رقابت در شهر

● درباره جریان های مختلف تولید سینمای ایران به انگیزه اکران «تله»
با اکران فیلم «تله» ، نماینده جدیدی به جمع فیلم های متعلق به جریان سینمای حرفه یی ایران (یا آنچه در این سال ها به نام سینمای بدنه شناخته شده) اضافه شد. پیش از تله، البته «بی وفا» به عنوان نماینده دیگری از این جریان بر پرده آمده بود اما آخرین فیلم سیروس الوند، به نوعی مهم ترین نماینده این جریان سینمایی در نیمه دوم سال در رقابت با محصولات طیف های دیگر تولیدکنندگان سینمایی ایران به شمار می رود. طیف های دیگری که با فیلم هایی چون «میم مثل مادر» و «وقتی همه خواب بودند» در چند ماه گذشته، اصلی ترین صحنه گردان فصل پاییز تا به حال بودند.
بعد از آنکه اتحادیه تهیه کنندگان در مناقشه جنجالی با مدیریت خانه سینما عملاً به بازنده اصلی این بحران تبدیل شد، اختلافات در این صنف مهم و تاثیرگذار شکل علنی و آشکاری یافت و منجر به انشعاب و جدایی بسیاری از اعضایش شد. اختلافاتی که در جریان اکران فیلم ها نیز نمود یافته و حالا باید صحنه نمایشی سینماهای کشور را میدان رقابت طیف های مختلف تهیه کنندگان ایرانی دانست.
● اتحادیه تهیه کنندگان و توزیع فیلم ایران
قدیمی ترین و اصلی ترین تشکل تهیه کنندگان سینمایی کشور بعد از مناقشه مدیریت خانه سینما و به دنبال آن جدایی جمعی از اعضایش، هم اکنون به محل تمرکز تهیه کنندگانی تبدیل شده است که ادعا دارند با هزینه خود به تولید فیلم می پردازند و اصرار دارند به نام تهیه کنندگان «خصوصی» شناخته شوند. این جمع که با وجود اتفاقات پیش آمده ماه های گذشته همچنان پرتعدادترین تشکل تهیه کننده حال حاضر سینمای کشور است، عملاً جریان حرفه یی یا همان بدنه سینمای ایران را نمایندگی می کند.
اعضای فعلی اتحادیه تهیه کنندگان در حال حاضر تلاش می کنند با حفظ انسجام درونی خود و جذب تعدادی از منشعبان، جایگاه و اقتدار قبلی را بیابند در حالی که در درون با همان مشکلات قدیمی مانند عدم تفکیک حوزه های تولید و پخش و نیز مشخص نبودن جایگاه آن در میان صنوف خانه سینما روبه رو است. در آخرین انتخابات برگزارشده این تشکل مرتضی شایسته، حبیب الله کاسه ساز، بیژن امکانیان، ناصر شفق، محمدحسین فرحبخش، علی اکبر ثقفی، اصغر بانکی و محسن شایانفر به عنوان اعضای شورای مرکزی برگزیده شدند که حضور کاسه ساز به عنوان یکی از مهم ترین تهیه کنندگان جریان نیمه دولتی سینمای ایران به نوعی مهم ترین توفیق این تشکل در رقابت با رقیبانش بود.
این تشکل هم اینک «تله» را به عنوان نمونه یی ترین محصولش روانه پرده سینماها کرده است، در حالی که به رغم موفقیت نسبی آثارش در بهار و تابستان، در پاییز رقابت را به مدعیان دیگر واگذار کرده بود.
● مجمع فیلمسازان سینمای ایران
اوایل سال به دنبال اتفاقات پیش آمده در مدیریت خانه سینما جمعی از فیلمسازان ایرانی عضو اتحادیه که در تمام سال های گذشته با وجود اطلاق صفت «تهیه کنندگی» در کنار کارگردانی، همچنان زیر سایه تولیدکنندگان اصلی بودند با استفاده از فرصت پیش آمده طرح قدیمی خود مبنی بر راه اندازی صنفی متشکل از کارگردان - تهیه کنندگان ایرانی را مطرح کردند و بلافاصله با برگزاری مجمع عمومی موجودیت آن را اعلام کردند. این جمع در واقع از کارگردانانی تشکیل می شود که مدعی هستند در تمام سال های گذشته حقوقشان در مواجهه با تهیه کنندگان قدرتمند تضییع شده است.
این جریان از سال ها قبل پیگیر تشکیل چنین جمعی بود اما آن زمان خواستار ایجاد فراکسیونی در داخل اتحادیه با نام «کارگردان - تهیه کننده» بود که با عدم پذیرش آن، به ایجاد تشکل جداگانه یی دست زد. این صنف که هنوز جایگاهش در معادلات اجرایی خانه سینما نامشخص است، از زمان راه اندازی تلاش کرده خود را منشعب از اتحادیه نداند و حتی اعضایش نیز از عضویت در اتحادیه تهیه کنندگان استعفا نداده اند.
