سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

قرآن در قلب من


قرآن در قلب من
●● برای حفظ قرآن كریم نكات كلیدی زیر مهم هستند:
قدم اول در این راه، طلب توفیق خداوند منان است كه اهمیتی بسزا در موفقیت قرآن آموز در مراحل بعدی دارد. مواردی مشاهده شده است كه فرد یا افرادی با بی تجربگی یا تجربه ای اندك و تنها با نیت خیر و مخلصانه پا در این راه گذاشته اند و درنهایت به موفقیت های چشمگیری دست یافته اند.
● استفاده از نوار قاریان برتر به شكل ترتیل به موازات حفظ به صورت معمولی یا سه بار تكرار فواید بسیاری را برای حافظ به دنبال دارد كه به چند مورد از آنها اشاره می كنیم:
الف) اگر حداقل یك بار قبل از حفظ، آیات موردنظر به وسیله نوار برای قرآن آموز تكرار شود و او هم از روی خط قرآن، آیات را دنبال كند، موجب تقویت صحت قرائت می شود. منظور از صحت قرائت، تلاوت صحیح آیات كریم قرآن است یعنی از اشتباه حفظ كردن كلمات جلوگیری به عمل می آید.
ب) تداوم استفاده از نوار چه قبل از حفظ و چه در هنگام حفظ یا دوره كردن محفوظات - كه شرح آن در بندهای بعدی خواهد آمد - موجب تقویت صوت و لحن، تجوید و وقف ابتدای حافظ می گردد و چنین فردی برای شركت در مسابقات حفظ قرآن در آینده كاملاً آماده می شود. اما چنانچه عمل حفظ، منفك از موارد فوق انجام شود سبب پایین آوردن كیفیت كار و اتلاف وقت بیشتر برای یادگیری موارد ذكر شده می شود.
ج) استفاده قرآن آموز از نوار ترتیل، منجربه تقویت صوت و لحن وی می شود كه موجب تشویق بیشتر او برای تداوم حفظ و مرور محفوظات می شود و نیز در هنگام قرائت قرآن، لذت بیشتری نصیب حافظ می شود چرا كه با صدایی نیكو به تلاوت قرآن مجید می پردازد.
● در امر حفظ، رعایت موارد زیر سودمند به نظر می رسد:
الف) زمان حفظ باید بسیار مناسب باشد و بهترین وقت آن، زمانی كه انسان استراحت كافی كرده است، مثلاً صبح ها بعد یا قبل از ادای فریضه صبح، چرا كه در این حالت حافظ توانایی زیادی در پذیرش و به خاطر سپردن آیات دارد. از حفظ قرآن كریم در اوقاتی كه حافظ احساس خستگی یا پریشانی می كند حتی المقدور پرهیز شود، چون كه انجام عمل حفظ در این ساعات معمولاً موجب پایین آوردن كیفیت عمل حفظ می شود.
ب) مكان حفظ در روند پیشرفت حفظ بسیار تأثیرگذار است. سعی شود مكانی عاری از هرگونه سر و صدا و دیگر عوامل خارجی نامطلوب برای حفظ انتخاب شود، البته خود حافظ هم باید تمركز خود را متوجه حفظ آیات كند و از توجه به اطراف بپرهیزد.
ج) سعی شود یك جلد قرآن كریم برای همیشه یا مدتی طولانی به حفظ، اختصاص داده شود و در صورت نیاز به تعویض قرآن كریم ، از همان رسم الخط استفاده شود. (كه در این باب استفاده از قرآن به خط عثمان طه مناسب به نظر می رسد) تغییر رسم الخط قرآن مجید، موجب آشفتگی محفوظات حافظ می شود.
● حال به شرح انجام عمل حفظ می پردازیم:
بعد از مرور آیات با نوار، شروع به حفظ می كنیم بدین ترتیب كه از ابتدای آیات هربار چند كلمه (مثلاً ۲ یا ۳ یا حتی یك كلمه) را انتخاب و آنها را چندین بار تكرار می كنیم تا به خوبی در حافظه جای گیرند؛ بعد، از اول آیه تا آخرین كلمه ای كه حفظ شده است می خوانیم در صورتی كه اشكالی پیش آمد بهتر است تكرار را بیشتر كنیم و به همین ترتیب ادامه می دهیم تا آیه تمام شود، بعد از اتمام هر آیه از نخستین آیه ای كه در آن روز شروع به حفظ كردیم دوباره می خوانیم تا آیات و كلمات به صورت سلسله وار در ذهن جای گیرند.
