فواید مطالعه و کتابخوانی در کودکان و نوجوانان

● چرا كودكان و نوجوانان باید مطالعه كنند؟
حضرت علی علیه السلام میفرماید:“هرآن كس كه با كتاب آرامش یابد،راحتی وآسایش از او سلب نمی گردد.”
انسان موجودی كمال گراست وبا سكون وسكوت سازگاری ندارد. او همیشه به دنبال راهی است كه یك قدم پیش گذارد و گرهای از مشكلات خود بگشاید. بنابراین او برای پیشرفت در عرصه های زندگی،احتیاج به شناخت نسبتا كاملی از خود و جامعه دارد وباید با گذشته وآینده ارتباط برقرار كند.
آیین مقدس اسلام ،فراگیری علم ودانش را عاملی برای رشد،پویایی و تعالی جامعه برشمرده است.از پیامبر عظیم الشان اسلام نیز روایت شده است: “هركس در جستجوی دنیاست،باید دانش فرا گیرد و هركس به آخرت دل بسته است،باید از علم بهره گیردو هركس دنیا وآخرت هردو را میخواهد، باز هم گریزی از دانش آموزی ندارد.”ودر جای دیگر میفرماید:“اگر روزی بر من بگذرد كه در آن روز به علم ودانش من افزوده نشود،آنروز ، روز مباركی نیست.”
با كتابخوب است كه انسان شناخته می شود،رشد می كندوبرای حركت آماده می شود.
● عادت به مطالعه و تاثیر آن در كودكی ونوجوانی پایدار است.
بسیاری از دانشمندان وروانشناسان معتقدند كه اساس وزیربنای شخصیت انسان در سالهای اول زندگی پایه گذاری می شود و آموخته های این دوران،تاثیر عمیقی بر آینده ی زندگی فرد دارد.بنابراین اگر مطالب خواندنی مفید و سازنده در اختیار كودكان و نوجوانان قرار گیردو آنها از همان سنین كودكی به مطالعه عادت كنند،راه و رسم زندگی را خواهند آموخت و تحت تاثیر داستانها و كتابهای آموزنده،به رشد و تعالی خواهند رسید ودر آینده نیز برای حل مشكلات خود از كتاب كمك خواهند گرفت.حضرت علی(ع) می فرمایند:“بهترین چیزی كه نوجوانان باید یاد بگیرند سلسله كارهایی است كه به هنگام بزرگسالی به آن نیازمند خواهند بود.”
آدمی برای داشتن یك زندگی سعادتمند،نیازمند بینش وآگاهی است و آموخته های دوران كودكی و نوجوانی،مقدمه ای برای زندگی فرد است.كودكان راه زندگی سعادتمندانه فردا را امروز باید بیاموزند و در این مسیر،كتابخوانی، چون چراغی فراراه آنهاست.
● مطالعه ،راهی برای تقویت روحیه دینی كودكان و نوجوانان است.
گاهی والدین به دلیل ناآگاهی و درك نادرستی كه از مسائل دینی و مذهبی دارند،نمی توانند راهنمای خوبی برای كودكان و نوجوانان باشند.بنابر این ممكن است در آموزش این گونه مسائل دچار اشتباه شوند یا هرگز فرصت مناسبی برای آموزش این مسائل نیابند.مطالعه كتابهای دینی به كودك و نوجوان كمك می كند تا به درك صحیحی از این مسائل دست یابد و پیش از آن كه دیر شود به رشد و شكوفایی برسد.البته انتخاب كتابهای مناسب و چگونگی مطالعه و برداشت كودك از مطالب آنها از حساسیت خاصی برخوردار است و به راهنمایی افراد آگاه نیاز دارد.
● مطالعه ی صحیح زمینه ساز تفكر و خلاقیت كودكان و نوجوانان است