ابوالحسن داودی به عنوان یکی از اصلی ترین اعضای این جمع، هدف از راه اندازی این تشکل را «بالابردن استانداردهای تولید در سینمای ایران و حفاظت از منافع و حقوق کارگردان های مولف» عنوان کرده است. او چندی پیش پیشنهاد تشکیل کنفدراسیونی از تهیه کنندگان سینما متشکل از سه صنف موجود تهیه کنندگان به عنوان رابط با خانه سینما داد که با مخالفت اتحادیه مواجه شد.
این جریان در حال حاضر می کوشد با موضع گیری های میانه و حفظ ارتباطش با اتحادیه تهیه کنندگان و کانون کارگردانان، بتواند جایگاه قابل اعتنایی برای خود تعریف کند هرچند که تعدادی از شاخص ترین کارگردانان عضو اتحادیه ترجیح داده اند در این صنف حضور نداشته باشند.
محمد بزرگ نیا، ابوالحسن داودی، علیرضا داودنژاد، کیومرث پوراحمد و عزیزالله حمیدنژاد در حال حاضر اعضای اصلی و کامبوزیا پرتوی و اصغر هاشمی اعضای علی البدل شورای مرکزی این تشکل را تشکیل می دهند.
● کانون تهیه کنندگان سینمای ایران
این تشکل را باید به تمامی انشعابیون اتحادیه دانست. در واقع اعضای این جمع را افرادی تشکیل می دهند که در دو سال اخیر به مدیریت اتحادیه اعتراض داشتند و در مقاطعی خواهان برگزاری مجمع فوق العاده و انتخابات پیش از موعد بودند و به نوعی بروز مناقشه جدی خانه سینما نیز ریشه در همین اختلافات دنباله دار داشت.
بعد از اتفاقات خانه سینما و نیز ناکامی اتحادیه در عضویت در هیات مدیره جدید خانه سینما، اعضای این طیف در اعتراض به مدیریت «انحصار طلبانه» اتحادیه با استعفا از این تشکل، پیگیر ایجاد تشکل جدیدی با عنوان کانون تهیه کنندگان شدند که در نام شباهت های آشکاری با صنف کارگردانان سینمای ایران دارد. مجموعه اعتراض های اعضای مستعفی موارد گوناگونی مانند عدم حمایت کافی و موثر از حقوق اعضا، نبود تعامل مناسب با دیگر تشکیلات سینمایی و نابسامانی در مراودات بین المللی را دربرمی گرفته است.
اما فارغ از این دلایل، باید جمع اعضای این تشکل را تهیه کنندگانی دانست که در تمام این سال ها به همکاری و مراوده با نهادهای رسمی و شناخته شده کشور و فراهم آوردن هزینه آثارشان از محل کمک های دولتی شناخته می شده اند.
در جمع اعضای این صنف نام هایی از مدیران قدیمی سینمایی کشور نیز به چشم می خورد. برخلاف مجمع فیلمسازان که تلاش کرده در این مدت با موضع گیری میانه، بقیه صنوف را همراه خود کند، اعضای کانون تهیه کنندگان به فعالیت «مستقل» و بدون ارتباط با اتحادیه اصرار دارند. با آنکه اعضای تشکل انشعابیون در موضع گیری هایشان کوشیده اند صفت تهیه کنندگی صرف را برای خود عنوان کنند اما در لایه های زیرین تمایل دارند بیشتر به عنوان «تهیه کنندگان فرهنگی» در مقابل تهیه کنندگان تجاری (که به اتحادیه نسبت می دهند) شناخته شوند.
در مقابل نیز اتحادیه این جمع را با صفت «تهیه کننده دولتی» مورد خطاب قرار می دهد. در چند ماه اخیر دو فیلم «میم مثل مادر» و «وقتی همه خواب بودند» از محصولات این جریان با فروش های قابل توجه به نوعی میدان رقابت را از محصولات اتحادیه ربوده اند. منوچهر محمدی، علیرضا شجاع نوری، محسن علی اکبری، مجید مدرسی و علیرضا آشتیانی پور به عنوان اعضای اصلی هیات مدیره و ناصر عنصری و فرامرز فرازمند به عنوان اعضای علی البدل این تشکل هم اینک فعالیت می کنند. جایگاه این تشکل نیز مانند مجمع فیلمسازان در ساختار حقوقی خانه سینما نامشخص است.
سینمای ایران هم اینک با جمع متفرق تولید کنندگانش چشم به راه جشنواره فیلم فجر است تا در این رویداد سالیانه محصولات هر سه تشکل را به نظاره بنشیند. هرچند که کلیت ناچیز این سینما و مراودات همیشگی جمع محدود سینماگران ایرانی با یکدیگر، آینده این پراکندگی ها را در هاله یی از ابهام قرار می دهد.

بابک غفوری آذر