فرآیند دوره كردن محفوظات، نقش مهمی در نگهداری آیات حفظ شده دارد و چنانچه این عمل به خوبی و به طور دقیق انجام نشود بیم از دست رفتن محفوظات می رود.
(به قول یكی از حفاظ معروف، نگهداری حفظ قرآن مجید از كار یك پزشك هم مشكل تر است) و عقیده بسیاری از صاحب نظران نیز مؤید این مطلب است كه مراقبت از محفوظات و اجزای حفظ شده از خود حفظ مهمتر و به مراتب مشكل تر است.
نكته مهمی كه در این زمینه می توان به آن اشاره كرد این است كه مرور محفوظات قرآنی حتماً باید به صورت مستمر و مداوم باشد. اگر روزی حافظ موفق به حفظ نشد چندان مهم نیست ولی استمرار دوره محفوظات بخصوص در آغاز راه بسیار، حائز اهمیت است و به هیچ وجه نباید ترك شود.
بی توجهی به این مطلب، موجب می شود كه زحمات حافظ، هدر رود و ممكن است موجب یأس و ناامیدی او نیز شود.
● می توان دوره محفوظات را در قالب سه بخش زیر انجام داد كه به ترتیب اهمیت، آنها را بیان می كنیم:
الف) مرور آیاتی كه در همان روز حفظ شده اند (بین ۵ تا ۱۰ بار از فواصل زمانی مناسب و مساوی) مثلاً اگر كسی صبح، ۵ آیه را حفظ كرده است باید در تمامی طول روز تا آخر شب این پنج آیه را در فواصل زمانی مناسب و تقریباً مساوی تكرار كند و این تكرار باید تا جایی كه امكان دارد زیاد باشد (مثلاً بین ۵ تا ۱۰ مرتبه)
عدم توجه به این مرحله ممكن است سبب فراموش شدن تمام یا بخش عمده ای از محفوظات جدید شود.
ب) هر سری از آیات (مثلاً هر صفحه) كه حفظ می شود بعد از مرور روزانه در خطر فراموشی قرار دارد و باید بین ۷ تا ۱۰ روز بعد از روزی كه عمل حفظ آنها انجام شده است تكرار شوند.
ج) دوره محفوظاتی كه قبل از آیات گفته شده در بندهای الف و ب حفظ شده اند و این قسمت، برای تحكیم حفظ است، مثلاً كسی كه حافظ ۵ جزء قرآن كریم است (البته بجز آیاتی كه اخیراً حفظ كرده است) می تواند هر روز، یك جزء یا بیشتر را در این قسمت مرور كند كه البته مقدار آن بیشتر بستگی به وقت و موقعیت حافظ دارد.
● نكاتی تكمیلی در دوره كردن محفوظات:
▪ سعی شود برای دوره محفوظات هم، از یك یا دو جلد، قرآن مخصوص استفاده شود. مثلاً یك قرآن معمولی و یك قرآن جیبی كه از قرآن جیبی می توان در اوقات مرده مثلاً در هنگام تردد استفاده كرد.
▪ اگر دوره محفوظات به صورت ارائه به فردی دیگر یا شركت در كلاس حفظ و ارائه به استاد باشد، دارای كیفیت بالاتری است. همچنین افراد می توانند به صورت گروهی و هماهنگ اقدام به حفظ كنند و در هنگام مرور محفوظات هم، به نوبت، هر یك وظیفه بررسی محفوظات افراد دیگر را با استفاده از قرآن برعهده بگیرد.
▪ بهتر است كه در هنگام دوره محفوظات چه به صورت ارائه به فرد دیگر یا به صورت منفرد، در جاهایی كه به اشكالی برخورد می شود یادداشت شود و حافظ هم باید وقتی جداگانه را برای مرور دوباره و رفع این اشكالات صرف كند.