خواندن كتابها و داستانهای مختلف موجب شكل گیری ارزشهای گوناگون در ذهن كودك می شود،حساسیت اورا رشد می دهد و احترام به دیگران در او شكل می گیرد.رضایتی كه كودك از مطالعه به دست می آورد او را متكی به خود بار خواهد آورد.سؤالاتی كه بر اثر مطالعه برای كودك مطرح می شود و مقایسه هایی كه او بین مسائل مختلف می كند، در مجموع موجب می شود كه او فردی خلاق بار بیاید.
با بهره گیری از تخیل كه ضرورت اساسی خلاقیت است دنیایی بزرگ و پهناور در مقابل چشمان كودك گشوده می شود و او قادر است آزادانه خیال پردازی كند.كودك در این شرایط هرگز خود را محدود ومحبوس در حصار واقعیتها و امور مشهود نمی بیند.
● مطالعه باعث پیشرفت تحصیلی است.
مطالعه غیر درسی،باعث بالا رفتن سطح فكر و فعال شدن ذهن كودكان و نوجوانان است.وقتی سطح فكر دانش آموزی بالا رفت و ذهن او فعال شد،امكان فراگیری درسهای مدرسه برایش بهتر فراهم می شود.یعنی ذهن او آمادگی بیشتری را برای یادگیری ریاضی،ادبیات،تاریخ و… خواهد داشت و این مطلبی است كه تجربه آن را بارها ثابت كرده است.
دانش آموزی كه همگام با مطالعه درسی،به طور جدی به مطالعه كتابهای غیر درسی نیز می پردازد،بدین وسیله:
▪ دارای سطح فكرو اندیشهای وسیع می شود.
▪ ذهنش برای فراگیری فعالتر می شود.
▪ گنجینهی لغاتش كاملتر می شود.
▪ افقهای جدیدی پیش رویش باز می گردد.
▪ آمادگیش برای یادگیری درسهای مدرسه بیشتر میشود.
▪ به صورت جدیدتر وقویتر در راه كسب علم گام برمی دارد.
● كتابخوانی راهی برای شناخت الگوهاست.
كودكان و نوجوانان برای موفقیت در زندگی،به الگوهای رفتاری نیازمندند.وجود حس همانند سازی در كودكان و نوجوانان و نیاز آنها به الگوهای رفتاری،ایجاب می كند كه به الگوهای شایسته ای دسترسی داشته باشند تا بدین وسیله شخصیت و رفتار خود را تشكیل دهند.الگوهایی كه به وسیله ی كتاب معرفی می شوند،نقش مهمی را در شكل دادن به شخصیت كودكان و نوجوانان ایفا می كنند.به لحاظ تاثیری كه الگوهای برجسته ی اخلاقی در شخصیت نوجوانان و جوانان دارد،مطالعه ی زندگینامه ی بزرگان و مشاهیر و فرزانگان میتواند بسیار مؤثر واقع شود.
● آیا عادت به مطالعه امری اكتسابی است؟
عده ای از والدین و مربیان تصور می كنند كه عادت به مطالعه امری ذاتی و خصلتی است كه تنها بعضی از افراد به دلیل كنجكاوی،علاقه و…به آن روی می آورند و دیگران نمی توانند اهل مطالعه باشند و شاید به همین دلیل،هیچ گونه تلاشی برای ایجاد عادت به مطالعه در فرزندان خود انجام نمی دهند.
پژوهشهای اخیر در زمینه ی تعلیم و تربیت ثابت كرده است كه عادت به مطالعه یك امر اكتسابی است.یعنی همان طور كه یك كودك،خواندن و نوشتن را یاد می گیرد،می تواند مطالعه را هم بیاموزد.پس باید روش مطالعه را به او آموخت و او را به خواندن عادت داد.

برگرفته از كتاب “چگونه كودكان و نوجوانان را به مطالعه علاقمند كنیم؟” اثر:ماشاء ا… كار بخش راوری-چاپ اول-دفترانتشارات كمك آموزشی،انتشارات مدرسه.۱۳۷۸

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان