی و متوسطه به فراخور ظرفیت روانی و فكری دانش آموزان.
۸) تشكیل گروه های كوچك پژوهشی دانش آموزی در كلاس درس توسط معلمان تا فراگیران از طریق نرم افزارهای مشاركتی درون كلاسی و برون كلاسی، با نگارش و ویرایش، به نقد منصفانه همسالان خود بپردازند و ایده های تازه را كشف كنند، چرا كه نوشتن، اندیشیدن و خلق كردن است. به عبارت دیگر یا باید نوشت و چاپ كرد و یا باید بركنار ماند.
● نتیجه گیری
اگر بخواهیم كارآمدی و اثربخشی روش های تدریس قدیمی و ایستا، نوین و پویا را با یادگیری الكترونیكی و آموزش های مجازی مقایسه كنیم، می توانیم به دیدگاه فراگیران كه به صورت زیر نوشته شده توجه كنیم:
▪ در كلاس های سنتی و به شیوه تدریس قدیمی، ما می نشینیم، گوش می دهیم، حفظ می كنیم و می گذرد.
▪ در كلاس های پویا و به شیوه تدریس فعال، ما تعامل داریم، صحبت می كنیم، یاد می گیریم و می ماند.
▪ در مدارس سایبرنتیك (فرمانشی) با یادگیری الكترونیكی و آموزش های مجازی، ما ارتباط برقرار می كنیم، رفع اشكال می شود، خلاق می شویم، بروز می كند (نوآوری می كنیم) و گسترش می یابد (كارآفرینی می گردد).

یدالله فضلی
مدرس مركز تربیت معلم بنت الهدی آمل

منبع : روزنامه کیهان