▪ سعی شود حداقل بخشی از دوره محفوظات با استفاده از نوار ترتیل صورت گیرد كه می توان همراه یا بعد از نوار، آیات را تلاوت كرد.
▪ در كنار حفظ قرآن مجید و بعد از اتمام حفظ، حضور در جلسات و مسابقات قرآنی چه به عنوان حافظ در جلسه و یا به عنوان اجرا كننده برنامه حفظ یا شركت كننده در مسابقات، بسیار مفید و حتی لازم به نظر می رسد. چرا كه با هر جلسه یا مسابقه حتی اگر با موفقیتی هم همراه نباشد حافظ یك قدم به جلو حركت می كند و در كیفیت یا كمیت كار او تأثیری مثبت گذاشته می شود.
● نكته آخر:
همه مهارت های قرآنی از جمله حفظ و قرائت قرآن و روخوانی و تجوید و ... همه باید مقدمه ای برای آشنایی با مفاهیم و تفسیر این كتاب مقدس باشند تا درنهایت منتج به عمل به این كتاب مقدس و آسمانی و انسان ساز شوند. دانستن این مطلب، انگیزه حافظ را به شدت تقویت می كند.
«بل هو آیات بینات فی صدور الذین اوتوا العلم و ما یجحد بآیاتنا الا الظالمون»
(بلكه قرآن آیات روشنی است در سینه عالمان و آیات ما را جز ستمكاران انكار نمی كنند) (آیه ۴۹ از سوره مباركه عنكبوت)
▪ دوره محفوظات حتماً باید از حفظ انجام شود (حداقل در مراحل ابتدایی تا مسلط نشدن بطور كامل) .
▪ حفظ قرآن كریم را می توان عمل نسبتاً مشكلی دانست چرا كه نیاز به پشتكار و همت زیادی دارد. در حدیث از معصوم آمده است كه «ارزش انسان به همت اوست» پس باید در این كار تلاش و پشتكار را هیچ وقت فراموش نكرد. ممكن است در بعضی اوقات، یأس و ناامیدی به سراغ انسان بیاید كه حافظ باید در این مراحل در درجه اول اتكا و توكل به خداوند داشته باشد و ثانیاً به خود قرآن كریم و ائمه اطهار تمسك جوید تا بتواند این راه پرفراز و نشیب را با موفقیت پشت سر بگذارد. ان شاءالله.
▪ یادگیری و حفظ قرآن مجید اختصاص به گروهی خاص ندارد و هر فردی حتی با مشغله های فكری و كار زیاد متناسب با وقت خود می تواند زمانی هرچند اندك را صرف انجام مراحل فوق كند. همیشه باید سعی شود كیفیت كار بالا برده شود نه فقط كمیت.
▪ یادگیری بعضی از قواعد عربی می تواند در تحكیم حفظ، انسان را یاری دهد و می تواند مانع بسیاری از غلط های اعرابی شود. توجه به ترجمه آیات و شأن نزول و تفسیر نیز در جاگیری بلندمدت آیات در ذهن، نقشی منحصربه فرد دارد چرا كه مفهوم آیه با روح و فكر حافظ عجین می شود، از طرفی توجه به ترجمه و تفسیر، راه را بر عمل به مفاهیم قرآن هموارتر می كند.
▪ در اثر حفظ قرآن كریم، حافظه فرد به شدت تقویت می شود. این موضوع را همه حافظان قرآن، تأیید می كنند؛ حتی افرادی كه یك یا دو جزء حفظ كرده اند این مطلب را درك می كنند.
مهمترین نكته آنكه؛ تجربه چشیدن شیرینی حفظ قرآن كه پس از مدتی استمرار بر حفظ و تلاش برنامه ریزی شده به دست می آید، از زیباترین تجربیات عمر هر كسی است و انصافاً حیف است كه دانشجویان مستعد و خوش حافظه با سستی و بی برنامگی این شیرینی را نچشند. خدا نیز قول همراهی وكمك و هدایت قرآن دوستان را داده است.
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید