سید حسن مدرس

سید حسن مدرس در سال ۱۲۸۷ ق. در سرابه كچو اردستان در یك خانواده روحانی به دنیا آمد. پدرش سیداسماعیل از سادات طباطبایی بود. در شش سالگی به همراه پدر به قمشه رفت و نزد پدربزرگش میرعبدالباقی درس خواند. در شانزده سالگی پس از درگذشت میرعبدالباقی برای ادامه تحصیل راهی اصفهان شد. سپس در سال ۱۳۱۱ ق. برای تكمیل تحصیلات خود عازم نجف اشرف گردید و به مدت هفت سال از محضر آخوند خراسانی و سیدمحمد كاظم طباطبایی یزدی كسب فیض نمود و به درجه اجتهاد نایل شد. وی در سال ۱۳۲۴ ق. به اصفهان بازگشت و به تدریس فقه و اصول پرداخت.
در سال ۱۳۲۸ ق. به هنگام افتتاح مجلس دوم علمای نجف ایشان را به عنوان یكی از پنج مجتهد طراز اول جهت نظارت بر تصویب قوانین مجلس شورای ملی به لحاظ مطابقت آنها با فقه شیعه و موازین اسلامی انتخاب نمودند، از این رو وی از اصفهان به سوی تهران روانه گشت و در مجلس شورای ملی حضور یافت.
قابل ذكر است در ذیحجه سال ۱۳۲۹ ق. به دلیل حضور شوستر امریكایی در ایران روسیه به ایران اولتیماتوم داد. مدرس از جمله مخالفین اولتیماتوم بود. نمایندگی مشارالیه در مجلس سوم همزمان با جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط متفقین بود. در محرم سال ۱۳۴۴ ق. مدرس به اتفاق عده ای از نمایندگان مجلس و رجال سیاسی به منظور مقابله با تجاوزات روس و انگلیس به ایران، به قم مهاجرت نموده و در آن شهر كمیته دفاع ملی را تشكیل دادند. قوای روس مهاجران را تعقیب نمودند و آنان ناگزیر عازم غرب كشور شدند و از راه كرمانشاه، كرند و قصرشیرین خود را به استانبول رساندند. مهاجران در تبعید، دولتی به ریاست نظام السلطنه مانی تشكیل دادند و مدرس در دولت مذكور وزیر عدلیه و اوقاف بود.
در شعبان سال ۱۳۳۶ ق. با پایان یافتن جنگ جهانی اول مدرس به تهران بازگشت و در مدرسه سپهسالار به تدریس پرداخت. در ذیقعده سال ۱۳۳۷ ق. وثوق الدوله قرار داد ۱۹۱۹ را با انگلستان منعقد ساخت اما بر اثر مخالفت های مدرس، مجلس قرارداد فوق را لغو نمود. پس از كودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ بسیاری از آزادیخواهان دستگیر شدند كه از جمله آنان مدرس بود كه به قزوین تبعید و در آنجا زندانی و پس از عزل سید ضیاءالدین از زندان آزاد شد. در انتخابات دوره چهارم مجلس شورای ملی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد و نایب رییس مجلس گردید. وی در آغاز این دوره با تصویب اعتبارنامه نمایندگان موافق قرارداد ۱۹۱۹ و همكاران وثوق الدوله مخالفت نمود و مانع تصویب اعتبارنامه آنان شد. آیت الله مدرس در انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی به رغم نفوذ نظامیان به نمایندگی مردم تهران انتخاب گردید. طرح تغییر رژیم كه از سوی رضاخان و طرفدارانش از دوره چهارم مجلس مطرح شده بود مورد مخالفت صریح مدرس بود. اما نمایندگان هوادار رضاخان كماكان بر اجرای طرح اصرار می ورزیدند تا آنجا كه جانبداری خویش را با نواختن سیلی به صورت مدرس به اثبات رسانیدند. سرانجام روز هفتم مرداد سال ۱۳۰۳ مدرس به همراه شش نفر دیگر از نمایندگان مخالف، رضاخان رییس الوزرا را به دلیل سوء سیاست داخلی و خارجی، قیام و اقدام بر ضد قانون اساسی و حكومت مشروطه استیضاح نمودند. طرح خلع دودمان قاجار و واگذاری قدرت به رضاخان در نهم آبان سال ۱۳۰۴ به تصویب مجلس رسید كه نتیجه آن پادشاهی رضاخان بود. در دوره ششم مجلس مدرس بار دیگر به مجلس راه یافت و در تاریخ هفتم آبان سال ۱۳۰۵ به اشاره رضاخان مورد سوءقصد قرار گرفت و مجروح شد. در انتخابات دوره هفتم كه تحت نظارت شدید ماموران نظامی برگزار گردید اعلام شد كه مدرس حتی یك رای نیز نیاورده و امكان حضور در مجلس را ندارد. به دستور رضاخان در شانزدهم مهر سال ۱۳۰۷ آیت الله مدرس دستگیر و به خواف تبعید گردید و به مدت نه سال در آن شهر تحت نظر مامورین امنیتی قرار داشت و در آبان ۱۳۱۶ به كاشمر انتقال یافت و روز دهم آذر سال ۱۳۱۶ توسط ماموران حكومتی در حالی كه روزه دار بود به شهادت رسید.
مدرس عمری را با استبداد و استعمار مبارزه كرد و در بیان حقایق از هیچ كس پروایی نداشت. امام خمینی (ره) در بیانات خود ایشان را به دلیل ویژگی های مذكور بیش از هر عالم دیگر می ستودند.

منبع : روزنامه جوان