پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

مرگ در خاک بیگانه؛ نماد بیگانه‌پرستی شاهان


مرگ در خاک بیگانه؛ نماد بیگانه‌پرستی شاهان
از زمان پیروزی نهضت مشروطیت مرگ هیچ یك شاهان ایران، در داخل كشور به وقوع نپیوسته و آنان عموماً در خارج از كشور در تبعید و در به‌ دری مرده‌اند.
محمد‌علی شاه قاجار كه در ۲۸ دی ۱۲۸۵ متعاقب مرگ پدرش مظفرالدین شاه تاجگذاری كرد در كشاكش جنبش مشروطه روز هفتم مهر ۱۲۸۸ از طریق بندر انزلی به روسیه گریخت و از آنجا راهی اروپا شد و در ۱۶ فروردین ۱۳۰۳ به بیماری دیابت در ۵۴ سالگی در پاریس درگذشت. ۶ سال بعد فرزند او احمد‌شاه قاجار نیز در پاریس درگذشت. احمد شاه در ۱۱ آبان ۱۳۰۲ در دوران نخست‌وزیری سردار سپه و در برابر اقتدار روزافزون وی، از بیم جان خود راهی اروپا شد و تا پایان عمر نتوانست به ایران بازگردد. رضاخان نیز در غیاب وی زمینه ‌بركناری او و انقراض سلسله قاجار را فراهم آورد و این طرح را در ۹ آبان ۱۳۰۴ عملی ساخت. احمد شاه ۴ سال بعد در نهم اسفند ۱۳۰۸ در ۳۲ سالگی به مرض كلیه در پاریس جان خود را از دست داد.
پس از احمد شاه، رضا شاه نیز در تبعید مُرد. او روز ۲۵ شهریور ۱۳۲۰متعاقب اشغال نظامی ایران توسط متفقین، به حالت تبعید به بندر عباس برده شد. سپس در هشتم مهر كشتی انگلیسی حامل وی ساحل ایران را به قصد بندر بمبئی در هند ترك كرد. روز نهم مهر كشتی به بندر بمبئی و روز ۱۸ مهر به جزیره موریس رسید. رضا شاه چند ماهی در این جزیره نگاهداشته شد سپس روز ۷ فروردین ۱۳۲۱ به بندر دوربان در آفریقای جنوبی برده شد و ۲ ماه بعد با قطار به ژوهانسبورگ انتقال داده شد و در نهایت روز ۴ مرداد ۱۳۲۳ در اثر حمله قلبی در این شهر جان باخت.
۳۶ سال بعد، محمد‌رضا فرزند رضا شاه پهلوی نیز در تبعید درگذشت. محمد‌رضا پس از ۳۷ سال پادشاهی و دیكتاتوری روز ۲۶ دی ۱۳۵۷ در بحبوحه انقلاب اسلامی از ایران گریخت و رهسپار شهر آسوان مصر شد. سپس روز دوم بهمن همان سال راهی مراكش شد و ۶۷ روز در آن كشور ماند. روز ۱۰ فروردین ۱۳۵۸ با هواپیمای اختصاصی شاه حسن مراكشی به باهاما برده شد، روز ۲۰ خرداد این سال با یك هواپیمای كرایه‌ای از باهاما به مكزیك رفت. در این كشور بیماری سرطان وی تشدید شد و روز ۳۰ مهر از مكزیك راهی بیمارستانی در نیویورك شد. در ۲۴ آذر ۱۳۵۸رهسپار پاناما شد و پس از ۱۰۰ روز اقامت در این كشور در سوم فروردین ۱۳۵۹ به قاهره بازگشت. روز ۸ فروردین در بیمارستان معادی قاهره بستری شد، و در ۵ مرداد این سال درگذشت.
محمد‌رضا و پدرش هر دو در ماه مرداد مردند و هر دو در قاهره و در مسجد زیدالرفاعی جائی كه معمولاً اجساد پادشاهان و فراعنه مصر در آن مدفون است به خاك سپرده شدند. در شبستان كناری قبر شاه سه قبر دیگر متعلق به ملك فؤاد اول، ملكه نازلی و ملك فاروق (پدر، مادر و برادر فوزیه همسر اول شاه) قرار دارد. ظاهراً تقدیر این بود كه پادشاهان زبون و وابسته در خاك بیگانه جان بسپارند تا نماد وابستگی و تعظیم و تكریمشان در مقابل بیگانگان بیش از پیش رخ نماید.
منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی


همچنین مشاهده کنید